DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1985 str. 59 <-- 59 --> PDF |
UDK 630*822 Sum. list CIX (1935) 465 NAMJENSKA PRERADA TANKE HRASTOVE OBLOVINE Ahmed DIZDABEVlC i Hasan BERBEROVIC* SAŽETAK. Autori su ispitali ekonomičnost pilanske preradetanke hrastove oblovine tj. trupaca promjera počam od 13 do 15 cm na tanjem kraju i utvrdili: — da iskorišćenje tanke hrastove oblovine u komercijalne proizvode iznosi 49,4°/i), od čega na lamel građu otpada 8i,0%, — da su ekonomskofinancijski rezultati pozitivni i da je društveno opravdano pilanski prerađivati tanku hrastovu oblovinu.( op) 1.0. UVOD U okviru Radne organizacije »Šipad-Konjuh« Živinice posluje između ostalih i OOUR primarna prerada drveta »Ozren« Bosansko Petrovo Selo. Podjelom rada u okviru RO ova OOUR prerađuje oblovinu hrasta, plemenitih i ostalih lišćara, te se za tu vrstu prerade i specijalizirala. U posljednjih nekoliko godina u RO »Sipad-Konjuh« pa i u čitavoj SR BiH osjeća se nedostatak prosušenih ili suvih elemenata lišćara za daljnju reprodukciju u mehaničkoj finalnoj preradi drveta. Nedostatak masivnih elcmenata se osjeća preko čitave godine, a naročito u zimskom i proljetnom periodu. OOUR »Ozren« se bavi preradom zaključno do stepena izrade rezane građe (hrast, plemeniti i ostali lišćari). Međutim, zbog naraslih potreba odmah početkom slijedećeg, Srednjoročnog plana (1986—1990. god.), OOUR će veći dio cjelokupne sirovine a naročito hrasta namjenski prerađivati presušivati, a djelomično i sušiti elemente, odnosno u namjenski krojene grube obradke za daljnju finalizaciju u stolove i stolice. Time će OOUR preći na veći stepen prerade, zaposliti određen broj novih radnika i konačno bolje i racionalnije koristiti sve izrazitije nedostajuće sirovine za mehaničku primarnu i finalnu preradu drveta. Limitirajuća veličina šumskog fonda, «kupa sirovina, visoki troškovi manipulisanja građom, težnja za humanizacijom rada, neophodnost uključivanja u podjelu rada na nivou RO »Konjuh« Živinice te osposobljavanje i usmjeravanje zahtjeva da se u potpunosti koristi raspoloživa sirovina i da se prerađuje uz što uspješnije ekonomske efekte, te da se time zadovolji obim potreba društva i stvaraju vrijednosti za prostu i proširenu reprodukciju. *) Mr. Ahmed Ddzdarević, dipl. ing. RO »Sipad-Konjuh Hasan Berberović, dipl. ing. RO »&ipad-Konjuh« OOUR »Ozren« Bos. Petrovo Selo 465 |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1985 str. 60 <-- 60 --> PDF |
Ovo su razlozi koji su naveli OOUR-a Pilanu »Ozren« da pristupi namjenskoj preradi vanstandardne oblovine hrasta u elemente. Ovo se nije radilo prije zbog toga što je konjuktura pilanskih proizvoda hrasta vladala duže vremena i uslovila je dosta spor razvoj proizvodnje elemenata u pilanama uopće, pa i u nas. Klasični pilanski proizvodi su se prodavali bez poteškoća i relativno brzo naplaćivati, što je pilansku praksu zadovoljavalo. U nedostatku hrastove oblovine posebno boljih klasa, kvalitet trupaca opada iz godine u godinu i smanjuju se prosječni prečnici, pa su se nametnula osnovna pitanja kako popuniti kapacitete u primarnoj i finalnoj preradi. Još treba tome dodati da se u našim pravcima razvoja kao prva etapa po investicionom programu nalazi proizvodna orijentacija kao što su grubi obradci za namještaj i klasični parket. Ovakva proizvodna orijentacija prve etape izgradnje pogona decimirnice imala bi punu ekonomsku i tehnološku opravdanost. 