DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 11-12/1972 str. 30 <-- 30 --> PDF |
cAkiuelna problematika RAZVOJ TURIZMA KAO PRIVREDNE DELATNOSTI U OKVIRU ŠUMARSTVA DIMITRIJE BURA, Dipl. ing, šum. Jugoslovenski poljoprivredno šumarski centar — Beograd UVOD Privredni razvoj Jugoslavije zahtevao je da se u sadašnjim uslovima i odnosima u zemlji, a još više prema inostranstvu, turizmu i turističkoj privredi dade širi privredni značaj. Turizam za nas ima poseban značaj radi mogućnosti šireg ostvarenja međunarodne razmene, pokrića znatnog dela deviznog platnog bilansa, povećanja zaposlenosti, bržeg razvoja privredno nedo voljno razvijenih područja, povećanja potrošnje i razvoja ostalih proizvodnih i uslužnih delatnosti vezanih za turizam, a on treba da pruži još veću orga nizovanu rekreaciju radnom čoveku koji u zadnje vreme radi i živi u veoma zagađenim gradskim ili industrijskim sredinama. U zadnjih deset godina turizam je u Jugoslaviji bio toliko dinamičan, da je u toj dinamici koja je u svojoj biti veoma pozitivna, zanemario mnoge komponente savremenog turizma, jer turizam sam sebi nije cilj, i on treba da čini skladnu privrednu celinu koja će se razvijati bez štete za razvoj ostalih privrednih oblasti i grana koje deluju na istom prostoru. Da šume i predeli obrasli raznim vidovima ekonomskih i zaštitnih šuma čine jednu od apsolutno pozitivnih i neophodnih komponenata u razvoju turizma ne bi trebalo dokazivati i objašnjavati, međutim o odnosima pojedinih turističkih grana privrede (turističko ugostiteljstvo, saobraćaj, rekreacije i si.) prema načinu korišćenja šuma i šumskog prostora, te odnosa prema šumskoj privredi u novim uslovima privređivanja mora se mnogo više reći i razjasniti, te naći načina da se učinjeni propusti isprave i kanališu na zdrave privredne odnose. Pošto se sada nalazimo pred donošenjem srednjoročnih planova razvoja privrede do 1975. godine i pred donošenjem ili sagledavanjem dugoročnog razvoja privrede do 1985. i 2000. godine, a jedna i druga privredna oblast (šumarstvo i turizam) su radile na tim planovima i programima, pa je krajnje vreme da se i šumska privreda aktivno uklopi u turističke programe, kao i da turistička privreda ozbiljno korigira svoje stavove i razvoj u odnosu na šumarstvo i to iz dva aspekta: * Uvodni referat na Savetovanju koje je po ovoj temi održala Savezna privredna komora 20. i 21. aprila 1972. godine na Bledu. |
| ŠUMARSKI LIST 11-12/1972 str. 31 <-- 31 --> PDF |
— korišćenja šuma i šumskog ambijenta za turizam uz obaveznu punu zaštitu i poštovanje bioloških, opšte korisnih i privrednih funkcija šuma i zaštite sredine u kojoj živimo; — uključenja šumske privrede kao aktivnog poslovnog partnera u realizaciji turističkih programa u daleko većem obimu i oblicima nego što je to do sada bio slučaj, naročito kada se radi o razvoju turizma u šumskim predelima — bilo primorskog ili kontinentalnog dela zemlje. 1. POZITIVNI UTICAJ SUMA NA RAZVOJ TURIZMA Da bi mogli sagledati, koliko je moguće objektivnije, pozitivan ekonomski uticaj šuma i zelenila na obim turističkog prometa poslužićemo se sta tističkim podacima noćenja turista po godinama i vrsti mesta. Iz tabelarnog pregleda u kome smo turistička mesta pokušali svrstati u dve kategorije, vidi se da je procentualno učešće broja noćenja prema vrsti mesta u odnosu na šume iznosilo za period od 1960. do 1970. godine: — u sedištima republika, pokrajina i ostalih mesta 12—17´% — mestima vezanim za šume i zelenilo (brdska, primorska, planinska i banjska mesta) 83—88% Noćenje turista po godinama i vrsti mesta (domaći i strani) Noćenja po vrsti mesta u 000 ° (, noćenja po vrsti mesta S N ,|H trt * N rt ´´H 0s a a OJ a a CD > 3 > U Sedišta republik i ostala ninska ibanjska) dišta publik (brdska, morska, 0 rj o zelenilo rt a | 3 C B P, a a o 3 M X c/3 <1) U E M >c/> N Z> rt u P c/) >H § O 3 N N 1960. 23.023 4.003 19.020 100 17,4 82,6 1965. 32.651 5.056 27.595 100 15,5 84,5 1970. 48.503 5.830 42.673 100 12,0 88,0 Posebno treba istaći da učešće primorskih turističkih mesta u ukupnom broju noćenja domaćih turista iznosi zadnjih godina oko 50%, a u broju noćenja inostranih turista 72 do 82%, i da se primorski turizam razvio na onim lokalitetima gde je napornim radom šumarstva u poslednjem stoleću podignuta i zaštićena šumska vegetacija. Razvoj kontinentalnog i planinskog turizma još više je i gotovo isključivo vezan za šume i izgradnju šumskih puteva i objekata koje podižu i održavaju šumsko privredne organizacije u okviru svoga osnovnog poslovanja. Izgradnjom savremenih šumskih puteva stvaraju se prvi uslovi za razvoj savremenije i ozbiljnije turističke privrede u kontinentalnim šumskim i planinskim područjima. |
