DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 3-4/1981 str. 45 <-- 45 --> PDF |
Sum. list 105:147—1981. ZELENILO U PROSTORNOM PLANIRANJU EKONOMSKIH DVORIŠTA RO »RATARSTVO OSIJEK« IPK OSIJEK RADE MANOJLOVIĆ, dipl. ing. šumarstva ZA hortikulturu RZ »Ratarstvo Osijek«, IPK Osijek SAŽETAK. U IPK RO »Ratarstvo Osijek« radi se na prostornom planiranju ekonomskih dvorišta. U prostornom planiranju odabiru se i dimenzioniraju zelene površine kao suštinski element čovjekovog ambijenta. Iznose se oblikovanje ekonomskih dvorišta i zelenilo kao element u oblikovanju, predviđene zelene površine u ekonomskom dvorištu, metodološki pristup podizanja zelenila na tim površinama i sociološki aspekti prostornog razvoja — humane sredine. I OBLIKOVANJE EKONOMSKOG DVORIŠTA Na oblikovnu vrijednost ekonomskog dvorišta, mjesta ljudskog rada dominantan utjecaj imaju zelene površine, funkcionalno-organizacijski faktor razmještaja i harmonizacija funkcija i aktivnosti, humanistički unutrašnja društvena struktura, ljudski prostor i dominacija, ambijentalne vrijednosti, vizuelne percepcije. Posebni značaj u oblikovanju ekonomskog dvorišta ima zelenilo kao neminovna protuteža urbanizmu. Zelenilo je koncipirano tako da uokviruje ekonomsko dvorište ostvarujući ideju ekonomskog dvorišta u šumi i da se provlači kroz prostore rada ostvarujući neposredni kontakt sa radnim mjestom. Ono ostvaruje ulogu vjetrobranog pojasa, sprečava širenje buke, prašine, mikroklimatskog edifikatora. Klasično parkovsko zelenilo sa izrazito dekorativnom formom i prakovskim elementima uz centre, prostore kulture i prosvjete i stanovanja, asocijativno dodiruje gradske uslove brišući svaku pretpostavku urbane inferiornosti. Funkcionalno-organizacijski, planom su usmjereni ostvarenje uslova optimalnog rada i harmonizacija funkcije i aktivnosti, kontakt radnika, a širinom sadržaja svi elementi humane unutrašnje društvene strukture. Planom su ostvarene pretpostavke rada, društvenosti i prirodne sredine. |
| ŠUMARSKI LIST 3-4/1981 str. 46 <-- 46 --> PDF |
II PREDVIĐENE ZELENE POVRŠINE U EKONOMSKIM DVORIŠTIMA PIK OSIJEK Zelenilo ekonomskog dvorišta čini osnovu u ostvarenju širokih ciljeva ekološke zaštite. Slijedeće su strukture zelenila ekonomskog dvorišta: Zeleni zaštitni pojas Osnovno zelenilo — ekološko uporište čini zeleni zaštitni pojas u kojem izborom drvenastih vrsta pratimo težnju ka slavonskoj šumi hrasta llužnjaka i jasena (Genisto elate quercetum roboris). Površina ovog zelenila iznosi 9 ha i predstavlja ekonomsko zelenilo sa manjim eksploatacionim mogućnostima koje predstavljaju osnovu za uzgojne radove i osiguranje principa potrajnosti. Ekonomske zelene površine Postojeći voćnjaci su prošireni i zauzimaju površinu od 5 ha. Pored toga što su ekonomski interesantni, oni su u vezi i sa ratarskim pauzama rada. Unutrašnje zelenilo Unutrašnji dio protkan je zelenilom osnovnih vrsta klimatogene šume i dekorativnih vrsta, koje se jasno uočavaju na ujednačenom zelenom tonu unutrašnjosti masiva osnovnog zelenila. Na ulazima se to zelenilo širi naglašavajući tako ulaze. Ovo zelenilo sadrži elemente park-šuma. Parkovno zelenilo i promenade Parkovno zelenilo čini parkovne površine dekorativnih vrsta u kompozicionim grupama sa žbunjem i cvjetnim ansamblima. Ovo zelenilo bogato je parkovnim elementima i opremom parka. Namjena mu je za pasivnu rekreaciju. Sportski tereni Unutar