DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 4-6/1975 str. 76 <-- 76 --> PDF |
IZ POVIJESTI ŠUMARSTVA DOKUMENTI IZ XVII I XVIII STOLJEĆA O IZVOZU HRASTOVINE I ZAŠTITI ŠUMA NA KRKU JEDLOWSKI DUŠAN, dipl. ing. šum., Institut za jadranske kulture i melioraciju krša — Split U brojnim reorganizacijama šumarske službe Venecije, posebno od 1380, naročito je značajna odluka Senata kojom se 1569. osniva MAGISTRAT PROVIDURA ZA DRVO ISTRE, DALMACIJE I KVARNERA*. Taj Magistrat, koji se naziva i Kolegij za drvo2 u prvom redu je imao specijalni zadatak da spriječi devastaciju šuma, koja je u to vrijeme zauzela zabrinjavajuće razmjere nepovlasnim sječama, paljenjem i krčenjem radi pretvorbe u drugu vrst kulture. Iz čitavog niza dekreta koji su uslijedili nakon 1569. vidljiva su nastojanja Magistrata da prikladnim mjerama poboljša stanje u šumama te da u prvom redu zaustavi krčenje, uništavanje podmladka i zabrani ispašu u šumama, posebno koza uz vrlo rigorozne sankcije. Nema sumnje, da su dva osnovna razloga rukovodila Veneciju da posveti toliku brigu oko očuvanja šumskog fonda u Istri, Dalmaciji i Kvarnerskim otocima. S jedne strane stalno je bila prisutna velika potražnja za ogrijevom, a s druge strane je trebalo osigurati priticanje velikih količina građe, posebno hrastove, za potrebe Arsenala, za zaštitne hidrotehničke radove te za ugrađivanje u temelje brojnih građevina. Oskudica građevnog i brodograđevnog drveta posebno je došla do izražaja početkom 16. stoljeća nakon rata sa Turcima i nepovoljno sklopljenog mira u 1501. Tada je trebalo obnoviti flotu, rekonstruirati Arsenal nakon požara te obaviti obimne .sanacione radove nako teške poplave zabilježene 1512. izazvane izlijevanjem rijeke Pijave. Iz perioda djelovanja spomenutog Magistrata, izdvojeno je nekoliko dokumenata koji govore o zaštiti šuma na otoku Krku kao i o izvozu hrastovine za potrebe venecijanskog Arsenala u vrijeme Generalnih Providura Antonia Pisani (1626—1628), Leonarda Foscola (1645 — 1650) i Antonia Cavalli (1738 — 1741). Sadržaj tih dokumenata ovdje se iznosi u skraćenom prijevodu s talijanskog: i Magistrata dei Provveditori sopra le legne dellTstria, Dalmazia e Quarnero. 2 Collegio delle legne |
| ŠUMARSKI LIST 4-6/1975 str. 77 <-- 77 --> PDF |
1. Odredba o čuvanju šuma na otoku Krku izdana 22. 10. 1626.3 Obzirom na učestale nerede i prekršaje u šumama na otoku, ponovo se ukazuje na potrebu strogog pridržavanja odredaba Senata sadržanih u Dukali od 23. 9. 1490. i 27. 3. 1507, koje izričito zabranjuju sječu odraslih šmrika pošto one štite stoku kako ljeti tako i zimi, tim više što stoka boravi na otvorenom preko čitave godine. Prekršitelji ove naredbe, prema veličini počinjene štete, kažnjavaju se izgonom, zatvorom ili veslanjem na galiji: ... »et se alcuno in confratione del sudetto ordine appogiato alle sudette lettere Ducali et ordeni ardirä tagliare essi Ginepri s´intenderä incorso in pena di bande, prigione et Galera ad arbitrio del Publice Rapresentante che doverä conoscer sopra l´inobedienza secondo la qualitä di essa« ... Isto tako se zabranjuje sječa drva radi prodaje u priobalnom pojasu i okolnim brdima na udaljenosti od 5 milja, saglasno naredbama Augustina Mola od 23. 9. 