DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 1-2/1974 str. 7 <-- 7 --> PDF |
se izbjegne inbreding i dobije što bolji prosječni uzorak, odabrana stabla moraju biti udaljena jedan od drugoga 50-100 metara, a što ovisi o vrsti, tj. praktičnoj mogućnosti prenošenja polena i sjemena. Isto tako rubna stabla ne treba uzimati u obzir za sabiranje sjemena. Uzorak sjemena jedne sastojine predstavlja mještavinu sjemena jednakih količina svih odabranih stabala Ukoliko se želi s ispitivanjem provenijencija povezati i ispitivanje individualnog potomstva, onda se sjeme i biljke od svakog roditeljskog stabla posebno čuvaju i uzgajaju. S obzirom na naše skromne mogućnosti i na mnogo kompliciranije izvođenje takvih istraživanja, smatramo da se ove dvije vrste pokusa ne bi trebalo kombinirati u jedan. Sabiranje sjemena se vrši pod kontrolom stručnjaka iz istraživalačke organizacije. POSTAVLJANJE EKSPERIMENTA Najčešća je svrha eksperimenta provenijencija da se ustanovi produktivnost određene provenijencije na određenom staništu. U nekim slučajevima izučavanje rezistentnosti na biotske i abiotske faktore su značajniji od prirasta. Eksperimente možemo podijeliti na kratkotrajne,, srednjeg trajanja i dugotrajne. Kratkotrajni eksperimenti treba da završe prije prvih proreda. Ovakvi eksperimenti su podesni za izučavanje fenologije, morfologije, ranog rasta, preživljavanja, otpornosti na bolesti i štetnike i klimatske činioce. Eksperimenti srednjeg vremena trajanja koriste se za izučavanje visinskog i debljinskog rasta i prirasta, otpornost na biotske i abiotske faktore, oblik debla i krošnje, veličine grana, insercije grana, korjenov sistem i tehnička svojstva drveta. Kod takvih eksperimenata minimalna veličina jedinične plohe iznosi 6x6 biljaka, a najčešće se upotrebljava od 7x7 do 12x12 biljaka. Eksperimenti dugog trajanja su oni u kojima se prinos drvne mase može ustanoviti za period dulji od polovine ekonomske ophodnje. U takvim eksperimentima obično je veličina jedinične plohe oko 0.04 ha. Kod postavljanja pokusa neophodno je da se on tako postavi, tj. da bude dovoljno velik kako bi se varijabilnost tla, mikroklime i drugih vanjskih utjecaja svela na što manju mjeru. Izbor terena za provenijenčni pokus iziskuje veliku pažnju. Eksperiment mora biti postavljen na terenu koji predstavlja prosjek gdje će se vršiti pošumljivanje. Odabrana ploha mora biti što više homogena s obzirom na tlo i mikro klimu. Treba izbjegavati strme nagibe. Iskustva u Francuskoj (Lacaz e 1967) su takva da je važno načiniti kartografski snimak fertilnosti terena predviđenog za komparativni pokus. Na taj način se dobije dobar uvid u homogenost i produktivnost tla pa se u slučaju potrebe izdvoje enklave, koje se ne uzmu u obzir kod postavljanja eksperimenta. Osnovno je pravilo da jedinična ploha može biti tim veća što je stanište jednoličnije. Na veoma promenljivom staništu potrebno je imati veći broj ponavljanja. Eksperimenti s malim jediničnim plohama mogu zahtijevati i do 30 ponavljanja. Ukoliko je stanište dosta jednolično, 5-7 ponavljanja u eksperimentu bi u većini slučajeva zadovoljilo. Na osnovi Wright-ovih izučavanja (1962), G iertyc h (1966) smatra da minimalni broj ponavljanja treba biti sedam. Iskustvo je pokazalo da nije potrebno imati u pokusu provenijenciju koja bi služila kao standard (Edward s 1956). Na veličinu osnovne plohe pa i broja ponavljanja utječe i broj ispitivanih provenijencija. Ako je taj broj velik veličina ploha mora ići k donjoj dozvoljenoj granici radi toga da čitav eks 5 |