DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 10-11/1974 str. 25 <-- 25 --> PDF |
janja ziratnog zemljišta i praznog prostora za ljudska naselja. Ono je u isti mah i posledica neskladna između tempa proizvodnje i brzine potrošnje na koju je u našoj literaturi ukazao Klepa c (1969) i drugi autori. Svetska potrošnja drveta na primer ceni se danas na preko 2,13 milijarde m;) godišnje, i ona pokazuje stalnu tendenciju da se povećava. Ovo naročito važi za potrošnju građevinskog drveta i drveta za izradu papira, dok potrošnja drveta za ogrcv pokazuje znake opadanja. Ali zato rastu zahtcvi za većom količinom drveta od strane industrije koja ga prerađuje u tekstilne i druge svrhe. Kako se šume, čak i sa racionalnom negom podmlađuju relativno sporo, kontrola nad brzinom potrošnje postojećeg šumskog fonda nameće se kao nužna potreba. Ona treba da obezbedi šumske rezerve kvalitetnog genetičkog materijala za budućnost, kroz efikasnu zaštitu genetički kvalitetnog materijala i njegovo korišćenje za obnavljanje i podmlađivanje postojećih šumskih kompleksa, a istovremeno kroz podizanje plantažnih šuma. Pomenuto je već da progresivno devastiranje šumskog pokrivača ima za posledicu iščezavanje vrsta i superiornijih genotipova. To je danas proces svetskih razmera koji prestavlja krupan međunarodni problem. Njegovo rešavanje zahteva pojačanu kontrolu nad očuvanjem genetičkog bogatstva prirodnih šuma; osobito u karstnim oblastima, gde je obnavljanje uništenog" pokrivača sporije (V i d a k o v i ć, 1970). Nekontrolisanim uništavanjem izvora primarne genetičke promenljivosti već danas postoje drevne kulturne biljke čije poreklo nije sigurno poznato (kokosova palma, banana itd.). Odsustvo sigurnih podataka o poreklu jednog dela kulturnih biljaka je jedan od poraznih i višemanje nepovoljnih fenomena delovanja čoveka na svoju sredinu (Ž u k o v s k i, 1970). Na osnovu obimnih biogeografskih i drugih istraživanja na našoj planeti (V a v i 1 o v, 1935 i drugi istraživači) ustanovljeno je naknadno 12 osnovnih centara porekla važnijih kulturnih biljaka — sadašnjih izvora genetičkog bogatstva. Naši napori na očuvanju genetskog bogat; stva šumskih vrsta drveća trebalo bi da omoguće upoznavanje i obilnije korišćenje izvora genetske promenljivosti tokom procesa više ili manje usmerenog oplemenjivanja šumskog drveća. Brojni oblici genetičke kontrole nad iskorišćavanjem čovekovog okvira života prevazilaze u krajnjoj liniji snage pojedinih naroda i zahtevaju koordiniran napor u međunarodnom obimu. Sa osvajanjem prostora i proširivanjem svog kulturnog okvira, sa prenošenjem proizvoda žive prirode iz jednog kraja sveta u drugi, najzad sa prenošenjem sve većeg broja vrsta živih bića iz jedne florističke oblasti u drugu, čovek je bitno pojačao jedinstvo čitave biosfere. Na taj način čovek uvlači rezerve korisnih sirovina u svetsko kruženje materije, praveći od čitave biosfere jedinstven džinovski ekosistem. Iz ovog proizilazi da je kontrola nad korišćenjem genetičkog bogatstva prirodnih šuma u najširem smislu jedan od osnovnih praktičnih zadataka šumarske genetike i oplemenjivanja šumskog i ukrasnog drveća i žbunja. Ali tu kontrolu ne treba shvatiti u smislu prostog ograničavanja potrošnje sirovina. U večitom procesu materijalnog i energetskog prometa u biosferi, prirodne sirovine se u isti mah troše i obnavljaju. Genetička kontrola nad delatnošću čoveka mora da teži ka uspostavljanju ravnotežnog odnosa između potrošnje i obnove genetičkog bogatstva. Težnja ka neograničenom korišćenju prirodnih izvora genetičkog bogatstva mora ustupiti mesto ka ne |