2.0. ZADATAK Zadatak i cilj ovoga rada i izvršenih ispitivanja jeste da na osnovu utvrđenih količina tzv. tanke oblovine hrasta putem optimalnog broja uzoraka pri primarnoj preradi na liniji za rezanje ove oblovine utvrdi: -— minimalan prečnik na tanjem kraju — optimalne dužine komada tanke oblovine hrasta (namjensko krojenje u šumi) — asortiman dobijene grade, — procenat korištenja, u elemente sposobne za daljnju preradu — procentualno učešće ostale napadaj uće grade — ukupno korištenje tanke oblovine hrasta — ekonomsko-financijska analiza opravdanosti prerade tanke oblovine hrasta. 2.1. Sirovinska osnova tanke oblovine hrasta Kapaciteti OOUR ^Ozren« se alimentiraju pilanskim trupcima i tankom oblovinom hrasta, plemenitih i ostalih lišćara sa »Sprečkog«, »Konjuh« i »Majevičkog« Sumsko-privrednog područja u visini od oko 80% (25.000 m:i). te iz privatnih šuma i od drugih OOUR 20l0,n, odnosno cea 6.000 m-1 Prosječna godišnja količina sječe rudničkog drveta, odnosno tanke oblovine hrasta prema šumsko privrednim osnovama za pomenuta tri ŠPP, iznose zaokruženo 6.500 m3. Od toga se 1000 mr! rudničkog drveta hrasta usmjerava u rudnike za donje horizonte, gdje su pritisci veći, pa se traži hrastovo rudničko drvo. Iz izdanačkih hrastovih šuma ovih ŠPP moguće je dobiti prosječno godišnje oko 200 m3 tanke oblovine hrasta a iz privatnih šuma društveno-političkih zajednica na kojima djeluje i radi RO »Šipad-Konjuh« može se prosječno godišnje otkupiti cea 1800 m3 ovoga drveta. 466 |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1985 str. 61 <-- 61 --> PDF |
Prema tome, moguće je prosječno godišnje dobiti i otkupiti cea 7500 m3 tzv. tanke oblovine hrasta koju treba namjenski prerađivati na instalisanom češkom gateru prilagođenom za preradu ove vrste oblovine. Ova drvna masa dobiva se u redovnim i prorednim sječama, a često sa površina koje se pretvaraju u površinske ugljenokope, dalekovode i drugo. 3.0. ISTRAŽIVANJE I REZULTATI ISTRAŽIVANJA U PRERADI TANKE OBLOVINE HRASTA Da bi se ustanovilo realno iskorištenje ove sirovine, slučajnim uzorkom je uzeta određena količina tankog oblog drveta hrasta i namjenski prerađena u elemente i ostalu napadajuću rezanu građu. Uzgredno je za 1984. godinu ustanovljena količina trupaca hrasta po debljinskim razredima dobivenih sa područja RO »Konjuh« Zivinice. Ustanovljeno je procentualno učešće trupaca hrasta po debljinskim razredima takođe sa područja RO »Konjuh« u 1984. godini. Ovo je učinjeno radi evidentiranja stanja u debljinskoj strukturi i kvaliteta hrastovih trupaca za rezanje. Prerada je obavljena na vertikalnom gateru TIPA 56 — HP proizvedenom u Cehoslovačkoj od proizvođača »KRALOVOPOLSKA STROJARNA«. Iako se gater ne preporučuje kod prerade tvrdih lišćara kao što je hrast, ovaj se gater pokazao kao podoban za preradu oblovine malih prečnika i nižih kvalitetnih klasa. Tehničko-tehnološke karakteristike su: — Svijetli otvor okvira pile 560 mm — Visina reza , 510 mm — Dužina hoda 450 mm — Obrtaja u minuti 310 mm — Srednja brzina rezanja 4,65 mm — Širina remenice 175 mm — Prečnik pogonske remenice 1000 mm — Pogonski elektromotor 45 Hp — Elektromotor za hidrauliku ,2, 5 Hp — Maksimalni pritisak hidraulike 12 atn — Zapremina posude hidraulike 85 L — Vrsta hidrauličnog ulja E jeta — Neto težina gatera bez kolica 8100 kg Realan godišnji radni kapacitet gatera je 8000 m:! tanke oblovine. Količina trupaca po debljinskim razredima prikazana je u tabeli broj 1, a procentualno učešće trupaca po debljinskim razredima u tabeli broj 2. 467 |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1985 str. 62 <-- 62 --> PDF |
