DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu




ŠUMARSKI LIST 3-4/1981 str. 45     <-- 45 -->        PDF

Sum. list 105:147—1981.


ZELENILO U PROSTORNOM PLANIRANJU EKONOMSKIH
DVORIŠTA RO »RATARSTVO OSIJEK« IPK OSIJEK


RADE MANOJLOVIĆ, dipl. ing. šumarstva ZA hortikulturu
RZ »Ratarstvo Osijek«, IPK Osijek


SAŽETAK. U IPK RO »Ratarstvo Osijek« radi se na prostornom
planiranju ekonomskih dvorišta. U prostornom planiranju odabiru
se i dimenzioniraju zelene površine kao suštinski element čovjekovog
ambijenta. Iznose se oblikovanje ekonomskih dvorišta i zelenilo
kao element u oblikovanju, predviđene zelene površine u ekonomskom
dvorištu, metodološki pristup podizanja zelenila na tim
površinama i sociološki aspekti prostornog razvoja — humane sredine.


I OBLIKOVANJE EKONOMSKOG DVORIŠTA


Na oblikovnu vrijednost ekonomskog dvorišta, mjesta ljudskog rada dominantan
utjecaj imaju zelene površine, funkcionalno-organizacijski faktor razmještaja
i harmonizacija funkcija i aktivnosti, humanistički unutrašnja društvena
struktura, ljudski prostor i dominacija, ambijentalne vrijednosti, vizuelne
percepcije.


Posebni značaj u oblikovanju ekonomskog dvorišta ima zelenilo kao neminovna
protuteža urbanizmu. Zelenilo je koncipirano tako da uokviruje ekonomsko
dvorište ostvarujući ideju ekonomskog dvorišta u šumi i da se provlači
kroz prostore rada ostvarujući neposredni kontakt sa radnim mjestom.


Ono ostvaruje ulogu vjetrobranog pojasa, sprečava širenje buke, prašine,
mikroklimatskog edifikatora.


Klasično parkovsko zelenilo sa izrazito dekorativnom formom i prakovskim
elementima uz centre, prostore kulture i prosvjete i stanovanja, asocijativno
dodiruje gradske uslove brišući svaku pretpostavku urbane inferiornosti.


Funkcionalno-organizacijski, planom su usmjereni ostvarenje uslova optimalnog
rada i harmonizacija funkcije i aktivnosti, kontakt radnika, a širinom
sadržaja svi elementi humane unutrašnje društvene strukture.


Planom su ostvarene pretpostavke rada, društvenosti i prirodne sredine.




ŠUMARSKI LIST 3-4/1981 str. 46     <-- 46 -->        PDF

II PREDVIĐENE ZELENE POVRŠINE U EKONOMSKIM
DVORIŠTIMA PIK OSIJEK


Zelenilo ekonomskog dvorišta čini osnovu u ostvarenju širokih ciljeva
ekološke zaštite.
Slijedeće su strukture zelenila ekonomskog dvorišta:


Zeleni zaštitni pojas


Osnovno zelenilo — ekološko uporište čini zeleni zaštitni pojas u kojem
izborom drvenastih vrsta pratimo težnju ka slavonskoj šumi hrasta llužnjaka i
jasena (Genisto elate quercetum roboris). Površina ovog zelenila iznosi 9 ha
i predstavlja ekonomsko zelenilo sa manjim eksploatacionim mogućnostima
koje predstavljaju osnovu za uzgojne radove i osiguranje principa potrajnosti.


Ekonomske zelene površine


Postojeći voćnjaci su prošireni i zauzimaju površinu od 5 ha. Pored toga
što su ekonomski interesantni, oni su u vezi i sa ratarskim pauzama rada.


Unutrašnje zelenilo


Unutrašnji dio protkan je zelenilom osnovnih vrsta klimatogene šume
i dekorativnih vrsta, koje se jasno uočavaju na ujednačenom zelenom tonu
unutrašnjosti masiva osnovnog zelenila. Na ulazima se to zelenilo širi naglašavajući
tako ulaze. Ovo zelenilo sadrži elemente park-šuma.


Parkovno zelenilo i promenade


Parkovno zelenilo čini parkovne površine dekorativnih vrsta u kompozicionim
grupama sa žbunjem i cvjetnim ansamblima. Ovo zelenilo bogato je
parkovnim elementima i opremom parka. Namjena mu je za pasivnu rekreaciju.