| ŠUMARSKI LIST 11-12/1972 str. 32 <-- 32 --> PDF |
2. NEGATIVNE POJAVE U SUMAMA U VEZI SA NAGLIM RAZVOJEM TURIZMA Da bi što objektivnije mogli sagledati ekonomski negativan uticaj naglog razvoja turizma na šume i šumsku privredu, pokušaćemo se poslužiti statističkim podacima i materijalima održanih savetovanja u vezi sa ovim problemom zadnjih godina. Ti negativni uticaji mogu se uglavnom svesti na — povećanje šumskih požara u turistički frekventiranim šumama; — povećanje drugih šteta u šumama porastom poseta turista; — povećanje prometa turističkih vozila na šumskim putevima. Povećanje broja šumskih požara u turistički frekventiranim šumama uočeno je i ukazano na Savetovanju o zaštiti šuma od požara, održanom 13. decembra 1968. godine u Mostaru i iz analiza perioda 1963—1967. godine konstatovano je (prema podacima iz referata ing. D. Mojsovski) da postoji velika podudarnost između broja i vrsta požara i broja turista u određenoj republici ili regiji, tj. da se povećanjem broja turista naročito u aridno-mediteranskom području povećao broj i površina požarom uništenih šuma. Pošto veliki broj uzroka požara ostaje »nepoznat« ne može se isključivo tvrditi da su uzročnici samo turisti, ali se radi o šumama od prioritetnog značaja za turizam u kojima je poseta i prolaz turista povećana, i evidentno je utvrđeno povećanje broja šumskih požara. Još jedan svežiji podatak treba navesti u vezi šumskih požara u šumama na jadranskom priobalnom području gde je turistički promet najveći. Iz materijala Republičkog sekretarijata za poljoprivredu, prehrambenu industriju i šumarstvo SR Hrvatske (br. 05-155/1-1972.) vidi se: — šume i šumska zemljišta u priobalnom području Istre, Hrvatskog primorja i Dalmacije iznose 1.080.388 ha od kojih društvenih 705.885 ha a privatnih 373.503, od čega 321.033 ha su šume od izuzetnog turističkog značaja; — sve su ove šume ugrožene većim stepenom opasnosti od požara; — opožarenih površina iz zadnjih godina koje treba pošumiti ima 6.783 ha (stanje koncem 1971. godine); — prosečni godišnji obim pošumljavanja (za period od 1966. do 1970.) iznosio je cea 400 ha godišnje, a opožarene površine iz godine u godinu se povećavaju, jer svake godine više izgori šuma nego što se može obzirom na raspoloživa sredstva pošumiti. Ovo ukazuje da se problem zaštite šuma u turističkim regijama mora resiti uz aktivno učešće i participaciju i turističke privrede a na bazi ostvarenog prometa, jer povećani broj i frekvencija turista zahteva veća ulaganja u preventivne mere zaštite, nabavku i održavanje tehničke opreme za bržu intervenciju. Za ove povećane zaštitne troškove šumska privreda nema mogućnosti da sama obezbedi potrebna sredstva za zaštitu šuma od požara u turističkim regionima. Povećanje drugih šteta u šumama porastom poseta turista je normalna pojava. U većim i za turiste otvorenim šumskim područjima nemoguće je organizovati ef´kasnu i ekonomičnu kontrolu. Oštećenje biljaka, stabala i nji |
| ŠUMARSKI LIST 11-12/1972 str. 33 <-- 33 --> PDF |
hovih delova, ugroženost retkih i zaštićenih biljaka (rariteta) uz lak i brz automobilski promet čini čuvanje i zaštitu šuma otežanom. Svakako da je ovde u pitanju opšta i turistička kultura i navike i da je to poseban problem na kome se mora svestrano delovati u propagandnom i vaspitnom pogledu, i da je u tom pogledu potrebno u šumama izgraditi još dosta za turiste potrebnih objekata i održavati ih (vidikovce, klupe, ložišta, skloništa i slično). Povećanje prometa — turističkih vozila na šumskim putevima koji su u većini slučajeva uži i na kojima se redovno obavlja prevoz kabastih i dugih šumskih sortimenata otežan je usled prometa turističkih vozila i pored svih formalnih i blagovremenih upozorenja dolazi do zastoja i ometanja u transportu drveta od čega šumska privreda ima štetu. 3. STANJE I PERSPEKTIVA RAZVOJA TURIZMA U JUGOSLAVIJI Da bi mogli bolje sagledati mesto šumarstva i šumske privrede u sadašnjem i budućem razvoju turizma u Jugoslaviji potrebno je izneti neke osnovne podatke stanja, koncepcije razvoja i odnose pojedinih grana u samom turizmu kao privrednoj oblasti, te sagledati predloge srednjoročnog plana do 1975. godine i projekcije (varijante) razvoja turizma za razdoblje do 1985. godine Pre svega treba izneti neke osnovne karakteristike turizma kao privredne oblasti: — Turističko tržište u prvom redu ima karakter tržišta potražnje i po tražnja ima dominantnu ulogu na ponudu; — turistička potrošnja je deo lične potrošnje i alimentira se iz nje, pa