parkovnih površina nalaze se sportski tereni za aktivnu rekreaciju. To su: nogometno igralište, rukometno igralište, košarkaško igralište, odbojkaško igralište i omogućuju aktivnu rekreaciju. Sportski tereni služe za aktivnu rekreaciju u cilju osiguravanja zdravog razvoja ljudi. Cjelokupni sistem zelenila treba da ostvari ideju ekonomskog dvorišta u šumi sa parternim površinama u središtu. III METODOLOŠKI PRISTUP PODIZANJU ZELENILA Nakon prethodne pripreme i iskolčavanja projekta na terenu podiže se zelenilo u predviđenim prostorima. Zadatak je: a) da se ostvari sadnja koja pouzdano daje garanciju da će ostvariti željeno zelenilo bez obzira na sve faktore koji ga mogu dovesti do prijevremenog propadanja; |
| ŠUMARSKI LIST 3-4/1981 str. 47 <-- 47 --> PDF |
b) da zelenilo već u prvoj fazi ostvari vizuelne utiske i dio predviđenih funkcija. Zelenilo u predviđenim prostorima sadimo u gustoj sadnji uz tradicionalni postupak sadnje. Upotrebljavaju se mlađe sadnice nego što je uobičajeno i sade se u gustoj sadnji. Broj sadnica je 3—5 puta veći od konačnog izgleda, to se postiže da na mjestu 1 stabla u konačnom izgledu sada sadi 3 — 5 stabala. Susjedne grupe 3 do 5 stabala se dodiruju, kao što bi se dodirivala pojedinačna stabla u konačnom izgledu. SHEMA ZELENE POVRŠINE EKONOMSKOG DVORIŠTA IPK OSIJEK co 100 200 300m I II liilili; o Zeleni zaštitni pojas P O o Unutrašnje zelenilo Parkovsko zelenilo i o o promenade (pasivna rekreacija). Sportski tereni (aktivna rekreacija) Ekonomske zelene površine (voćnjak) Or o o o o m III 149 |
| ŠUMARSKI LIST 3-4/1981 str. 48 <-- 48 --> PDF |
PLAN NAMJENE POVRŠINA OBNOS OSNOVNIH STRUKTURA WS Centri s= Kultura i prosvjetu $$ Stanovanje Hill!! H » * 100 200 300m v:.; Zelene površine 01 Zdravstvena zaštita ^ IH´ Posebne namjene g| Parking s= Javna cesta = Osnovna cesta ek.dvoriäta "" Unutrašnje komunikacije A Aerodrom III. .; l´nViill ^ 3 . i« s **> Kasniji rast stabalaca uslovit će reduciranje do konačnog izgleda, a stabalca (njegovanjem parka njegovana stabalca) bit će iskorišten kao sadni materijal za proširenje parka. Ovakav sadni materijal pored iste starosti posjeduje i određenu adaptibilnost lokacijskim uslovima. Presadnja ovakovih sadnica, kod nekih nakon prvog presađivanja, a kod nekih nakon drugog presađivanja, prelazimo u klasični način podizanja parka sa starijim sadnicama i na željenim mjestim: jedna sadnica u konačnom iz |
| ŠUMARSKI LIST 3-4/1981 str. 49 <-- 49 --> PDF |
gledu — jedna sadnica u podizanju. Ova etapa sadnje sada već znači dopunu već podignutoj i njegovanoj parkovnoj površini. U kasnijim fazama rasta parka, kada već nije moguće presađivanje jer imamo starija stabla, reduciranje stabala se vrši sječom, (ali tada imamo i izvjesnu ekonomsku korist). Ovakvom sadnjom želi se, u grupama stabala, stvaranje sastojinskog oblika od podmlatka do fiziološke zrelosti te se daje šumski tretman, a ostvaruje: a) Neposredniji fitocenološki odnosi stabala u sferi odnosa stablo — stablo, b) već u doba sadnje vizuelni utisak i dio funkcija zelenila, IZVELBEiri PLAH DETALJA EKONOMSKOG DVORIŠTA PRVA RAZRADA 0 50 m A - 1. Parkovsko zelenilo 1 promenade co C%p Ili & I S f %r4 ocgmxCT) % GQZEZSQ3X& AfU u Kompozicione forme "H—´4 administracija Q>drveća i žbunja Stase i platoi i uprava E3 Cvjetno Eounaste — Klupe N ** formacije as Živa ograda Kanal nadstrešnica f~~3 Sumoliki maaiii P Parking "S autobusno stajalište |
