DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 1-2/1993 str. 26 <-- 26 --> PDF |
vost neskeletnih tala najveća kod 13—25°/o sadržaja vode. Pri tome uvijek se misli na slobodnu vodu u tlu. Nosivost koherentnih tala, dakle, u direktnoj vezi je sa količinom momentalne vlage u tlu. To je ključna spoznaja zanemarivanjem koje dolazi u šumarskoj operativi do golemih direktnih i indirektnih šteta na tlu sa isto tako velikim gospodarskim i ekološkim posljedicama. U Hrvatskoj je, prema anketi 1989. godine na poslovima sakupljanja i privlačenja drva angažirano 667 adaptiranih poljoprivrednih traktora, 275 zglobnih, 32 forvardera, te 30 gusjeničnih traktora. Svi kotačni traktori opremljeni su standardnim pneumaticima. Seve r i dr. (1989) tvrde da je rast snage i mase traktora u šumarstvu pratio rast dimenzija pneumatika, pa je srednji tlak na dodirnoj plohi gume i tla ostao isti ili je čak smanjen. Primjena balon guma ili udvojenih kotača, što bi za posljedicu imalo sniženje jediničnog tlaka, u eksploataciji šuma kod nas nije poznata, osim eksperimentalno. Direktne štete na šumskim tlima su lako uočljive plastične deformacije izazvane sabijanjem čestica tla ili, prodori kotača u dubinu ako se traktori koriste kada je tlo zbog povećane vlage u području loma ili u tekućoj fazi. U potonjem slučaju tlo se fizički i fiziološki destruira izbacivanjem iz prirodnog položaja ili miješanjem formiranih horizonata tla, a uz to se kida i oštećuje korjenov sustav. Zavisno o površini koja se gazi uz sve navedeno, u prirodnim sastojinama oštećuje se više ili manje sloj prizemnog rašća i grmlja. Wilper t i dr. (1992) navode da je pri uporabi harvestera uz razmak vlaka od 40—45 m sabijanje tla utvrđeno na 60% površine trase ili 10°/» površine sječine. Ekološki opravdanim intenzitetom smatraju sabijanje na 5°/o površine trase ili 0,9% sječine. Pri uporabi harvestera i forvardera sabijanje je zabilježno na 90°/o trase (20% sječine), a ekološki opravdanim uzimaju u ovom slučaju 11—20°/o trase ili 3,4°/» sječine. Obzirom da je u eksperimentu bilo više varijanti rada na sječini je zabilježeno ukupno 4,3% ploštine sječine s teškim oštećenjem tla. Uz to oštećeno je, prema procjeni, 1% stabala (Wilper t i dr. 1992). Na nagibima vlaka i traktorskih puteva otplavljuje se tlo. Na eroziju znatno utječe geološka podloga svojom tvrdoćom, erodibilnošću i vodopropusnošću. Za primjer Rebul a (1991) bilježi na najvećim nagibima na vapnencu otplavljivanje od 0,35 m:l tla po dužnom metru vlake. Na osjetljivijoj fiišnoj podlozi maksimum iznosi 0,9 m:i po dužnom metru vlake. Šumsko tlo, nadalje, izvrgnuto je djelovanju teško razgradivih motornih ulja, sredstava za podmazivanje i sredstava iz hidrosustava vozila, koja dospijevaju nehotično ili, zbog niskog stupnja ekološke svijesti, hotimično u šumski prostor. Njihovim djelovanjem mijenja se kemizam tla i vode u tlu što može izazvati dalekosežne gospodarske i ekološke posljedice. Problem nosivosti šumskih tala i šteta na tlu kod nas tretiraju Krpa n (1983, 1984, 1985), Petreš (1986), Sever & V ranko vic (1989), Sever i dr. (1989), To manić i dr. (1989) i M a r t i n i ć (1992). U ovom radu prezentirani su rezultati istraživanja nekih direktnih šteta na tlu pri radu zglobnog (LKT-80) i adaptiranog poljoprivrednog traktora 24 |