Sportski tereni


Unutar parkovnih površina nalaze se sportski tereni za aktivnu rekreaciju.
To su: nogometno igralište, rukometno igralište, košarkaško igralište,
odbojkaško igralište i omogućuju aktivnu rekreaciju. Sportski tereni služe za
aktivnu rekreaciju u cilju osiguravanja zdravog razvoja ljudi.


Cjelokupni sistem zelenila treba da ostvari ideju ekonomskog dvorišta u
šumi sa parternim površinama u središtu.


III METODOLOŠKI PRISTUP PODIZANJU ZELENILA


Nakon prethodne pripreme i iskolčavanja projekta na terenu podiže se
zelenilo u predviđenim prostorima.


Zadatak je:


a) da se ostvari sadnja koja pouzdano daje garanciju da će ostvariti
željeno zelenilo bez obzira na sve faktore koji ga mogu dovesti do prijevremenog
propadanja;




ŠUMARSKI LIST 3-4/1981 str. 47     <-- 47 -->        PDF

b) da zelenilo već u prvoj fazi ostvari vizuelne utiske i dio predviđenih
funkcija.


Zelenilo u predviđenim prostorima sadimo u gustoj sadnji uz tradicionalni
postupak sadnje. Upotrebljavaju se mlađe sadnice nego što je uobičajeno i
sade se u gustoj sadnji. Broj sadnica je 3—5 puta veći od konačnog izgleda,
to se postiže da na mjestu 1 stabla u konačnom izgledu sada sadi 3 — 5
stabala. Susjedne grupe 3 do 5 stabala se dodiruju, kao što bi se dodirivala
pojedinačna stabla u konačnom izgledu.


SHEMA
ZELENE POVRŠINE
EKONOMSKOG DVORIŠTA IPK OSIJEK


co


100 200 300m


I II
liilili;


o


Zeleni zaštitni pojas


P O o


Unutrašnje zelenilo


Parkovsko zelenilo i o o
promenade (pasivna
rekreacija).


Sportski tereni (aktivna
rekreacija)


Ekonomske zelene
površine (voćnjak)


Or


o o


o o


m


III


149




ŠUMARSKI LIST 3-4/1981 str. 48     <-- 48 -->        PDF

PLAN NAMJENE POVRŠINA
OBNOS OSNOVNIH STRUKTURA


WS Centri
s= Kultura i prosvjetu
$$ Stanovanje
Hill!! H » *
100 200 300m
v:.; Zelene površine
01 Zdravstvena zaštita ^
IH´ Posebne namjene
g| Parking
s= Javna cesta
= Osnovna cesta ek.dvoriäta
"" Unutrašnje komunikacije
A Aerodrom
III. .;
l´nViill
^ 3
. i« s **>


Kasniji rast stabalaca uslovit će reduciranje do konačnog izgleda, a stabalca
(njegovanjem parka njegovana stabalca) bit će iskorišten kao sadni materijal
za proširenje parka. Ovakav sadni materijal pored iste starosti posjeduje
i određenu adaptibilnost lokacijskim uslovima.


Presadnja ovakovih sadnica, kod nekih nakon prvog presađivanja, a kod
nekih nakon drugog presađivanja, prelazimo u klasični način podizanja parka
sa starijim sadnicama i na željenim mjestim: jedna sadnica u konačnom iz




ŠUMARSKI LIST 3-4/1981 str. 49     <-- 49 -->        PDF

gledu — jedna sadnica u podizanju. Ova etapa sadnje sada već znači dopunu
već podignutoj i njegovanoj parkovnoj površini.


U kasnijim fazama rasta parka, kada već nije moguće presađivanje jer
imamo starija stabla, reduciranje stabala se vrši sječom, (ali tada imamo i
izvjesnu ekonomsku korist).