Količina trupaca po debljinskim razredima sa područja RO »Konjuh« Zivinice na stovarištu oblovine Pilana »Ozren« Bosansko Petrovo Selo u 1984. godini Tabela br. 1. Debljinski razredi (cm) Dobavljači do 24 25—29 30—34 35—39 40—44 Preko44 Ukupno m3 OOUR-a Kladanj 54,26 300,13 699,76 662,77 623,13 1364,04 3704,09 JUR-a Banovići 49,20 160,64 293,73 319,20 374,50 1167,50 2364,77 JUR-a Gračanica 1264,12 1869,19 2488,47 1355,02 736,94 421,88 8135,62 OOUR-a Lopara 253,60 169,98 189,26 190,06 167,48 387,91 1385,29 1621,18 2526,94 3671,22 2527,05 1902,05 3341,33 15589,77 Procentualno učešće trupaca hrasta, po debljinskim razredima, primljenih na stovarište oblovine OOUR-a Pilana »Ozren« Bosansko Petrovo Selo sa područja RO »Konjuh« Zivinice u 1984. godini prikazano je u tabeli br. 2. Tabela br. 2. Debljinski razredi (cm) Dobavljači do 24 24—29 30—34 35—39 40—44 Preko44 Ukupno % OOUR Kladanj 1,5 8.1 18,9 17,9 16.3 36,8 100 JUR Banovići 2.1 6,8 12,4 13,5 15,8 49,4 100 JUR Gračanica 15,5 23,8 30,5 16,7 12,1 5,2 100 OOUR Lopare 18,3 14,2 13,7 19,7 12,1 28,0 100 RO »Konjuh« 10,4 16,2 23,5 16,2 12,3 21,4 100 |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1985 str. 63 <-- 63 --> PDF |
Specifikacija trupaca u probnom rezanju Tabela br. 3. P . ea . br 1. 2. 3. 4. !>. 5. 7. ii. 9. 10. 11. 12. 13. 14. ir>. 16. 17. 13. H). 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. Dužina trupaca a\ 5,80 4,50 5,20 5,30 4,00 4,80 4,20 5,90 6,90 5,30 4,80 6,30 4,80 6,30 4,30 3,80 4,80 4,30 4,50 6,20 7,00 4,50 4,90 4,50 5,20 5,50 6,30 UKUPNO: Precnici trupaca u probi (cm) N a tanjem Na debljem U sred. kraju kraju trupca— Dt — — Dd — — Ds — 3. 4. 5. 16 24 22 17 23 22 21 23 23 1!) 34 24 23 32 24 23 25 22 li! 28 24 11! 26 19 17 27 21 16 20 22 20 23 22 li! 29 19 20 28 24 20 23 21 13 24 22 18 22 18 20 27 21 16 23 li! 15 25 19 16 li; 10 19 25 22 20 22 21 17 19 li! 17 20 20 20 24 23 17 22 21 17 20 20 Zapremana trupca m3 6. 0,26 0,17 0,21 0,24 0,18 0,18 0,19 0,17 0,24 0,20 0,18 0,18 0,22 0,22 0,16 0,10 0,17 0,11 0,13 0,12 0,27 0,16 0,12 0,14 0,22 0,19 0,20 4,93 |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1985 str. 64 <-- 64 --> PDF |
Specifikacija dobivenih elemenata Tabela bi´. 4. „ , Dimenzije Proizvedeno ,,, *ed Uk"?no - elemenata elemenata^ u mm u kom. "^__ 1. 25X80X270 38 0,019 2. 25X80X320 21 0,013 3. 25X80X370 33 0,023 4. 25X80X420 16 0,012 5. 25X80X470 26 0.023 6. 25X80X520 14 0,014 7. 25X80X570 20 0,022 8. 25X80X620 12 0,014 9. 25X80X670 13 0,016 10. 25X80X720 8 0.011 11. 25X80X770 5 0,007 12. 25X80X820 4 0,006 13. 25X80X870 6 0,010 14. 25X80X920 8 0,014 15. 25X80X970 3 0,005 16. 25X80X1020 1 0,002 UKUPNO: 0,210 Specifikacija dobivenih proizvoda i njihov procentualni udio Tabela br. 5. Red Naziv proizvoda Svega m3 % učešća br. 1. Samica 0,045 1,8 2. Okrajćeni elementi 0,25/1,0 m 0,210 8,6 3. Lamel građa 1,977 81,0 4. F r i z a 0,190 7,8 5. Ž t a p i ć i 0,013 0,8 Ukupno 2,435 Procent iskorištenja je 49,4% od 4,93 m3 brutto mase probnog uzorka. Elementi su rađeni u sirovom stanju po tzv. jednofaznom postupku. Pored elemenata dobivena je i ostala rezana građa kao što su: samice, lamel građa, frize, štapići, i letve. S obzirom da nam je poznata bila specifikacija elemenata moguće je bilo da podesimo španung da debljine piljenica budu kao i debljine elemenata. |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1985 str. 65 <-- 65 --> PDF |
