DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu



ŠUMARSKI LIST 10-11/1974 str. 43     <-- 43 -->        PDF

Priloženi tabelarni pregled upućuje na pomisao da bi i kod jednodomog
šumskog drveća poremećaj osnovnog broja autosoma mogao biti razlog poremećene
spolne ravnoteže odnosno veće ili manje muškosti i ženskosti (rodnosti).
Takve anomalije su utvrđene kod mnogih jednodomih vrsta drveća
ali još nije dovoljno raščišćeno da li i koliko u pojedinim slučajevima one
utiču na fruktifikaciju.


Vticaj odnosa autosoma i X-hromosoma na spolnost vinske mušice
(Drosophila melanogaster)


Tabela 3.


Broj autosoma i spolnih Fenotipski izražaj spola
hromosoma


6A 4- IX mužjak


6A + 2X ženka


6A 4- 3X superženka


9A + IX supermužjak


9A 4- 2X interseks


9A + 3X triploidna ženka


9A 4 4X superženka


12A + 2X mužjak


12A + 3X interseks


12A 4 4X Tetraploidna ženka


(Prema Borojević, 1971)


Može se očekivati da će citogenetika i u tom pogledu jače razviti svoju
aktivnost i pružiti određenije odgovore.


U genetici se čvrsto stoji na stanovištu da je kod čoveka, sisara, viših
biljaka i uopšte kod dvodomih vrsta Y-hromosom onaj faktor koji determiniše
spol. Ali i tu postoje anomalije koje se više ispoljavaju fiziološki nego
fenotipski. Između ostalog one se ispoljavaju i u vidu slabije rodnosti odnosno
sterilnosti (tabela 4).


Kod jednodomih vrsta, međutim, ne postoje spolni hromosomi ali se
smatra da su na njihovim autosomima locirani faktori koji nose muške i
ženske tendencije. Normalno oni su u ravnoteži u svakoj somatskoj ćeliji.
Ako se iz bilo kojih razloga njihov broj ili jačina promeni pa prvobitni
uravnoteženi odnos prevagne na jednu ili drugu stranu nastaju telesne ili
spolne ćelije ili čitave jedinke sa više ili manje izraženim (potenciranim)
jednim spolom. Tako nastaju i slabo rodna ili potpuno jalova (sterilna) stabla
jednodomih šumskih vrsta.


Iz prednjeg izlazi opšti zaključak da kod jednodomih vrsta drveća od
anomalija autosomne garniture, od anomalija hromosoma nosilaca spolnih
faktora i od anomalija broja i jačine tih faktora zavisi stepen spolnosti, rodnosti
i naslednosti svakog pojedinog stabla. Razne kombinacije u tom pogledu
omogućuju pojavu i stabala sa ekstremno odnosno jače ili slabije izraženom
spolnošću bilo u smeru muškosti (nerodnosti) ili ženskosti (rodnosti).