zavisi od standarda i njegove visine. Visina lične potrošnje, uz plaćeni godišnji odmor, skraćeno radno vreme, te povoljni politički i socijalni odnosi u zemlji i inostranstvu bitno utiču na povećani obim turističke potrošnje; — turizam se dinamično razvija u eri današnje naučno-tehničke revolucije, menjanja uslova rada, naglog razvoja automobilizma i drugih vidova saobraćaja (naročito avionskog). Zagađenost vazduha i vode u industrijskim i većim gradovima i stambenim naseljima zahteva što redovniji i češći izlazak (vikend) na čist šumski vazduh radi rekreacije, kao potrebe za produktivniji rad i održanja fizičke kondicije radnog čoveka; — turizam nije homogena privredna grana, već složena privredna oblast u kojoj deluje više privrednih grana (saobraćaj, trgovina, ugostiteljstvo, poljoprivreda, šumarstvo itd.), uslužnih delatnosti a zalazi i u sfere niza neprivrednih delatnosti (zdravstva, prosvete, sporta, kulture i si.) pa uspešan razvoj turizma zahteva visok stepen sinhronizacije svih komponenata; — turističko ugostiteljstvo i hotelijerstvo je nisko reproduktivna privredna grana i karakteriše je sporo obrtanje uloženog kapitala; — turizam kod nas ima pretežno sezonski karakter i preko 50% ukupnog turističkog prometa obavlja se u dva meseca — julu i avgustu; —´ jugoslovenski domaći i inostrani turizam svojim glavnim delom preko 50% usmeren je na primorska turistička mesta; |
| ŠUMARSKI LIST 11-12/1972 str. 34 <-- 34 --> PDF |
— turizam i kod nas postaje izgradnjom savremenih puteva, razvojem automobilizma sve mobilniji i prosečna dužina boravka u jednom smještajnom kapacitetu koja je bila pre 15 godina 6 dana skraćuje se sada na 3,8 dana. Porast putovanja turista na godišnji odmor autom iznosio je 1965. godine 8,8%, a 1969. godine se penje na 34,3% kod domaćih turista. 3.1. Stanje turističkog prometa Za razvoj turizma i turističke privrede posmatrajući posleratni period karakteristična su dva razdoblja i to prvo do 1952. godine koje karakteriše administrativno-upravni sistem poslovanja i od 1953. godine koje karakteriše uvođenje privrednog sistema i radničkog upravljanja. Stanje turističkog prometa i turističke privrede daje se detaljno u priloženim tabelarnim pregledima koji su sastavni deo ovog izlaganja i na ovom mestu izneće se samo rezimirani podaci. Smeštajni kapaciteti prema kategorijama iznose u 1970. godini a) Osnovni kapaciteti: hoteli, moteli, pansioni, turistička naselja, prenoćišta, klimatska Iečilišta ... . 192.191 jedinica (ležaja1» b) Komplementarni kapaciteti: radnička odmarališta, kampovi, domaćinstva 505.110 jedinica (ležaja) Ukupno 697.301 jedinica Ako se uzme u obzir 1960. godina, ovo povećanje u 1970. godini iznosi öO11/,). Turistički promet kako domaćih tako i inostranih turista najbolje se vidi u tabelarnim pregledima i ilustruje se brojem noćenja kojih je bilo: Noćivanje turista u 000 1948. 1953. 1960. 1965. 1970. Domaći turisti 8.994 8.285 19.512 21.411 25.943 Inostrani turisti 418 855 3.511 11.240 22.560 3.2. Domaći turizam Domaći turizam i njegov nagli porast najbolje karakterizira broj noćenja domaćih turista, kojih je u 1948. godini bilo 8.944.000 noćenja, u 1953. godini 8.285.000 noćenja a 1970. godine 25.943.000 noćenja. Obim domaćeg turizma sigurno je veći nego što ga statistika iskazuje, jer nisu obuhvaćene posete prijatelja, rodbine, znanaca pri čemu se koristi gostoprimstvo i taj turistički promet nije evidentiran. Vrednost turističke potrošnje naših građana prema evidenciji iznosila je 2.816,4 miliona dinara u 1969. godini i ima tendenciju porasta sa visinom porasta standarda. Jugoslavija je zemlja koja se nalazi na putu da za narednih 15—20 godina postane od srednje razvijene visoko razvijena zemlja sa visokim standardom i ličnom potrošnjom u kojoj će turizam kroz redovnu rekreaciju radnog čoveka i njegove familije imati sigurnog i stalnog potrošača. Povećani razvoj automobilizma omo 446 |
| ŠUMARSKI LIST 11-12/1972 str. 35 <-- 35 --> PDF |
