DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 7-8/2004 str. 57 <-- 57 --> PDF |
S. Crnković: KVANTITATIVNE I KVALITATIVNE OSOBINE ŽIRA HRASTA LUŽNJAKA ... Šumarski list br. 7-8, CXXVI1I (2004), 413-430 vog žira (uz napomenu daje otkup bio završen za 14 dana, kada su podmirene potrebe Uprave šuma). Prema ruskim podacima za punog uroda u lužnjakovoj sastojini proizvede se oko 500 000 žireva/ha, a prema Maricu oko 1,5-2 t/ha (dok se za slabog uroda sakupi 0,1 t/ha). Matić,Oršanić,Anić (1996) navode podatak Perušića (1917) da jedan hrast rodi 70-100 kg žira (lužnjak svake treće godine). Broj žireva u jednom kilogramu iznosi 220 kom (Petračić, 1931) 210-450 (Panov, 1951) 200-300 (Majer, 1967) 177-325 (Herman, 1971) 130-290, a prosječno 180 (Regent, 1972) 150-220 kom (Gr a dečki, Poštenjak, Topolovac, 1993) 227 kom (Matić, Orlić, Harapin, 1996) 227 kom (Matić, Oršanić, Anić, 1996) 159 (Gradečki, Poštenjak, Topolovac, 1996) 130-254 kom (Roth, 1999). Isti autor navodi da sastojine na većoj nadmorskoj visini imaju veći broj žireva u kilogramu. Vezano uz prethodne podatke, apsolutna težina lužnjakova žira (težina 1 000 sjemenki) iznosi: po Cies laru (1923) 6 470 g na području Lipovljana, a 4 080 g na području Nove Gradiške (Matić, Oršanić, Anić, 1996) 3 500-4 000 g (Vidaković, 1996) 4 405 g (Matić, Oršanić, Anić, 1996). Apsolutna težina žira sakupljenog u sjemenskim sastojinama iznosi 5 000-8 250 g, a prosječno 6 360 g (M. Grade čki, K. Poštenjak, V. Topolovac, 1996) odnosno prosječno 5 988 g na području Podravine i 5 589 g na području Posavine (Roth, 1999). Sakupljanje žira Sakupljanje hrastovog žira određeno je vremenom od dozrijevanja do otpadanja sjemena sa stabla, za pojedini lokalitet i određenu godinu. Žir dozrijeva krajem rujna ili početkom listopada i otpada ubrzo po dozrijevanju, sakuplja se s tla. Budući da kod žira postoji korelacija između krupnoće i klijavosti, treba sakupljati krupniji žir. Prosječni dnevni učinak sakupljanja pri osrednjem i vrlo dobrom urodu iznosi 50-70 kg žira (Matić, S., Orlić, S., Harapin, M. 1996). Čuvanje žira Žir čuvamo: - prije transporta tzv. prethodno čuvanje kad se postiže fiziološka zrelost, kratkoročno, od vremena sakupljanja pa do sjetve, odnosno sadnje, na temperaturi do +6 °C, dugoročno do 18 mjeseci u hladnjačama na temper aturi od -1 do +3 °C (Matić, S., Orlić, S., Harapin, M. 1996.). Ukoliko žir ne možemo ili ne želimo sijati odmah po sakupljanju, treba ga sačuvati do sjetve, a svrha je očuvati mu najveći mogući vitalitet koji se kod uskladištenog žira postepeno smanjuje. Više godina ekono mično je čuvati samo sjeme koje je potpuno zdravo, dobre klijavosti, velike čistoće i dobro prosušeno. Jedna od najraširenijih metoda čuvanja sjemena je hladno-vlažno čuvanje ili stratificiranje. Razlikujemo čuvanje: pod šumskom sastojinom, u jamama (grabama, rovovima), u hrpi, u podrumima, u tekućoj vodi. Prije sjetve žir treba tretirati kemijskim sredstvima kako bismo ga zaštitili od štetnika i bolesti. Ispitivanje kvalitete žira Da bismo mogli izračunati kolika je količina sjemena potrebna za proizvodnju željenog broja biljaka, odlučiti isplati li se sjeme konzervirati za uporabu u neradnim godinama, te odrediti objektivnu cijenu sjemena, ispitujemo mu kvalitetu i zdravstveno stanje, utvrđujući njegovu uporabnu vrijednost. Prosječna klijavost svježegžiraje oko 70 % (Vidaković, 1996). Klijavost se može približno ustanoviti prema vanjskim znakovima na žiru, tj. prema boji (mrlje upućuju na nezdravi žir) i tvrdoći. Zrelo sjeme je kaveno-smeđe boje, čvrsto je i lagano se s njega odstranjuje kapica (S. Brixy). Zdrava sjemenka ima cijelu sjemenu ljusku koja nije izbušena niti namreškana. Na prerezu zdrave sjemenke vidi se da jezgra ispunjava cijeli prostor u ljusci, a jezgra i klica imaju zdravu boju i dovoljno su svježe (Petračić, 1931). Klijavost žira (broj sjemenki koje su normalno isklijale u određenim uvjetima i u određenom vremenskom roku, izražen u postotku od ukupnog broja sjemeni uzetih na ispitivanje iz komponente čistog sjemena) ispituje se na stalno vlažnoj podlozi od kremenog pijeska, a ako se preparira, može se odrediti na podlozi od filter-papira u Krstićevoj klijalici, i ispitivanje traje 14 dana (tzv. Brza metoda određivanja klijavosti hrastova žira u klijalici). Normalno isklijalim smatra se svaki žir koji je istjerao korjenčić dugačak oko 2 cm i koji ima normalnu fizičku konstituciju. Svi ostali žirevi smatraju se nenormalno isklijalima. Kod dormantnog sjemena, kao i kod sjemena čije bi ispitivanje klijavosti relativno dugo trajalo, a rezultati ispitivanja su hitno potrebni, određuje se vitalitet tj. njegova životna sposobnost. Od mehaničkih - metoda na prerez može se koristiti kao orijentacijska metoda za okularno ocjenjivanje moguće gornje granice klijavosti, ali je neprecizna i nepouzdana te se dobiju viši rezultati nego kod naklijavanja sjemena u klijalici. Metoda potapanja u vodu može poslužiti kao način poboljšanja sjetvene vrijednosti žira tako da se odstrane sjemenke koje plivaju. Biokemijske metode (topografske) temelje se na činjenici da određeni kemijski spojevi prodiru u živo, odnosno mrtvo tkivo sjemenki i da ga oboje, a vitalitet |