DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 4-6/1979 str. 91 <-- 91 --> PDF |
svoje stavove. Zatim su dati podaci o preduzećima koja su vršila eksploataciju šuma, o zaključenim ugovorima i ugovornim područjima, o orodatim i posječenim neto drvnim masama, o izgrađenim šumskim komunikacijama i prevoznim sredstvima, te kuda je posječeno drvo otpremano. Odgovarajući podaci su dati i za režijsko iskorišćivanje šuma. Kod drvoprerađivačkih pogona navedene su vrste, lokacije, pogonske i radne mašine, količine dobijene rezane robe, kome je prodavana i dr. Za veće eksploatacije šuma po dugoročnim ugovorima osnovni podaci dati su i u tabelama. Eksploataciju šuma putem maloprodaje po posebnim cjenovnicima vršili su samo domaći kupci, eksploataciju bukovih šuma za cijepanu robu i eksploataciju putem kratkoročnih ugovora s privatnim firmama i trgovcima po cjenovnicima u većini domaći, a kod svih drugih prodaja na panju većina ili jedini kupci su bili stranci. To se objašnjava slabim financijskim stanjem, nedostatkom stručnih kadrova i kvalificiranih radnika i pomanjkanjem organizatorske sposobnosti kod domaćih kupaca. Strana poduzeća su radila uglavnom s austrijskim i mađarskim, a zatim s italijanskim, njemačkim i švajcarskim kapitalom. Među njima su bila najveća, s dugoročnim ugovorima na bazi slobodnih pogodbi, »Bosanska šumska industrija a. d. Otto Steinbeis — Dobrljin — Drvar« i »Bosanska šumska industrija Eisler & Ortlieb — Zavidovići«. Ona su imala i najveća ugovorna područja, kupljene i posječene drvne mase, šumska transportna sredstva i postrojenja za preradu drveta. Prvo je u Drvaru imalo parnu pilanu sa osam odnosno 14 punih gatera i u Dobrljinu drugu sa četiri odnosno osam gatera a kasnije u Drvaru i fabriku celuloze (sa jednom švajcarskom firmom), a drugo modernu parnu pilanu u Zavidovićima sa 17 a kasnije 26 gatera — jedno od tadašnjih najsavremenijih evropskih industrijskih postrojenja za preradu drveta. Ne računajući besplatna izdavanja drveta, od ukupno posječenog drveta na režijsku eksploataciju šuma dolazilo je svega 16,5°/o- Analizom ove eksploatacije autor zaključuje da je ona, u odnosu na sve druge, predstavljala mnogo racionalniji i za ondašnje prilike i uslove mnogo prihvatljiviji način gazdovanja šumama. Ona je doprinjela razvoju industrije za preradu drveta a posebno metalurgijske industrije (sječom blizu 4,9 mil. m3 drveta za proizvodnju šum skog i destilacionog ugljena bez naplate šumske takse), izvršila najveći obim šumsko- uzgojnih radova, izgradila relativno velik obim raznih šumskih komunikacija i ostvarivala znatno veće šumske takse. Od drugih vrsta eksploatacije šuma osvrnućemo se samo na besplatno izdavanje drveta koje je autor, s pravom detaljno obradio. Pravni osnov tom izdavanju (merematsko pravo) naslijeđen je od otomanske uprave koja je izdvajala dijelove šuma koji su služili isključivo za drvarenje seoskog stanovništva (baltalik). Predviđeno izdvajanje i razgraničenje tih šuma od državnih, nije ostvareno do kraja otomanske uprave. Autor ističe brojne teškoće koje su se austrougarskoj upravi javljale u kompleksnom rješavanju merematskog prava. Zatim izlaže razne mjere koje je okupatorska uprava preduzimala da pomenuto neograničeno pravo i izvjesnoj mjeri ograniči vremenski, prostorno i količinski, te da uvede red pri njegovoj realizaciji. Pored ostalog, bio je reguliran postupak oko prijava potreba na drvetu, načina doznake, sječe, izrade itd. što je predstavljalo veliku teret i za seosko stanovništvo i za malobrojno šumarsko osoblje zaduženo za te poslove. Iako je kasnije taj postupak pojednostavljen, ovlaštenici nisu po tome postupali, naročito u pogledu mjesta i načina sječa, čemu su doprinosile i upravne vlasti koje su iz političkih razloga slabo primjenjivale kaznene mjere. Mada je već 1884. bilo predviđeno da se posebnim zakonom izvrši izdvajanje opštinskih šuma i pašnjaka radi trajnog podmirivanja potreba seoskog stanovništva, to je bio veoma težak problem koji je duboko zasijecao u život cjelokupnog seoskog stanovništva. Otuda je nacrt pomenutog zakona izrađen tek 1912, a 1914. dostavljen Bosanskom saboru. Iako je nacrt zakona izazvao opšte kritike u Bosanskom saboru, ovaj ga je ipak, uz izvjesne izmjene i dopune, prihvatio krajem juna 1914, ali nije bio sankcionisan ni mogao biti sproveden zbog prvog svjetskog rata. Značaj rješavanja merematskog prava i njegove što pravilnije realizacije proizlazio je, kako autor opravdano ističe, iz vrlo velikog obima odnosnih sječa (za čitavo vrijeme austrougarske uprave oko 85,5 mil. ms ili oko 2,1 mil. m-3 prosječno godišnje), čime je vršen jak uticaj na pri vredni rast sela i ublažavani uslovi vrlo teškog života jako siromašnog i zaostalog seoskog stanovništva. Ali, s druge strane tolike neracionalne sječe na vrlo velikim površinama predstavljale su teško opte 217 |