gućiće razvijanje vikend-rekreativnog turizma, a tendencije korišćenja godišnjeg odmora u dva maha (letnjem i zimskom periodu) uz razvoj zimsko- sportskog turizma sigurno će, i kod nas imati pozitivan uticaj na povećani turistički promet i potrošnju. Tendencije i kretanja u svetu da se u narednom periodu od 10—15 godina, a možda i brže, pređe na četvorodnevnu radnu nedjelju imaće isto tako svoj pozitivan uticaj. Udaljenost putovanja sa izgradnjom i rekonstrukcijom puteva u moderne i brze saobraćajnice omogućiće lako prebacivanje turista iz gradova u turističke predele i distanca do cea 700 km smatraće se prihvatljivom i za kraće turističke izlete i boravke u prirodi. Karakteristike našeg današnjeg domaćeg turizma su još u pretežnom (preko 50%) obimu korišćenja odmora u primorskim mestima i od toga cea 50% u mesecu julu i avgustu, tj. domaći turizam još ima izrazito sezonski karakter. Razvojem vikend-rekreativnog turizma, zimsko-sportskog turizma i razvojem kontinentalnog turizma koji je pristupačniji (bliži) velikim gradovima i naseljima želi se poboljšati vremenski i prostorni obim korišćenja turističkih objekata u toku ćele godine. Kada se uzme u obzir sadašnji broj dana koji se koriste u turističkougostiteljskim objektima i u privatnim smeštajima, (domaćinstvima) onda se vidi da je to korišćenje jednog ležaja oko 100 dana u godini a nešto je više jedino u hotelima — 130 dana, pa je to momenat o kome treba voditi računa naročito pri investiranju. 3.3. Strani turistički promet i učešće Jugoslavije u međunarodnom turističkom prometu Ovo se najbolje vidi iz broja noćenja stranih turista u našoj zemlji; tako smo u 1948. godini imali 418.000 noćenja, u 1953. godini 855.000 noćenja, u 1960. godini 3,511.000, u 1965. godini 11,240.000 i u 1970. godini 22,560.000 noćenja stranaca. Jugoslavija ima veoma pogodan geografski položaj u odnosu na turistički promet Evrope kao glavnog potrošača i korisnika u međunarodnom turističkom prometu. Poznato je da je međunarodni turistički promet u Evropi orijentisan na zemlje Mediterana i da će ta orijentacija sigurno ostati i u narednom periodu. Međunarodni turistički promet u Evropi (turistička putovanja i boravci turista u stranim zemljama) kreće se od 500 do 830 miliona noćenja godišnje. U dosadašnjem međunarodnom turističkom prometu Evrope Jugoslavija je učestvovala od 2—5%,, a postoje realne mogućnosti da u relativno kratkom razdoblju to učešće bude 10% i više. Inostrani turizam orijentisan je izrazito na Jadransko turističko (primorsko) područje (82%), a tek u zadnje vreme nešto više i na zimsko-sportski turizam koji sve više raste u razvijenim zemljama Evrope. U nacionalnoj strukturi inostranog turizma u Jugoslaviji najveće učešće oko 50% ukupnog prometa čine turisti iz SR Nemačke i Austrije zajedno, a zatim turisti iz ČSSR (12%), čije procentualno i brojno učešće može biti znatno veće poboljšanjem političko-privrednih odnosa. Znatno učešće u ovom prometu čine i turisti iz Italije (9,6%) čije se brojno učešće postepeno povećava. |
| ŠUMARSKI LIST 11-12/1972 str. 36 <-- 36 --> PDF |
Prosečna dnevna potrošnja u međunarodnom turističkom prometu kod nas iznosila je 1965. 9,45 dodlara, a 1970. 14,7 dolara. Smatra se da u međunarodnom turističkom prometu Evrope prosečna dnevna potrošnja iznosi između 16 do 18 dolara/dan, Računa se (orijentaciono) da u strukturi inostrane turističke potrošnje procentualno učešće pojedinih delatnosti (komponenata) iznosi: — ugostiteljstvo 35% — saobraćaj 20% — trgovina 15% — izleti, priredbe i si 4% — ostalo (usluge i si.) ... . 6% Ukupno 100% Za međunarodni kao i domaći turizam karakteristično je da zadnjih godina raste kamping pokret u svetu uz turističku potrošnju koja je nešto drukčija po strukturi ali po ukupnom iznosu ostaje približno iste visine kao i turizam na bazi ugostiteljsko-hotelskog smeštaja. Šta ekonomski znači dinamičan razvoj inostranog turizma za Jugoslaviju najbolje se vidi iz podataka deviznog priliva od inostranog turizma koji je iznosio u: — 1960. godini — 18,4 mil. dolara — 1965. godini — 106,2 mil. dolara — 1970. godini —- 330,0 mil. dolara Glavni deo ovih deviza (64% u 1970.) su sa konvertibilnog područja. Devizni prihod od turizma pokriva 6,3% ukupnog uvoza ili 31% negativnog salda trgovinskog bilansa. 3.4. Investiranje u turističku privredu O tome bi trebalo posebno raspravljati, a pošto to nije predmet našeg razmatranja izneće se samo oni podaci i momenti kojima i šumarstvo kao poslovni partner treba da vodi računa. Ne raspolažemo sa svim podacima kolika su ukupna ulaganja do sada data za turističku privredu i iz kojih sve izvora. Ukupno ulaganje u periodu od 1966. do 1970. godine u turističko ugostiteljstvo iznosilo je 7,4 milijarde dinara od čega su cea 80% bankarska sredstva dobijena pod beneficiranim uslovima. Posebnim propisima donetim koncem 1970. godine ukinute su anticipativne kamate kao savezna obaveza i ista je preneta na republike. Devalvacija dinara i nastale promene u finansiranju negativno su uticale na stanje i obaveze turističke privrede, a naročito zamrzavanjem cena turističko ugostiteljskih usluga i borbom sa inostranom konkurencijom. Kada je reč o investiranju u turističko-ugostiteljsku granu treba voditi računa o tome da je turističko ugostiteljstvo (u svetu i kod nas) nisko reproduktivna privredna grana, tj. grana koja godišnje radi nešto više od 100 dana, i da ne može lako sama osigurati vlastiti razvoj. |
