DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 7-8/2005 str. 32 <-- 32 --> PDF |
B. Vrbek: LIZIMETRIJSKA PEDOLOGIJA KAO METODA ISTRAŽIVANJA KVALITETE PROCJEDNIH . Šumarski list br. 7–8, CXXIX (2005), 397-407 Sadržaj SUHO VLAŽNO MOKRO vlage % Slobodna Suvišna u tlu voda voda Vrsta vode Adsorbirana Mikropore (kapilare) Makropore Podzemna u tlu voda ili nivo Voda procjedna Voda zadržana ili držana zasiaenja do sloja zasićenja kapilarnim silama ili podzemne vode Razina podzemnih Nula-tezioni voda gravitacijski Tenzioni lizimetri Nedostupno Centrifugalna drenaža Slika 8. Frakcije vode u različitim tipovima lizimetara (Derome i dr. 2001) Figure 8 Soil water fractions in some kinds of lysimeters(Derome at all 2001) Osim ovih navedenih lizimetara koji su zapravo za šumske ekosustave, postoje i druge vrste lizimetara (Klaghofer 1991). Oni se, prema kriterijima DVWK (1980), dijele: – prema veličini i izgradnji posude lizimetra, (mali lizimetri prema Popovu, ljevkasti lizimetri, standardni lizimetri prema Friedrichu-Franzenu, veliki lizimetri). – prema stabilnosti odnosno pokretljivosti lizimetra – prema prisutnosti podzemne vode ili podtlaka (lizimetar bez podzemne vode te lizimetar sa i bez podtlaka) – prema vrsti tla unosa tla u lizimetar, (ako je tlo razoreno pa je lizimetar ponovno napunjen ili ako je tlo nerazoreno pa je u lizimetar ugrađen monolit tla). – prema tipu tala, npr. uslojeno (neuslojeno, glinasto, muljevito, pjeskovito). – prema vegetacijskom pokrovu (bez raslinja, oranice, šuma, i td.) Aboukhaled i dr. (1892), glede mjerenja promjena sadržaja vlage u tlu, dijele lizimetre u dvije velike kategorije: nevagajući i vagajući lizimetri. Od njih su se u zadnja tri-četiri desetljeća razvile različite varijante. Nevagajući lizimetri još se nazivaju volumetrijski, drenirajući ili kompenzirajući. Oni se dijele na sljedeće tipove: – kompenzirajući lizimetri bez vodenog sloja predstavljaju najjednostavniji tip lizimetara koji su na dnu opskrbljeni posudom za sakupljanje perkolata; – kompenzirajući lizimetri s konstantnim slojem podzemne vode koja je održavana u donjem dijelu lizimetra, a svaki gubitak vode uslijed kapilarnog dizanja i potrošnje na evapotranspiraciju kompenzira se i mjeri volumetrijski; – kompenzirajući lizimetri s površinskim vodenim slojem, gdje je konstantna razina vode održavana iznad površine tla u lizimetrima bilo periodičnim dodavanjem vode ili posebnim uređajima za regulaciju; – specijalni tip kompenzirajćih lizimetara u koje pripadaju svi oni drenirajući lizimetri koji imaju neka neobična obilježja (nema zidova ili stranica i nema dno te ima velike dimenzije). Vagajući lizimetri izravno mjere sve ulazne (padaline, navodnjavanje, itd.) i izlazne (evapotranspiracija, drenaža) vodene tijekove promjenom težine. Drenažna tekućina sakuplja se u posebnim posudama i mjeri u određenom razmaku. Ovakvi se lizimetri postavljaju samo na istraživačkim postajama i vrlo su rijetki. Jedan od prvih i najstarijih je onaj u Eberswaldu i Britzu u Njemačkoj, a datira od 1929. godine (Lützke 1992). Do 1953. godine na tom je području postavljeno ukupno 7 velikih lizimetara. Površina im iznosi 100 m2, a dubina 5 m. U Austriji također postoji dugogodišnja tradicija lizimetarskih istraživanja velikim lizimetrima (Zojer i dr. 1991; Merkel 1991; Cepuder 1991, 1992; Gerzabek 1991). Vagajući lizimetri izravno mjere sve ulazne (padaline ili navodnjavanje) i izlazne (evapotranspiracija i drenaža) vodene tijekove promjenom težine. Drenažna voda sakuplja se u kontejnere i mjeri periodično. A boukhaled i dr. (1982) navode kako ovi lizimetri omogućuju vrlo precizno mjerenje evapotranspiracije za kratke intervale, ali zbog kompleksnosti instaliranja i visoke cijene njihova je primjena ograničena na specijalizirane istraživačke stanice. Glavna teškoća javlja se pri |