DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 4-6/1979 str. 93 <-- 93 --> PDF |
platno izdato drvo (po merematskom pravu i raznim ustanovama). Autor detaljno iznosi brojne negativne ali i pozitivne elemente šumarske politike. Od negativnih navodimo: vrlo povoljni uslovi pod kojima su strane firme dugoročno eksploatisale velike šumske komplekse (vrlo niske šumske takse, a za najveći dio eksploatacije za proizvodnju ugljena bez njene naplate; predmet kupoprodaje je tzv. korisno drvo iznad određenog prečnika na tanjem kraju (25 odn. 30 cm) i vrlo kvalitetno, oblo drvo do 15 cm debljine na tanjem kraju tretirano je kao ogrevno, a sve ostalo posječeno drvo (30-40% ukupne mase) ostavljeno je na sjecištima kao otpadak; povlastice u pogledu vremena plaćanja i transporta drveta javnim komunikacijama); grubom i neracionalnom eksploatacijom, posavske hrastove šume su upropašćene; mali obim šumsko-uzgojnih radova; posve neracionalno iskorišćavanje šuma na osnovu merematskog prava od strane ovlaštenika svjesno je tolerisano, pa su odnosne šume bile u velikoj mjeri devastirane; vrlo slaba zaštita šuma, naročito zbog nedovoljnog broja čuvarskog osoblja (i to stručno neosposobljenog) koje nije moglo suzbiti razna stalna nasrtanja stanovništva na šume i šumske kulture, a i stručno šumarsko osoblje kod sreskih oblasti bilo je manjih kvalifikacija ili mlađi stručnjaci bez većeg iskustva; izrazito favoriziranje stranih šumarskih kadrova, pa domaće stručno osoblje, po svom broju, zvanju i položajima, nije moglo doći do izražaja. Kod nas uobičajene prigovore nepravilnoj austrougarskoj šumarskoj politici zbog otvaranja šumskih područja izgradnjom šumskih željezničkih pruga (većinom privremenog karaktera) umjesto šumskih putova, autor ocjenjuje neopravdanim. To zato što su u ono vrijeme šumske željeznice predstavljale najsuvremenija i jedino moguća ekonomična sredstva za transport velikih količina drveta na relativno većim udaljenostima, pošto je otvaranje šumskih kompleksa izgradnjom šumskih putova uslijedilo nekoliko decenija kasnije masovnijom proizvodnjom i primjenom mehanizovanih sredstava za transport drveta šumskim putevima. Kritike da je forsirana primarna prerada drveta uz eliminisanje finalne, autor uvažava ali objašnjava da je onda rezana građa četinjača bila stalno konjukturna na svjetskom tržištu, a da su kod finalnih proizvoda bile često oscijacije ponude i traženja a time i cijena. Uz to navodi da je u B i H i tada bilo fabrika za finalnu proizvodnju (po jedna fabrika drvenjače i papira, destilacije drveta, ši bica, štapova i celuloze, nekoliko manjih za građevinsku stolariju i dr). Prikazujući ulaganja u eksploataciju šuma i preradu drveta autor konstatuje da je krajem austrougarske uprave u B i H bilo računajući režijsko i poslovanje privatnih firmi, oko 1225 km željezničkih pruga na lokomotivski i gravitacioni po gon, 19,9 km žicanih željeznica, 163,4 km šumskih putova, 89 km riža itd, te da je od željezničkih pruga na lokomotivski pogon 545,5 km služilo do najnovijeg vre mena za potrebe javnog saobraćaja. Na vodeći da je austrougarska okupacija B i H zatekla samo nekoliko desetina do ćih malih pilana potočara, autor ukazuje da je pred prvi svjetski rat u B i H bilo 30 modernih parnih pilana sa 140 gatera i 340 pomoćnih mašina i 130 pi lana na vodeni pogon (od čega 22 moder ne sa turbinama). Ukupna ulaganja u šumske komunikacije i pilane iznosila su preko 47 mil. kruna, najvećim dijelom stranog kapitala. Obrađujući radnu snagu u eksploataciji šuma i drvnoj industriji, autor ističe da je broj domaćih radnika u početku bio minimalan (zbog nestručnosti i nego voljne priučenosti) ali je stalno povećavan, pa je 1906. od ukupno zaposlenih radnika (24.000) bilo 71% domaćih, a 1913. već 78%. Autor opravdano naglašava da je ta radna snasa uticala na izvlačenje seoskog stanovništva iz vjekovne zaostalosti, podizala mu svijest a donekle i životni standard, da je predstavljala značajnu komponentu u formiranju radničke klase i radničkog pokreta u B i H, te da je ta klasa u borbi za izmjenu društvenih odnosa i u periodu austrougarske uprave, i u vrijeme kapitalističke Jugoslavije, a posebno u toku NOB, u velikoj mjeri doprinjela formiranju i učvršćenju naše socijalističke samoupravne zajednice. Dajući podatke o šumsko-uzgojnim radovima autor navodi da je krajem 1902. bilo 77 malih šumskih rasadnika i da je do tada podignuto 3.451 ha šumskih kultura. U 1913. bilo je 194 rasadnika sa preko 29 mil. sadnica, te godine je izvršeno novo pošumljavanje na 2.691 ha i popunjavanje na 1982 ha i podignuto 15.557 m ograde oko kultura. U 1911. podignuta je i jedna moderna trušnica. Autor objašnjava da je austrougarska uprava, zbog nedovoljnog broja stručnog osoblja ali i zbog političkog taktiziranja osnovala 1889. šumarski odsjek pri srednjoj tehničkoj školi u Sarajevu koji je 219 |