| ŠUMARSKI LIST 11-12/1972 str. 37 <-- 37 --> PDF |
Investiciona ulaganja u jedan ležaj (kao obračunsku jedinicu) na osnovu objektivnih kriterija rentabilna su onda ako ta ulaganja iznose približno 1.000-struki prihod od usluge za jednodnevni smještaj (noćenje). Taj povoljni odnos nije kod nas postignut kod mnogih kategorija smeštajnih objekata, naročito kad se uzme u obzir da je prihod od jednog smeštaja dnevno iznosio od 1967—1969. godine od 31,14 do 32,22 din/dan prosečno. Radi orijentacije o visini potrebnih ulaganja za jedan smeštaj (jedinicu) iznose se podaci sa kojima se računalo kao prosečnim cenama pri planiranju i zacrtavanju projekcija daljeg razvoja turizma, a te su: — jedan smeštaj — Kategorija Cena investicije za smeštaj u 000 din. Osnovni kapacitet Komplementarni kapacitet Visoka 100 30 SrednjaNiska 70 40 10 5 3.5. Kadrovi Kadrovi u ugostiteljskom turizmu i pratećim granama isključivo vezanim za turizam koji kod nas ima sezonski karakter i radi čega u ovoj grani zaostaju lični dohoci postaju ozbiljan problem. Rešenje ovog problema treba tražiti razvijanjem paralelno i drugih delatnosti i uvođenjem dvojnog zanimanja. Na ovaj način uspešno se rešavaju problemi razvoja turizma vezanog za domaću — kućnu radinost kod turističkih objekata i smeštajnih kapaciteta individualnih vlasnika. Drugi vid rešenja ovog problema pokušava se resiti kroz povećanje racionalnosti, povećanje prometa i produženja turističke sezone, te adekvatnim stimulativnim nagrađivanjem radnika koji su nosioci i organizatori posla. 3.6. Perspektive razvoja turizma u Jugoslaviji Na osnovu materijala dalog u predlogu srednjoročnog plana razvoja tu rizma do 1975. godine i materijala (studije) »Osnovni aspekti dugoročnog razvoja turizma u Jugoslaviji 1970. do 1985.« — Beograd, 1972. koju su izradili Institut za proučavanje turizma Beograd i Institut za ekonomiku turizma Zagreb pokušaćemo rezimirano izneti osnovne postavke daljeg razvoj:: turizma kod nas, da bi mogli sagledati mesto i ulogu šumarstva u toj perspektivi. Mora se unapred naglasiti da oba ova predloga — materijala, ij. za plan do 1975. i nacrt do 1985. nisu uopšte uzimali u obzir učešće šumarstva i šumske privrede kao aktivnog partnera koji radi na velikom delu za turizam neophodnog prostora i kome su šume i šumska zemljišta data na upravljanje, Nije vođeno računa da šumarstvo ima svoju organizaciju na ćelom području zemlje. O šumarstvu u ovim planovima i projekcijama turističke privrede trebalo je voditi računa i uzeti u svoj program šumarstvo slično kao što je to učinjeno za turistički saobraćaj, sportske i zabavne aktivnosti. Još o jednom momentu koji je veoma prisutan u svetu i kod nas nije dovoljno vođeno računa, a to je svetski pokret »Zaštite čovekove sredine«, |
| ŠUMARSKI LIST 11-12/1972 str. 38 <-- 38 --> PDF |
jer u nastaloj situaciji veoma brzog i progresivnog povećanja zagađenosti vazduha, vode i prehrambenih proizvoda, turizam mora brže i jače reagovati u prvom redu u zajednici sa šumarstvom i šumskom privredom. Prema dosadašnjim kretanjima, stanju i ocenama budućeg kretanja domaćeg i inostranog turizma u srednjoročnom planu do 1975. i u projekciji do 1985. godine perspektive razvoja su sledeće: Godina: 1965. 1970. 1975. 1985. (varijante) Noćenja turista u milionima Domaći 22 26 35 70 do 100 Strani 11 23 40 70 do 150 Ukupno 33 49 75 140 do 250 Devizni priliv u milionima dolara Ukupno 106,2 330,0 800 1.800 do 2.700 Prosečno dolara po jednom noćenju Prosečno 9,45 14,7 18,0 16 do 18 Kap aciteti za smeštaj u 000 ležaja Ukupno 427 696 900 2.140 do 2.970 Ugostitelj, objekti: 93 176 270 610 do 870 Komplemen tarni objekti 334 520 630 1.530 do 2.100 Stopa rasta 1971/75. za domaće turiste 6,2, za strane 12,0 Ukupna potrošnja u međunarodnom turističkom prometu Evrope u 1985. "odini ceni se na 1.220 miliona noćenja ili oko 26,4 milijarde dolara, i smatra se da bi Jugoslavija u tom prometu mogla da učestvuje sa oko 10%. Za obezbeđenje zacrtanih potrebnih kapaciteta biće potrebno investiciona ulaganja društvenog ugostiteljskog sektora prosečno godišnje oko 2.300 mil. dinara, u čemu bi bankarska sredstva trebala da učestvuju sa 80% a 20% vlastita sredstva. Osim toga računa se još i sa oko 400 mil. dinara ulaganja građana u komplementarne turističke objekte. Računa se svakako i sa delom finansijskog kredita Međunarodne banke za obnovu i razvoj za učešće u finansiranju izgradnje atraktivno turističkih objekata iz projekta za Južni i Severni Jadran (Dubrovnik, Budva, Makarska (vodovod), Portorož i si.) koji bi imali novih smeštajnih kapaciteta oko 12.000 ležaja. Navedene cifre, podaci i procene analizirane su sa više aspekata i izba lansirani su, pa one u svom ukupnom (globalnom) iznosu i krupnim pokazateljima zaslužuju pažnju za opštu orijentaciju. Možda će do nekih strukturnih promena doći, naročito sa aspekta zaštite čoveka i sredine u kojoj živi od za gađenosti vazduha, vode, hrane i da će tehnički progres uticati na promenu života i na neke modifikacije turističke potrošnje, no bitno je naglasiti da tu |