1517. tada kapetana Zadra i Providura Dalmacije. Prekršaji će se kazniti globom u visini od 25 dukata te zapljenom drva i lađe: ... »che alcuno sia di esservi voglia non ardisca ne pressuma tagliar legne per venderla a benchiasi e altri che le volessero andar farvi et queste nelle costiere et monti circovicini alia terra per spatio di 5 miglia« ... »se alcuno fosse trovato in contrafazione cada in pena de Ducati vinti cinque, perdita di legne et di barca« ... U dokumentu je poseban pasus koji govori o čistoći i o održavanju luke. Tako npr. da bi se spriječilo njeno zamuljivanje zabranjuje se svako bacanje otpadaka i držanje drva u luci. Za prekršaje predviđaju se novčane kazne u visini od 40 lira, izgon, javno šibanje i izlaganje na sramotni stup: ... »Non possi alcun gietar immondizie nel porto ne tenir in esse legname cagionando l´uno e l´altro atterazione di esso, nell´ escavation del quale avvien anco di presente imppiegarsi suma considerabile die danaro. Contravenendo alcuno in pena di lire quaranta per cadauna volta, bando, frusta, e berlina per inobedientie« ... 2. Odluka o sječi drva izdana u Zadru 3. 2. 1647.4 Iako ostaju na snazi odluke od 16. 12. 1646. i 26. 8. 1627. prema kojima se zabranjuje sječa u šumama rezerviranim za potrebe grada, iznimno se u tim šumama dozvoljava sječa u trajanju od 6 mjeseci. Ova odluka se donaša da se olakša teško ekonomsko stanje stanovništva izazvano ratom sa Turcima: .. . »sia stato concesso il taglio in riguerdo dela povertä de sudditi, a quali quell´aiuto impossibile riusciva allimentar se stessi e le famiglie, supplicandoci che per la accenata causa e per la necessitä che s´acrescono nel´instanti congiuture di guerra col Turco« ... Prigodom ovih sječa postoji obaveza da se sačuvaju svi hrastovi rezervirani sa venecijanski Arsenal: ... »dovendo pero lasciar intatti H roveri che risservati fossero per la časa dell´Arsenale« . .. 3 Historijski arhiv Zadar. Knjiga jedina, list 21. Per la preservazione de´Boschi dell´Isola Veglia. Prov. Gen. Antonio Pisani. * Historijski arhiv Zadar. Knjiga II, list 177. Taglio di legname ne´Boschi die Veglia. Prov. Gen. Leonardo Foscolo. |
| ŠUMARSKI LIST 4-6/1975 str. 78 <-- 78 --> PDF |
3. Dozvola sječe hrastova na otoku Krku izdana u Šibenik u 18. 8. 1669.5 Ovim dokumentom iznimno se dozvoljava Ivanu Batisti Germani i Zuani Giusti da mogu usjeci 50 hrastova na Krku za dovršenje broda sadržine 500 bačava (1 bačva = 751 litra) i dužine 68 stopa (23,66 metara) koji se gradi u Korčuli: ... »vien concesso al Giov. Battista Germani e Zuane Giusti il taglio di cinquanta roveri a l´Isola di Veglia per la fabrica et a proporzione delle 500 botte di portata di piedi 68 di lunghezza« ... Iz dokumenta je vidljivo, da su hrastovi već usječeni u daske te da se za stopu mora uplatiti blagajni Arsenala određena cijena. Ova dozvola izdana je radi toga da ne kasni rad na dovršenju broda obzirom na hitne potrebe brodovlja za opskrbu utvrđenja na Kandiji: ... »le urgentissime premure et peniurie, che si provano pesentemente di Navi tanto necessarie alli publici transporti de socorsi per la Piazza di Candia« ... 4. Izvještaj o sječd hrastova u šumama Krka za venecijanski Arsenal podnesen 28. 7. 1740.6 U izvještaju se navodi da su poduzete sve potrebne mjere za transport 864 novousječena i 218 ranije usječenih hrastova do obale i njihov ukrcaj u jednu teretnu lađu i 5 bracera koje je poslao Arsenal. Ističu se poteškoće oko transporta uslijed vrlo loših puteva, tako da će taj posao potrajati duže vrijeme. Zaprežnim kolima se može sa bližih lokaliteta dnevno prevesti i po 10 hrastova, dok s onih udaljenih svega 1 hrast u dva dana: ... »si calcola che anche dei legni piü vioini alle Marine non potra succedervi il trasporto, che di soli dieci Legni al giorno... Maggior tempo e fatica vi si richiederä poi per li molto piü lontani, e computasi per indubitato che per ogn´uno di questi vi voranno due giornate prima che sia tradotto alle Marine « ... Novac za isplatu seljaka deponiran je kod Porezne komore, koja ga može korisiti samo za isplatu transporta, a prema uputnicama kapetana šuma. 5. Izvještaj o transportu hrastova za Arsenal podnese n 21. 8. 1740.7 Nakon izvještaja od 28. 