Ovakvom sadnjom želi se, u grupama stabala, stvaranje sastojinskog
oblika od podmlatka do fiziološke zrelosti te se daje šumski tretman, a ostvaruje:


a) Neposredniji fitocenološki odnosi stabala u sferi odnosa stablo —
stablo,
b) već u doba sadnje vizuelni utisak i dio funkcija zelenila,


IZVELBEiri PLAH DETALJA EKONOMSKOG DVORIŠTA
PRVA RAZRADA 0 50 m


A - 1. Parkovsko zelenilo 1 promenade


co C%p Ili


& I S f %r4


ocgmxCT) %


GQZEZSQ3X&


AfU u
Kompozicione forme "H—´4 administracija


Q>drveća i žbunja Stase i platoi i uprava


E3 Cvjetno Eounaste — Klupe N
** formacije


as


Živa ograda Kanal nadstrešnica


f~~3 Sumoliki maaiii P Parking "S autobusno


stajalište




ŠUMARSKI LIST 3-4/1981 str. 50     <-- 50 -->        PDF

c) ostvarivanje zamišljenog zelenila i u uslovima propadanja zbog eventualno
slabe njege, uništavanja stabala, pojedinačnih sušenja.


Koncepcijski to znači grupe stabala u pejzažnom rasporedu slobodnih
formi, gdje se eventualno propadanje čak i čitave grupe ne odražava kao
isključenje koncepcije, kao što bi to bio slučaj kod simetričnih formi.


Na mjestima izuzetne pažnje sada se i takve forme koje ne dozvoljavaju
isključenje niti jedne sadnice.
Podizanje vjetrobranih pruga kao šumske kategorije, ostvaruje se klaličnim
šumskim načinima podizanja šuma.


U ostvarenju planiranog zelenila uvažava se i koristi već postojeće zelenilo.
Postojeće zelenilo se usklađuje sa oblicima konačnog rješenja. Tako se
pored vrsta koje ostaju, zadržavaju već postojeće vrste i na mjestima gdje
su predviđene druge, i sukcesivno zamjenjuju u vezi sa dostignutim rastom
novih vrsta. Nove vrste se ili podsađuju, ili sade nakon sječe, u ovisnosti od
lokacijskih specifičnosti. I ovdje je zastupljen princip uklanjanja prvo bolesnih
i slabih stabala.


Ukupna nastojanja nas dovode do željenog izgleda u konačnom planu.
Ovakav način podizanja na ratarskim OOUR-ima određen je prisutnim
specifičnostima:


a) velike površine


b) odsutnost njege u nekim periodima ratarskih poljoprivrednik radova


c) potrebama od parkovskog zelenila do vjetrobranih pojaseva (manjih
šuma).


IV SOCIOLOŠKI ASPEKTI PROSTORNOG RAZVOJA, ULOGA ZELENILA
HUMANA SREDINA


Sa aspekta sociologije u daljnjem razvoju prostornog planiranja mjesta
rada postavlja se cilj osiguranja humane sredine radnim ljudima.


Čovjek je društveno biće, dio sredine u kojoj živi, koji konstruktivno
doprinosi unapređenju te sredine unapređujući istovremeno i sebe samog.
Čovjekova sredina jeste prirodna i društvena sredina, ambijent u kojem se
odvija život.


Osnovne ljudske kategorije jesu rad i biološka sredina.


Svojim radom on narušava integritet prirode podređujući je svojim potrebama
i tako istovremeno unapređuje uslove života u smislu proizvoda rada
i narušava prirodne izvore: zrak, vodu, svjetlost, prostor, tišinu, elemente
sredine neophodne njegovoj biološkoj suštini.


Osnovni element koji afirmira njegovu biološku suštinu jest zelenilo.


Zelenilo je njegov oslonac i u sudaru sa sivilom vještačkih masa koje
znače istovremeno komfor i osiromašene prirodne uslove. Od istančanog osjećaja
ravnoteže, od čovjekovo saznanja i akcije da prirodne uslove zelenilom
integrira sa vještačkim tvorevinama ovisi koliko će nova sredina biti
istovremeno komforna i prirodna.


152




ŠUMARSKI LIST 3-4/1981 str. 51     <-- 51 -->        PDF

U uskoj je vezi i priruda i društvena sredina i ostvarujući usklađene
odnose snagom društvene volje, temeljene na samoupravnom odnosu, čovjek
ostvaruje dominantno mjesto u odnosu na uslove sredine.


Mjesto rada jedno je od osnovnih prostora njegove prirodne i društvene
sredine.


Osnovni kriterij u prosuđivanju vrijednosti prostora za rad (ekonomskog
dvorišta) jeste u kojoj je mjeri ta sredina humana.


V ZAKLJUČNA RAZMATRANJA


Na oblikovnu vrijednost ekonomskog dvorišta, mjesta ljudskog rada, dominantan
utjecaj imaju zelene površine.


