DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu



ŠUMARSKI LIST 1-2/2013 str. 46     <-- 46 -->        PDF

smatraju se najpouzdanijim genetskim markerima za analizu srodnosti, no analize se mogu raditi pomoću svih ko-dominantnih markera (Jones i Ardren 2003). Osnova analize srodnosti su podaci o frekvencijama alela, koji se statistički obrađuju na temelju Mendelovih zakona o nasljeđivanju. Jedinke svrstavamo u kategorije srodnosti, poput braće i sestara koji dijele jednog ili oba roditelja, tako da na temelju frekvencije alela unutar populacije računamo vjerojatnost pripadnosti određenoj kategoriji (Blouin 2003). Vjerojatnost se računa na temelju toga da li istraživane jedinke dijele 0, 1 ili 2 alela koji imaju istovjetno podrijetlo (Blouin 2003). Razvijeno je više statističkih metoda za analize rodoslovlja na temelju DNK, te je izbor odgovarajuće metode i kompjuterskog programa jedan od ključnih koraka u istraživanju (Blouin 2003). Prilikom izbora metode i programa moramo uzeti u obzir sve parametre koji utječu na pouzdanost i preciznost metode – broj i međusoban odnos uzorkovanih jedinki, sustav razmnožavanja istraživane vrste, obilježja markera, broj lokusa i raznolikosti alela (Jones i Ardren 2003, Van Horn i sur. 2008). Za analize na temelju mikrosatelita važno je koristiti program čija metoda u obzir uzima mutacije te pogreške prilikom genotipiziranja (poput nul alela). Nul aleli znatno utječu na pouzdanost analiza, te su najpouzdaniji modeli koji prilikom analiza u obzir uzimaju grešku genotipiziranja za svaki lokus pojedinačno (Jones i Ardren 2003, Wang 2004, Dakin i Avise 2004, Wagner i sur. 2006).
Euroazijski ris (Lynx lynx) je zbog pretjeranog lova, gubitka staništa i nedostatka plijena nestao s područja Dinarida krajem 19. i početku 20. stoljeća (Kos 1928, Kos i sur. 2004, Schmidt i sur. 2011). Godine 1973. naseljeno je šest jedinki risa iz slovačkih Karpata u Sloveniju, odakle se populacija proširila na Hrvatsku te Bosnu i Hercegovinu (Čop 1987, Frković 2001). Danas dinarska populacija uključuje risove u Sloveniji, južno od autoceste Ljubljana – Trst, risove u Hrvatskoj te Bosni i Hercegovini. Ne postoje pouzdani podaci o brojnosti dinarske populacije, no veličina se procjenjuje na oko 130 jedinki (Sindičić i sur. 2010a). Vrsta je zakonom zaštićena u sve tri zemlje, te se smatra da populaciju ugrožavaju nedostatak genske raznolikosti i krivolov (Sindičić i sur. 2010a, Sindičić i sur. 2010b). Istraživanjem genetskih markera potvrđen je pad brojnosti populacije u posljednjih deset godina, niska heterozigotnost, niska efektivna veličina populacije te prisutnost parenja u srodstvu (Sindičić 2011, Polanc 2012, Sindičić i sur. 2012).
Budući parenje u srodstvu utječe na sposobnost preživljavanja, podaci o rodoslovnim odnosima izuzetno su važni za bolje poznavanje socijalne strukture i dinamike populacije te zaštitu. Euroazijski ris je teritorijalna vrsta, živi na velikom prostoru (Breitenmoser i sur. 2000), te je podatke o srodstvenim odnosima gotovo nemoguće dobiti izravnim promatranjem. Središnji dijelovi teritorija jedinki istoga spola u pravilu se isključuju, no dolazi do preklapanja teritorija mužjaka s jednom ili više ženki (Breitenmoser i sur. 1993, Schmidt i sur. 1997). Ženke risa su spolno zrele s 10 do 20 mjeseci, a mužjaci s 30 mjeseci života, te su oba spola poligamna (Kvam 1991). Parenje se odvija od veljače do travnja, a nakon 69 dana gravidnosti ženka okoti od jedan do četiri slijepa mladunca (Kvam 1991). Mladunci prvu godinu života provode s majkom na njenom teritoriju, te se na taj način mogu dobiti podaci o majčinstvu, no genetičke metode su jedini izvor podataka o reproduktivnom uspjehu mužjaka. Cilj ovoga rada bio je istražiti rodoslovne odnose unutar sjevernog dijela dinarske populacije euroazijskog risa uporabom mikrosatelitskih lokusa, te utvrditi učinkovitost korištenih lokusa za takve analize.
Materijali i metode
Materials and methods
U istraživanju smo koristili genotipove 19 mikrosatelitskih lokusa 91 jedinke euroazijskog risa iz dinarske populacije. Jedinke su genotipizirane iz uzoraka trofejnih krzna i lubanja (58), krvi prikupljene od životinja obilježenih radiotelemetrijskim ogrlicama (10), tkiva stradalih životinja (17) te uzoraka izmeta i dlaka prikupljenih neinvazivnim metodama (6). Uzorci su prikupljeni u Hrvatskoj i Sloveniji (Slika 1).
Način prikupljanja uzoraka, genotipizirani lokusi, laboratorijski postupci i analize opisani su u Polanc i sur. (2012). Na temelju podataka dobivenih praćenjem jedinki pomoću radio-telemetrijskih ogrlica bile su nam poznate četiri obiteljske skupine. Jedinke nazvane Ivan i Ana brat i sestra, uhvaćeni su živi 2005. godine, no roditelji nisu bili poznati  (Štrbenac i sur. 2007). Jedinka Luna obilježena je 2007. godine