7, ovdje se navodi da je od 864 hrasta nove i 218 hrastova stare sječe prevezeno do obale 460 komada, od kojih je 102 upućeno Arsenalu, brodom koji je bio usidren u Krku. Ostatak će biti prevezen tokom rujna. Seljacima se svake večeri isplaćuje zarada u visini od 10 lira za svaki prevezeni hrast, a k tome svakoj udaljenijoj općini nagrada od 10 dukata. Poreznoj komori je stavljen na raspolaganje iznos od 10354 lire za isplatu prijevoza. Upravi Arsenala je upućen nacrt Naredbe koju se namjerava proglasiti na Krku, kako bi se postigla bolja zaštita šuma te po 5 Historijski arhiv Zadar. Knjiga II, list 592. Permesso del taglio di Roveri sopra l´isola di Veglia. Prov. Gen. Antonio Friuli. 6 Historijski arhiv Zadar. Knjiga 6, list 317. Taglio de´Roveri ne´boschi di Veglia per l´Arsenale di Venezia. Prov. Gen. Marin Antonio Cavalli. 7 Historijski arhiv Zadar. Knjiga 4, list 397—401. Roveri pell´Arsenal di Venezia. Prov. Gen. Marin Antonio Cavalli. 192 |
| ŠUMARSKI LIST 4-6/1975 str. 79 <-- 79 --> PDF |
sebno bolji uzgoj hrastova potrebnih Arsenalu. Hrastovi na Krku, kako kaže autor izvještaja, zaslužuju posebnu pažnju jer predstavljaju jedinstveni rudnik svih mogućih zakrivljenih komada neophodnih u brodogradnji, a što je rijetkost jer ih nema ni u jednoj državnoj šumi osim u nekim šumama Istre: ... »La sua presservazione che giustamente e tanto a cuore di V. Serenitä in ogni tempo i suoi providi riflessi, giache stabilisce et assicura un deposito tantopiü preciso et importante, quantoche o sia per la qualitä del clima, o sia per li venti che dominano l´Isola, o per la natura dei suoi Fondi faraci di Roveri, ella puo dirsi una miniera singulare di stortami, perfachi, braccioli, e di forcami, l´uno e l´altro requisiti tanto piü essenziali alia valida costruzione della Navi, quanto sono poi rari, atteso che non prodotti d´alcun altro dei Boschi dello Stato, a risserva che pochi da quelli dell´Istria.« ... 6. Dispozicija sastavljena 21. 8. 1740. u Krku u svrhu zaštite i čuvanja šuma na otoku te reguliranja s j e č e.8 Ova dispozicija sadrži odredbe donesene u svrhu osiguranja potrajnosti proizvodnje u hrasticima i ostalim šumama na Krku. Odredbe sabrane u 27 točaka zasnivaju se na instrukcijama Arsenala i mogu se svesti na slijedeće: U svim javnim šumama zabranjuje se ispaša i sječa bilo koje vrste drveta, pa i onih suhih, bez izričite dozvole Arsenala, koji će ujedno izdavati upute za uzgoj kvalitetnih hrastova. Drvo iz proreda, čišćenja i progala izlagati će se na javnoj dražbi. ... »In tutti i Boschi di Publ. ragione sia e s´intenda per l´avvenire proibito fermamente ogni e qualque taglio e pascolo cosi che non si abbia ardire da alcuno d´entrar con animali di sorte sotto quallunque pretesto per recidervi alcuna sorte di Piante vive o morte senza previo espresso ordine dell´Ecc. Regg. all´Arsenale dalla di cui proficua esperienza farranno a tempi utili et opportuni et mandate le curazioni e chiarazioni che vi fossero necessarie ä respiro de Roveri buoni e che vi fossero per venir buoni e da cui sara aver additata la maniera di seguirle mentre del legname da fuoco che verrä ritratto dalle Purazioni e dichiarazioni se ne farä col mezzo de Publ. Incanto« ... Zabranjuje se obrada i iznajmljivanje i najmanjih površina u šumi radi zasijavanja žitaricama i sakupljanja trave. U privatnim šumama se zabranjuje krčenje i pretvorba šumskih površina u drugu vrstu kulture:... »Nelli Boschi pur di privato ragione sia altresi in avvenire rigorosamente vietato ili farvi svegri, introdurvi nuove cultura e Seminazioni« ... Ukoliko vlasnik želi da obavi sječu, kako je to uobičajeno nakon pet ili sedam godina, dužan je da o tome obavijesti kapetana šuma koji mora da provjeri da li su još jasno vidljivi žigovi na hrastovima izdvojenim za Arsenal te da ujedno uputi seljake u pravilan način sječe, posebno radi oslobađanja i uzgoja vrijednijih primjeraka: ... »ma in caso che li Proprietary e Possesori di essi Boschi volessero in Capo alii cinque o sette respettivi anni giusto il costume farvi taglio di legne non poträ cio evadere senza previo l´intervento del Capitano 8 Historijski arvih Zadar. Knjiga I list 166. A garanzia de´Boschi di Veglia, disposizioni per la loro custodia e regolazione de´tagli. Prov. Gen. Marin Antonio Cavalli. |
