DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 1-2/1974 str. 8 <-- 8 --> PDF |
periment ne bude površinski prevelik, jer u tome slučaju se može pojaviti velika varijabilnost staništa, koja će utjecati na točnost pokusa. Isto se to može desiti ako imamo u pokusu velik broj provenijencija i velik bro] ponavljanja. Ovako postavljen eksperiment ne bi smio obuhvatiti veću površinu od 5-7 ha. Izbor modela terenskog eksperimenta ovisi o reljefu i veličini terena, broju biljaka po provenijenciji, koje stoje na raspolaganju, broju provenijencija, broju ponavljanja, koja su potrebna za odgovarajući nivo preciznosti, i financijskim sredstvima koja stoje na raspolaganju. Budući da se obično komparira u jednom eksperimentu velik broj provenijencija, to se zahtijeva da model sadrži blokove u slučajnom rasporedu. Prema dosadašnjim iskustvima preporuča se nepotpuni balansirani blok model (balansirane latice) si. 1 i potpuni blok model si. 2. Model balansiranog nepotpunog bloka — Ukupan broj tretiranja (provenijencija) mora biti točan kvadrat nekog broja, npr: 9, 16, 25. Ovakav raspored tretiranja omogućuje eliminaciju tretiranja blokova. Manjkavosti ovog modela su u tome što je broj ponavljanja propisan a jednak je b + 1 (b — broj tretiranja u bloku). Broj varijeteta u bloku je jednak kvadratnom korjenu od ukupnog broja tretiranja u pokusu. Prema tome, ovakav model za različiti broj tretiranja (provenijencija) bi izgledao ovako: Broj tretiranja (t): 9, 16, 25, 49, 64, 81 Broj tretiranja po bloku (b): 3, 4, 5, 7, 8, 9 Potreban broj ponavljanja (r): 4, 5, 6, 8, 9, 10 Potpuni blok model — Potpuni blok model je fleksibilan pa je moguće jednu varijabilu ili repeticiju ispustiti iz analize ukoliko je izgubljena ili nije komparabilna s drugima. Ovaj model je upotrebljiv za umjeren broj tretiranja (provenijencija). Kada broj tretiranja prelazi 15 dolazi do smanjenja efikasnosti (preciznosti) uslijed toga što ponavljanja zauzimaju velik prostor, a to predpostavlja heterogenost tla. U ovakvim slučajevima model balansiranog nepotpunog bloka je podesniji. Poteškoća kod potpunog bloka je u tome što sve provenijencije trebaju biti zastupljene u svakom bloku pa je uslijed toga teško, naročito kada se radi o većem broju provenijencija, naći površinu terena dovoljno veliku i homogenu unutar jednog bloka. Kod ovog modela broj blokova odgovara broju ponavljanja. Kod nepotpunog balansiranog blok modela tlo kao i drugi vanjski uvjeti moraju biti homogeni unutar svakog bloka, ali je njihova veličina mnogo manja pa se takva površina mnogo lakše pronađe. U našem primjeru svaki blok je sačinjen iz 4 provenijencije te je on 4 puta manji nego potpuni blok gdje imamo u jednom bloku 16 provenijencija. Potrebno je naglasiti da se i kod jednog i kod drugog primjera modela ispituje 16 provenijencija. Veličina jediničnih parcela ovisi o trajanju eksperimenta. Kada je to utvrđeno, veličina parcele se ustanovljuje tako što broj biljaka u njoj mora ostati najmanje 15, nakon što se izvrše prorede. Utjecaj susjednih stabala u eksperimentu je diskutiran od mnogih autora, npr. Johnsson (1963), Giertych (1966), Edwards (1956), Lacaza i Lemoin e (1962) i drugi. Općenito je mišljenje da je susjedni utjecaj najjači kod biljaka od oko 15. godine starosti. Zbog toga je potrebno do toga vremena imati ´najveći zaštitni pojas. Kasnije, nakon nekoliko proreda, sva stabla na |