| ŠUMARSKI LIST 11-12/1972 str. 39 <-- 39 --> PDF |
ristička potrošnja zavisi od rasta i visine lične potrošnje. Ceni se, na osnovu veoma studioznih analiza, da će rast lične potrošnje u narednom periodu pro sečno iznositi cea 7%, pa treba računati da će se do te granice ili nešto niže kretati i porast turizma i turističke potrošnje. 4. AKTUALNI PROBLEMI ŠUMARSTVA I ŠUMSKE PRIVREDE U ODNOSU NA TURISTIČKU PRIVREDU Savremena zbivanja u svetu i kod nas, izmene načina i uslova života, u prvom redu čoveka u velikim i industrijskim naseljima i nagli razvoj turističkog prometa u šumama ili njihovoj neposrednoj blizini doveo je šumarstvo da o tim promenama mora povesti računa, a u mnogim slučajevima i preorijentisati način gazdovanja u šumama koje su izložene ili su direktno uključene u jače turističko korišćenje. 4.1. Generalne osnove za urbanizaciju prostora, područja ili regije i odnosi šumarstvo — turizam Do pre 10 godina šumarstvo se aktivnije i direktnije uključivalo u turistički promet kroz lovni turizam, nacionalne parkove i turistički promet u njima, te kroz pomoć raznim ferijalnim, planinarskim, izviđačkim i si. organizacijama. Nagli razvoj turizma zadnjih 10 godina, uz nešto pozitivnih izuzetaka u primorju i Sloveniji, nije bitno izmenio situaciju. Međutim, nastali su problemi na liniji odnosa turizam—šumarstvo u neregulisanim pravnim i privrednim odnosima na mnogim mestima i izazivaju nezdrave odnose i negativne posledice u prvom redu na štetu šumarstva (šumski požari, štete i si.). Bilo bi pogrešno zauzeti odbranaški stav čuvanja šuma od najezda savremenih i motorizovanih turista isto kao što bi bilo pogrešno boriti se protiv modernog načina života (samousluge, centralnog grejanja, automobilizma, i si.), šumarstvo sigurno u novim uslovima života i odnosa medu privrednimoblastima i granama, mora pre svega da insistira i da se aktivno uklopi priizradi, donošenju i sprovodenju u život dugoročnih — generalnih osnova za urbanizaciju (uređenje) prostora, područja ili regija. U ovim generalnim osnovama mora biti jasnije određeno mesto, uloga, obaveze i prava šumarstva kao privredne oblasti, te mesto, obim i odnosi turizma na tim regijama u odnosu na šumarstvo, šume u odnosu na turizam mogu imati različit značaj i stepen korišćenja, pa prema tome navodi se kao primer: a) šume značajne za masovni sezonski turizam godišnjih odmora kao što su: — šume u primorskom području, — šume uz jezera, veće vodene akumulacije i veće reke; — šume u brdskim i planinskim područjima kontrolisanog dela zemlje sa dobrim komunikacijama i objektima za turizam. b) Nacionalni parkovi: c) šume značajne za redovan vikend turizam i rekreaciju te parkovi u blizini gradova i industrijskih naselja: — šume za vikend turizam i rekreaciju, — parkovi i park šume, — šume značajne za lovni turizam. 451 |
| ŠUMARSKI LIST 11-12/1972 str. 40 <-- 40 --> PDF |
d) Podizanje ili rekonstrukcija šuma (degradiranih i goleti) za pretežno turističko korišćenje, moglo bi biti isto tako kategorisano i predviđeno generalnim osnovama za urbanizaciju prostora regije. Ne insistira se na usvajanju navedene kategorizacije šuma u odnosu na turizam, ali se naglašava da neka kategorizacija šuma u odnosu na jači ili slabiji turistički promet je potrebna, i da bi u novim šumsko privrednim osnovan/,;: morao biti regulisan način gazdovanja sa tim šumama i materijalne (finansijske) obaveze poslovnih partnera tj. turističke privrede i šumarstva. U godišnjim planovima i programima rada mora biti iskazana izdavanja i primanja veazna za izvršenje turističkih programa bilo da se ti radovi, vezani za turističku potrošnju, izvode za račun neke turističke organizacije ili za račun vlastitog turističkog pogona u okviru šumarstva. 