Ovakav način rada ima dvije prednosti: podešava se količinsko iskorištenje i veće je ukupno iskorištenje. Iz tabele broj 4 vidljivo je da je najmanja dužina elementa 270 mm, a najveća 1020 mm. Ukupan broj elemenata je 16 što daje veliku mogućnost korištenja rezane građe. Što se tiče karakteristika hrastove tanke oblovine u ovoj probi srednji prečnik D (S) iznosi 21 cm, najmanji prečnik na tanjem kraju (DT) = 13 om, a najveći prečnik na debljem kraju (Dd) =34 cm. Najveća dužina trupaca (L) je 7,00 m, a najkraća dužina (L) je 3,80 m, što je vidljivo iz tabele broj 3. 4.0 EKONOMSKO-FINANCIJSKA ANALIZA Ova analiza treba da pokaže da li je ekonomski opravdana ovakva prerada tanke oblovine hrasta. Kao osnova za analizu ušle su tekuće cijene sirovina, usluga, repromaterijala itd. Može se sa sigurnošću garantovati da će se tanke oblovine lišćara u toku 1985. godine preraditi u ´količini od 8.000 m3. Prema prednjim istraživanjima namjenskom proredom navedenih količina oblovine ostvario bi se prihod kako slijedi: Ukupni napad rezane građe je 3952 m3 od čega otpada na pojedine proizvode : u din. Lamel građa 3201 m3 X 36000,00 din. = 83226000,00 Okrajčeni elementi 340 m3 X 120000,00 din. = 40800000,00 Samica 71 m3 X 35000,00 din. = 2485000,00 Friza 308 m3 X 28500,00 din. = 8778000,00 Štapići 32 m3 800000,00 Otpadak — ogrev = 6000000,00 I Ukupan prihod 142089000,00 II Sveukupno utrošena sredstva sa bruto LD i ostalim troškovima 140000000,00 Razlika (I — II) + 2089000,00 Iz kratke analize vidi se da su utrošena sredstva, u kojima učestvuje vrijednost sirovina sa 81%, manja od očekivanog prihoda. Može se zaključiti da se preradom tanke oblovine hrasta polučuju pozitivni financijski rezultati. Posebno treba istaći mogućnost trajnog zapošljavanja oko 20 radnika na preradi tanke oblovine, što je sa društvenog aspekta veoma značajno. |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1985 str. 66 <-- 66 --> PDF |
5.0. ZAKLJUČNA RAZMATRANJA Iznesena probna snimanja su naknadno ponovljena u dva navrata pri čemu je obuhvaćeno naknadnih 10 m3 tanke oblovine hrasta. U ovim naknadnim probama dobiven je identičan napad proizvoda kao i korištenje sa veoma zna Inim odstupanjem od ± 2%. Iz iznešenog materijala kao i naknadnih ispitivanja može se zaključiti slijedeće: — da treba krojiti tanku oblovinu hrasta sa minimalnim prečnikom na tanjem kraju od 13—15 cm. te optimalnim dužinama komada od 4, 5. 6 i 7 m (namjensko krojenje), — da je ukupno korištenje tanke oblovine hrasta u komercijalne proizvode 49,4%, a ostatak čine krupni i sitni pilanski odpadak i pilotina. Procentualni napad pojedinih proizvoda je vidljiv u tabeli 5, — da su ekonomsko-finacijski rezultati pozitivni te da je društveno opravdano prerađivati tzv. vanstandardnu tanku oblovinu hrasta na odgovarajućoj liniji za preradu, — da je uslov još rentabilnijeg poslovanja smanjenje sveukupnih troškova i povećanje obima proizvodnje uz obezbeđenje dodatnih cea 2000 m:s tanke oblovine lišćara i četinara. Conversion of Small Oak-tree Roundwood Summary The authors examined the economy of sawmill conversion of small oak-tree roundwood, i.e. logs with top diameter from 13 to 15 cm and determined that: — utilization of small oak-tree rounwood for commercial products amounts to 4!),4% out of which ´lamel´ assortment amounts to 81.0%. — the economical-financial results are positive and that sawmill conversion of small oak-tree roundwood is socially justified. Primljeno 13. 06. 1985 |