| ŠUMARSKI LIST 4-6/1975 str. 80 <-- 80 --> PDF |
a Boschi che sarä tenuto portarvisi personalmente sopraluogo e ciö per tre essenziali soggetti: Primo per riconoscere se Roveri bolati che vi si atrovano ribolarse se occorra e belorne de nuovi quando ve ne scorgesse di bella t&nuta, Secondo per additar ä Villici la maniera di far che il taglio sia eseguito regolatamente a respiro delle Piante buone e che fossero per venir buone« ... Drvo usječeno uz navedene uvjete ostaje vlasniku, a ostaju mu grane i ovršci u slučaju sječe žigosanih primjeraka za potrebe Arsenala kako to predviđa Dukala od 26. 10. 1511. i Dispozicija od 3. 3. 1732. Posebno se ističe zabrana ispaše u šumama, kako kozama tako i teglećoj marvi i svinjama, saglasno Proglasu Arsenala od 18. 2. 1709. i 11. 6. 1732. Zatečena stoka može se nekažnjeno ustrijeliti i prisvojiti, a njen vlasnik će biti kažnjen u duhu navedenih proglasa: ... »Assolutamente ancora sara interdetto il pascolo ne´Bochi esiti boshivi tutti alg´Animali Caprini, Somarini e Porcini quest´il Proclama dell´Ecc. Riggimento allArsenale 18 Febrao 1709 e susseguente Terminazione 11 Giugno 1732. cosiche ogn´uno che li cogliesse in contraffazione possa inpunemente ammazarli et apprioparsi degl´Animali morti et in oltre caderä il padrone d´essi nella pena espressa delle sudette Leggi« ... Upravitelj šuma izabran i plaćen od strane uprave Arsenala, mora se brinuti o zaštiti javnih i privatnih šuma. Posebno mora spriječiti krčenje i pretvorbu šuma u drugu vrstu kultura, kontrolirati provedbu sječa, proreda i čišćenja, te ustanoviti da li se poštuju propisi o žigosanju hrastova za Arsenal: ... »II capo a Boschi dunque che viene eletto e stipendiato dall´Eccel. Reggimento ali´ Arsenale averä sempre la principal direzione e sopraintendanza di questa materia. Egli accudirä l´essecuzione delle presenti, per la miglior conservazione de´Boschi si Publici che privati avvertendo massime che non vi si introducano coltivazioni ne ivi vi faccino svegri« ... Upravitelj je dužan, barem u jednom semestru pregledati sve šume na otoku, kontrolirati rad lugara i na području svakog Kaštela zadržati se po 15 dana. Opširan i točan izvještaj o obilasku je uvjet za isplatu njegovih prinadležnosti: ... »Oltre di tutto ciö sarä principalmente sua incombenza l´aver visitato ogni Semestre di cadaun anno tutti li Boschi dell´Isola... Visita che irremissibilmente dovrä adempire, riparindola per 15 giorni nel Terren d´ogni Castello e darne relazione esatta e giurata all´Eccel. Reggimento, senza la quale non poträ conseguire il suo emolumento« ... Na otoku treba biti 28 sposobnih i pozudanih lugara; četvorica za svaki od 5 Kaštela i dvojica za svaku općinu: ... »Li salarii che vengono destinati per Custudi e Guardiani de´Boschi e Roveri sono persone sulle quale abilitä e fede si deve aver mira. Doveranno questi essere nel nomero di quatro per cadauno dei 5 Castelli e di due per cadauno dei Comuni dell´Isola, ond´in tutto siano ridotti a soli 28« ... Za mjesto lugara raspisuje se javni natječaj koji se objavljuje poslije ručka u tri uzastopne nedjelje, a isto tako i u crki. Lugarima se izdaje posebna legitimacija (pergamena) te uživaju pravo nošenja oružja kao i pravo na uobičajenu nagradu iz dijela izrečenih novčanih presuda u šumskim prekršajima. |