Zelenilo je u vezi sa čovjekovom biološkom suštinom, suštinskim elementom
čovjekovog ambijenta, ima osnovni značaj u perceptivnim vrijednostima
i dominaciji čovjeka u prostoru.


Na osnovu saznanja o značaju zelenila, potreba, potencijalnih prirodnih
i lokacijskih vrijednosti i narasle urbanističke misli o prilazu u sve složenijim
zahtjevima savremenog života, odabiru se i dimenzioniraju prostori zelenih
površina.


Zelene površine moraju da udovolje svojoj biološkoj suštini i različitosti
čovjekovih potreba.


Zelenilo treba da se integrira do najneposrednijeg kontakta u svakom dijelu
čovjekovog ambijenta.


U ratarskim ekonomskim dvorištima trebaju biti zastupljene slijedeće kategorije
zelenila:


— vjetrobrani zeleni pojasi, moraju da ostvare zaštitne uloge: vjetrobrana,
klimatskog edifikatora, urbanističkih mjera zaštite;
— unutrašnje zelenilo, iz istih je razloga kao i prethodno zelenilo, ali je
usmjereno u ostvarenje kontakta sa mjestima rada;
— ekonomsko zelenilo, voćnjak, ima ekonomski značaj i proširuje izbor
zadovoljavanja potreba, a ima ulogu u pauzama rada ratarskih poslova;
— parkovne površine i promenade, služe za pasivnu rekreaciju, Bogatstvo
parkovnih elemenata, nivoom oblikovno estetskih vrijednosti briše urbanu
inferiornost u odnosu na gradske urbane sredine;
— sportski tereni, služe za aktivnu rekreaciju u cilju obezbjeđenja zdravog
razvoja ljudi.
Cjelokupni sistem zelenila treba ostvariti ideju ekonomskog dvorišta u
šumi sa parternim površinama u središtu.


U pogledu vizuelnih percepcija stvorene su mogućnosti jasnog sagledavanja
elemenata u prvom planu i »prodora« u drugi, koji su komponirani tako
da je element kompozicije jedno stablo, ili grupa žbunja sa cvijećem, a u
drugom planu element je grupa stabala, cijela travna površina između grupe
drveća i dio sagledivog plavetnila neba.




ŠUMARSKI LIST 3-4/1981 str. 52     <-- 52 -->        PDF

Valerske vrijednosti postižu se uticajem svjetla na raznorodnost elemenata
(vrste drveća) i njihovom položaju u kompoziciji.


Kolorističke vrijednosti postižu se raznovrsnošću vrsta i komponovanjem
sa arhitekstonskim elementima.


Dominantnu ulogu čovjek ostvaruje: s jedne strane rasporedom arhitektonskih
elemenata, koji omogućuju »podređenost« elemenata u smislu služenja
čovjeku i s druge strane prisustvom zelenila koje humanizira prostor.


Planirane kategorije zelenila znače gradaciju čovjekovih potreba u smislu
zahvata u prirodu, kao suštinskog odnosa, što se istovremeno poklapa (podudara)
i sa intenzitetom njege zelenila: od svakodnevno njegovanih šišanih
travnjaka, svake godine orezivanog grmlja i brižljivo okopavanog cvijeća, do
šumskih sastojina sa periodičnim zahvatom čovjeka.


LITERATURA


Jovanović , B. (1971): Dendrologija na osnovama fitocenologije, Beograd
Bunuševac , T. (1964): Podizanje i gajenje zelenih površina, Beograd
Šaf a r, J. (1963): Ekonomski i biološki temelji za uzgajanje šuma, Zagreb
Kulterman , U. (1971): Savremena arhitektura, Novi Sad
Mano jlo vić, R. (1974): Projekt rekonstrukcije ekonomskog dvorišta OOUR Klisa
T v o r s k i, M. (1969): Sunce u arhitekturi, Beograd
Simić, N. (1970): Istorija umetnosta i Hortikulture, Beograd
Urbanistički institut SR Hrvatske — Generalni urbanistički plan Osijek (1975).


Green Surfaces in Space Planning of Economy Farm-Yards: Work Organization
»Ratarstvo Osijek«, IPK Osijek


Summary


In order to improve the working environment on the agricultural estate »Ratarstvo
Osijek« to the economy greenery the orchards and windshield plantations are
added along with park spaces. For active recreation the sports facilities are
provided.