4.2. Izgradnja i rekonstrukcija šumskih puteva i njihov značaj za turizam Za savremeni i brži razvoj turizma u šumskim područjima uz intenzivnije korišćenje automobilizma, izgradnja novih i rekonstrukcija starih šumskih puteva sa savremenijim kolovozom sigurno je jedan od prvih preduslova. Većina šumskih puteva projektovana je i građena za potrebe šumarstva i prevoz drveta. U šumama ima prema statističkim podacima 1969. godine 21.598 km šumskih puteva od kojih je 14.723 km sa tvrdom podlogom. Šumarstvo redovno svake godine gradi nove puteve i vrši rekonstrukciju starih. Veći deo ovih puteva uz zajednička ulaganja šumarstva i turističke privrede mogao bi veoma brzo da se osposobi za dobar i siguran turistički motorizovan saobraćaj na putevima koji bi mogli imati savremen (ne skup) gornji stroj bez blata i prašine. Rešenje ovih problema zahteva sinhronizovano projektovanje svih komunikacija (puteva) u jednoj regiji — području i udruživanje, sredstava svih zainteresovanih privrednih grana, jer samo šumarstvo to ne može učiniti niti u sadašnjim uslovima i odnosima u privredi ima interes da to čini. 4.3. Lovni i ribolovni turizam i šumarstvo Na ovom savetovanju iznet je poseban referat iz ovih delatnosti, tj. privrednog značaja lovnog i ribolovnog turizma u odnosu na šumarstvo, pa samo treba napomenuti da uspešnog razvoja lovne privrede i lovstva općenito nema bez usklađenih odnosa lovstva i šumarstva u prvom redu. Iskustvo koje imamo to najbolje potvrđuje, da dobar lovno-privredni turizam imamo tamo gde je to sinhronizovano. 4.4. Oblici i mogućnosti aktivnog uključenja šumske privrede u turizam i turističku privredu Tačnih, niti približnih podataka i evidencija nemamo da bi mogli dati obim i vrstu turističke potrošnje u kojoj je šumarstvo direktno učestvovalo. No u svakom slučaju od ukupnog obima i vrste turističke potrošnje (noćenja, ugostiteljstva, kampova, rekreacionih priredbi i si.) šumarstvo kao privredna oblast je veoma malo učestvovalo. Izuzetak su skromnije aktivnosti i uključenja nekih šumsko-privrednih organizacija u primorskim mestima, nekoliko slučajeva šumsko-privrednih organizacija u Sloveniji; zatim u lovnoprivrednom turizmu nekoliko organizacija u Srbiji, Hrvatskoj, BiH i Slove |
| ŠUMARSKI LIST 11-12/1972 str. 41 <-- 41 --> PDF |
niji; te turistički promet (posete) u nacionalnim parkovima. Sve u svemu, po obimu i realiziranom prometu na šumsko-privredne organizacije otpada veoma mali deo. Nasuprot tome, šumska privreda je bila opsednuta i često pod pritiskom primorana da ustupi najvrednije šume ugostiteljskom turizmu bez ikakvih naknada ili uz simbolične iznose, da bi usled nebrige i nestručnog rukovanja iste te šume bile kasnije leglo biljnih bolesti i štetočina i početna žarišta šumskih požara. Ovakvi odnosi koji su za šumarstvo značili samo negativni saldo i veliku brigu i odgovornost ne bi se mogli dalje održati i zahtevaju čim pre rešenja. Sigurno je da je šumarstvo spremno da se uključi kao ozbiljan poslovni partner u realizaciju turističkog programa i to u sledećem: — čuvanju i njezi šuma i zelenila u turističkim objektima i šumama izdvojenim isključivo za turizam; — organizaciji zaštite šuma od požara u turističkim objektima i neposrednoj interesnoj zoni turizma; — organizaciji kampova, parkinga, igrališta i si. u šumama i neposrednoj blizini šuma; — organizaciji lovnog i ribolovnog turizma (proširenje); — turističkom ugostiteljstvu u objektima u šumama ili neposrednoj blizini šume; — organizaciji turističkog saobraćaja u šumskim i planinskim regijama. Glavni pokazatelji za praktičnu ocenu turističkog prometa (potrošnje) mere se brojem, vrstom i veličinom turističko-ugostiteljskih smeštajnih kapaciteta, i veličinom prometa izraženom u broju noćenja turista u jednoj godini. Dva su načina da se šumska privreda uključi u turistički promet uz uslov da se pri tome što pravilnije regulišu odnosi na relaciji šuma-turizam. Ti načini su: — ustupanje dela šuma turističko-ugostiteljskim privrednim organizacijama i — direktno uključenje šumarstva u turističko ugostiteljsku privredu os nivanjem u svojoj organizaciji vlastitih ugostiteljskih ili drugih turističkih pogona tj. bavljenjem toga pogona turističko ugostiteljskim prometom kao glavnom ili komplementarnom (dodatnom) delatnosti. U prvom načinu, ustupanjem dela šuma turističko ugostiteljskim organizacijama dolazi do niza negativnih posledica o kojima je već bilo govora, a na štetu šuma i šumarstva (problem zaštite šuma od požara, biljnih bolesti i štetočina, ncge i obnove). Kada bi se nerešni problemi mogli objektivno i za šumarstvo pozitivno regulisati, onda bi i ovo rešenje moglo biti kompromis rešenja odnosa u jednom manjem delu šuma značajnih za turizam. Glavni deo šuma koji se praktično koristi za turizam u užoj i široj zoni turističkih objekata ovim načinom ostao bi na isključivoj brizi šumarstva i u turističkom pogledu nedefinisan u odnosima i obavezama. Drugi način predviđa direktno uključivanje šumske privrede u turističko ugostiteljski promet i ima ćeli niz izrazitih prednosti. Te prednosti su: — usklađena zaštita šuma od požara, insekata, biljnih bolesti i drugih štetnika, te osigurava obnovu i negu šuma na ćelom području, |