| ŠUMARSKI LIST 3-4/1981 str. 50 <-- 50 --> PDF |
c) ostvarivanje zamišljenog zelenila i u uslovima propadanja zbog eventualno slabe njege, uništavanja stabala, pojedinačnih sušenja. Koncepcijski to znači grupe stabala u pejzažnom rasporedu slobodnih formi, gdje se eventualno propadanje čak i čitave grupe ne odražava kao isključenje koncepcije, kao što bi to bio slučaj kod simetričnih formi. Na mjestima izuzetne pažnje sada se i takve forme koje ne dozvoljavaju isključenje niti jedne sadnice. Podizanje vjetrobranih pruga kao šumske kategorije, ostvaruje se klaličnim šumskim načinima podizanja šuma. U ostvarenju planiranog zelenila uvažava se i koristi već postojeće zelenilo. Postojeće zelenilo se usklađuje sa oblicima konačnog rješenja. Tako se pored vrsta koje ostaju, zadržavaju već postojeće vrste i na mjestima gdje su predviđene druge, i sukcesivno zamjenjuju u vezi sa dostignutim rastom novih vrsta. Nove vrste se ili podsađuju, ili sade nakon sječe, u ovisnosti od lokacijskih specifičnosti. I ovdje je zastupljen princip uklanjanja prvo bolesnih i slabih stabala. Ukupna nastojanja nas dovode do željenog izgleda u konačnom planu. Ovakav način podizanja na ratarskim OOUR-ima određen je prisutnim specifičnostima: a) velike površine b) odsutnost njege u nekim periodima ratarskih poljoprivrednik radova c) potrebama od parkovskog zelenila do vjetrobranih pojaseva (manjih šuma). IV SOCIOLOŠKI ASPEKTI PROSTORNOG RAZVOJA, ULOGA ZELENILA HUMANA SREDINA Sa aspekta sociologije u daljnjem razvoju prostornog planiranja mjesta rada postavlja se cilj osiguranja humane sredine radnim ljudima. Čovjek je društveno biće, dio sredine u kojoj živi, koji konstruktivno doprinosi unapređenju te sredine unapređujući istovremeno i sebe samog. Čovjekova sredina jeste prirodna i društvena sredina, ambijent u kojem se odvija život. Osnovne ljudske kategorije jesu rad i biološka sredina. Svojim radom on narušava integritet prirode podređujući je svojim potrebama i tako istovremeno unapređuje uslove života u smislu proizvoda rada i narušava prirodne izvore: zrak, vodu, svjetlost, prostor, tišinu, elemente sredine neophodne njegovoj biološkoj suštini. Osnovni element koji afirmira njegovu biološku suštinu jest zelenilo. Zelenilo je njegov oslonac i u sudaru sa sivilom vještačkih masa koje znače istovremeno komfor i osiromašene prirodne uslove. Od istančanog osjećaja ravnoteže, od čovjekovo saznanja i akcije da prirodne uslove zelenilom integrira sa vještačkim tvorevinama ovisi koliko će nova sredina biti istovremeno komforna i prirodna. 152 |
| ŠUMARSKI LIST 3-4/1981 str. 51 <-- 51 --> PDF |
U uskoj je vezi i priruda i društvena sredina i ostvarujući usklađene odnose snagom društvene volje, temeljene na samoupravnom odnosu, čovjek ostvaruje dominantno mjesto u odnosu na uslove sredine. Mjesto rada jedno je od osnovnih prostora njegove prirodne i društvene sredine. Osnovni kriterij u prosuđivanju vrijednosti prostora za rad (ekonomskog dvorišta) jeste u kojoj je mjeri ta sredina humana. V ZAKLJUČNA RAZMATRANJA Na oblikovnu vrijednost ekonomskog dvorišta, mjesta ljudskog rada, dominantan utjecaj imaju zelene površine. Zelenilo je u vezi sa čovjekovom biološkom suštinom, suštinskim elementom čovjekovog ambijenta, ima osnovni značaj u perceptivnim vrijednostima i dominaciji čovjeka u prostoru. Na osnovu saznanja o značaju