DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 3-4/1985 str. 99 <-- 99 --> PDF |
u nekim šumskim predjelima. U oba područja od vajkada se seljaci bavili i izradom raznih drvnih proizvoda a cesarskim patentom iz 1449. godine dobili su i pravo prodaje svojih izrađevina. Danas se taj način dopune prihoda zadržao samo u sjevernom, Ribničkom, dijelu područja. Polovinom XIX stoljeća drvo se koristi u željezari i staklani u Glažuti u ribničkoj Velikoj gori, 1856. god. podiže se prva parna pilana u Loškom potoku. Ujedno počinju i veća pošumljavanja odnosno unošenja smreke (do kraja stoljeća na 1500 ha). U južnom dijelu najznačajniji je šumski kompleks Kočevski Rog. Radi podizanja pilane i željezare već su 1793. godine taksirane šume u tom području a 1894. godine izrađena je i suvremena gospodarska osnova (uređivač L. HUFNAGEL) na osnovu koje se gradi pilana (13 primarnih i sekundarnih jarmača, a pretežno se izrađivali bukovi tavoleti) koja je s radom prestala 1928. godine. Iz Sr Srbije uz već navedene radove Sm. Đurović i N. Živkovića bili su i — Nikola Vučo: Sume u procesu prvobitne akumulacije kapitala (str. 89—98) i — Danica Milić: Sume kao prirodni uslov za neke privredne djelatnosti (str. 09.-107). Akademik Nikola Vuč o (univerzitetski profesor, Beograd) prikazuje stanje šumarstva u Srbiji u XIX stoljeću, u doba rađanja kapitalističke privrede. Kako bi se bolje shvatio odnos sela (seljaka) prema šumi autor je najprije opširnije prikazao ekonomsko-socijalne prilike. One su bile vrlo teške, jer je seljak na razne načine, »bilo posredne ili neposredne, sa otvorenim ili prikrivenim nasiljem« odvajan od zemlje. »Počev od najneposrednijih metoda, u koje spadaju samovlasno zahvatanje i otimanje tuđe zemlje, pa do posrednih, isto tako prinudnih načina, kao što je zelenašenje, nepravično oporezivanje, kulučenje i sprovođenje drugih ekonomskih mera, štetnih za seljaštvo (koje su) imale za posledicu stvaranje sitnih posednika, siromašnih zemljoradnika, pri morani na uzgredni najamni rad.« Što više, »jedan deo osiromašenog seljaštva pretvaran je u bezzemljaše, primorane na potpuni najamni rad, koji je predstavljao jednu od glavnih karakteristika agrarnog kapitalizma«. Dakako da je takvo stanje bio poticaj, da se nedostaci vlastite zemlje naknade krčenjem šuma to više, što su u tome prednjačili i mnogi, kojima to nije bilo potrebno osim za povećanje svoje imovine, svog kapitala. Slijedi opis državnih mjera, počam od 1821. godine kneza Miloša, kojom je zabranjena sječa »zelene šume« do (prvog) Zakona o šumama 1891. godine. Gotovo sve te mjere prikazao je V. Vučković u Šumarskom listu 1901. godine a dopunio Sv. Vladisavljević 1984. god., također u Šumarskom listu." Dr Danica Mili ć (naučni savjetnik Istorijskog instituta, Beograd) prikazala je privredne aktivnosti vezane za šumu u Srbiji krajem XVIII i u prvoj polovini XIX stoljeća. U tom razdoblju »šumarstvo je u Srbiji . . . predstavljalo više jednu veliku rezervu prirodnog bogatstva negoli privrednu granu. ... U tridesetim godinama XIX. veka šume još uvek služe kao izvori za prinos u žiru, šišarki, ruju, raznim vrstama kore od drveta, šumskom medu, životinjama (kornjačama, divljači), a takođe i drvetu«. O šumi ovisi i stočarstvo. »Svaka nerodna godina za žir imala je velik uticaj i na ishranu stoke, na ponudu stoke za izvoz i trgovinu. Ova svest o vrednosti hrasta (zv. cer), koji je bio sinonim za »rodnu goru«, bila je duboko usađena kod stanovnika stočarskih krajeva, zbog čega su oštećenje svakog hrastova stabla osećali i kao direktno oštećenje svoga stočnog blaga«. No šume su neposredno koristile i državnoj upravi. Tako se žir prodavao odnosno žirodne šume zakupljivale na licitacijama, »prihodi su išli u korist uprave« a knez je »imao svoje čardake za smještaj šišarki«. Sišarke (šiške) spadale su u državni monopol ka9 Sv. Vladisavljević: Dr Vaso Vučković, šum. list, 1984., br. 11—12. |