zelenila, potreba, potencijalnih prirodnih i lokacijskih vrijednosti i narasle urbanističke misli o prilazu u sve složenijim zahtjevima savremenog života, odabiru se i dimenzioniraju prostori zelenih površina. Zelene površine moraju da udovolje svojoj biološkoj suštini i različitosti čovjekovih potreba. Zelenilo treba da se integrira do najneposrednijeg kontakta u svakom dijelu čovjekovog ambijenta. U ratarskim ekonomskim dvorištima trebaju biti zastupljene slijedeće kategorije zelenila: — vjetrobrani zeleni pojasi, moraju da ostvare zaštitne uloge: vjetrobrana, klimatskog edifikatora, urbanističkih mjera zaštite; — unutrašnje zelenilo, iz istih je razloga kao i prethodno zelenilo, ali je usmjereno u ostvarenje kontakta sa mjestima rada; — ekonomsko zelenilo, voćnjak, ima ekonomski značaj i proširuje izbor zadovoljavanja potreba, a ima ulogu u pauzama rada ratarskih poslova; — parkovne površine i promenade, služe za pasivnu rekreaciju, Bogatstvo parkovnih elemenata, nivoom oblikovno estetskih vrijednosti briše urbanu inferiornost u odnosu na gradske urbane sredine; — sportski tereni, služe za aktivnu rekreaciju u cilju obezbjeđenja zdravog razvoja ljudi. Cjelokupni sistem zelenila treba ostvariti ideju ekonomskog dvorišta u šumi sa parternim površinama u središtu. U pogledu vizuelnih percepcija stvorene su mogućnosti jasnog sagledavanja elemenata u prvom planu i »prodora« u drugi, koji su komponirani tako da je element kompozicije jedno stablo, ili grupa žbunja sa cvijećem, a u drugom planu element je grupa stabala, cijela travna površina između grupe drveća i dio sagledivog plavetnila neba. |
| ŠUMARSKI LIST 3-4/1981 str. 52 <-- 52 --> PDF |
Valerske vrijednosti postižu se uticajem svjetla na raznorodnost elemenata (vrste drveća) i njihovom položaju u kompoziciji. Kolorističke vrijednosti postižu se raznovrsnošću vrsta i komponovanjem sa arhitekstonskim elementima. Dominantnu ulogu čovjek ostvaruje: s jedne strane rasporedom arhitektonskih elemenata, koji omogućuju »podređenost« elemenata u smislu služenja čovjeku i s druge strane prisustvom zelenila koje humanizira prostor. Planirane kategorije zelenila znače gradaciju čovjekovih potreba u smislu zahvata u prirodu, kao suštinskog odnosa, što se istovremeno poklapa (podudara) i sa intenzitetom njege zelenila: od svakodnevno njegovanih šišanih travnjaka, svake godine orezivanog grmlja i brižljivo okopavanog cvijeća, do šumskih sastojina sa periodičnim zahvatom čovjeka. LITERATURA Jovanović , B. (1971): Dendrologija na osnovama fitocenologije, Beograd Bunuševac , T. (1964): Podizanje i gajenje zelenih površina, Beograd Šaf a r, J. (1963): Ekonomski i biološki temelji za uzgajanje šuma, Zagreb Kulterman , U. (1971): Savremena arhitektura, Novi Sad Mano jlo vić, R. (1974): Projekt rekonstrukcije ekonomskog dvorišta OOUR Klisa T v o r s k i, M. (1969): Sunce u arhitekturi, Beograd Simić, N. (1970): Istorija umetnosta i Hortikulture, Beograd Urbanistički institut SR Hrvatske — Generalni urbanistički plan Osijek (1975). Green Surfaces in Space Planning of Economy Farm-Yards: Work Organization »Ratarstvo Osijek«, IPK Osijek Summary In order to improve the working environment on the agricultural estate »Ratarstvo Osijek« to the economy greenery the orchards and windshield plantations are added along with park spaces. For active recreation the sports facilities are provided. |