| ŠUMARSKI LIST 11-12/1972 str. 42 <-- 42 --> PDF |
— izgrađeni šumski putevi i mogućnost lakše rekonstrukcije za potrebe savremenog saobraćaja turista, — korišćenje u celini ili delimično već izgrađenih objekata u šumama (lugarnica, lovačkih objekata, radničkih naselja, žičnih uređaja, vode i si.) za turistički promet i lokaciju mogućih novih ugostiteljsko smeštajnih i drugih objekata potrebnih za turizam, — bolje korišćenje i uposlenje postojeće radne snage u šumarstvu koja je dobrim delom sezonskog karaktera, — korišćenje postojeće organizacije šumske privrede koja se prostire na teritoriji svih šuma i ćele zemlje. Kao negativna komponenta za šumarstvo za ovaj način uključenja u turističku privredu može se navesti potreba obezbeđenja daleko većih investicionih i obrtnih sredstava. Kod iznošenja načina za direktno-aktivno uključenje šumarstva u turističku privredu (turističko ugostiteljstvo) misli se na uključenje tamo gde su za to stvoreni realni i objektivno zreli uslovi i ekonomski interes. To sve zahteva dobru prethodnu analizu stanja i perspektivnih mogućnosti za dati objekt i uz oprezno investiciono ulaganje prvenstveno u skromne smeštajne objekte (ne luksuzne), koji mogu svoje investicione obaveze sigurno sa prihodima otplatiti u planiranom periodu. Lepota šuma i umešno odabrana lokacija je komponenta koja nadoknađuje sav luksuz skupo izgrađenih ugostiteljskih objekata. Još o jednoj činjenici treba voditi računa, a to su uslovi za uzimanje investicionih kredita. Kod zaduženja treba voditi računa da je turističko ugo stiteljstvo nisko reproduktivna grana privrede i da nema uslova da prima zajmove pod redovnim prosečnim kreditnim uslovima banaka čiji su rokovi oko 7 godina uz 8% kamata. U našim sadašnjim uslovima privređivanja zaduženja u turističko ugostiteljsku privredu mogla bi da budu sa rokom od 25 godina i uz 2% kamatne stope, što znači uslov da se za ova ulaganja dobiju beneficirane kamate. U zemljama sa konvertibilnom valutom turističko ugostiteljstvo može da primi kredit uz prosečan rok vraćanja 15 godina i kamatnu stopu od 4%. ZAKLJUČAK I PREDLOŽI Na osnovu svega iznetog, a uzimajući u obzir nastalu situaciju brzog zagađenja vazduha i vode u većim naseljima i industrijskim objektima radi čega radni čovek i njegova familija mora da traži redovno osveženje (rekreaciju) u toku ćele godina a ne samo za vreme godišnjeg odmora može se zaključiti da je krajnje vreme da se šumarstvo i šumska privreda aktivno uključi u dalji razvoj turizma i turističke privrede kao ozbiljan poslovni partner kome su šume date na upravljanje i koje su neophodne za razvoj turizma i savremeni život čoveka. Aktivno uključenje šumarstva u turizam i turističku privredu zahteva: 1. Regulisanje zakonskim propisima i privrednim sporazumima (šumarstva i turizma) za probleme obaveznog sprovođenja mera zaštite u šumama od požara, biljnih bolesti i štetočina i obnove i nege šuma naročito u šumama obalnog-primorskog pojasa uz obavezno učešće turističke privrede u podmire |
| ŠUMARSKI LIST 11-12/1972 str. 43 <-- 43 --> PDF |
nju dela troškova za zaštitu šuma koje su od prioritetnog značaja za turistički razvoj zemlje, a posebno inostranog deviznog turističkog prometa, kroz uplatu dela turističke takse za učešće u zaštiti šuma svoga područja. 2. Donošenje čim moguće pre generalnih (regionalnih) projekata za uređenje celog prostora regije u kojima će se sa zakonskom snagom obaveza resiti odnosi svih zainteresovanih privrednih grana i sinhronizovati dalji razvoj turizma i šumarstva. U pripremi, izradi, donošenju i sprovođenju ovih projekata treba i šumarstvo regije da se blagovremeno uključi i učestvuje kao ravnopravan partner kome su šume date na upravljanje. 3. Razvoj turizma i šumarstva zahteva da se u šumarskom zakonodavstvu propiše, a u uređenim elaboratima (gospodarskim osnovama) izdvajaju šume namenjene za razne vidove-kategorije turističkog korišćenja, da se u njima revidira način gazdovanja te prava i obaveze zainteresovanih privrednih grana (turizma, vodoprivrede i si.) u pogledu učešća u troškovima oko izvršenja gospodarskim osnovama propisanih zaštitnih, uzgojnih i drugih radova. 4. Orijentaciju šumarstva na direktno uključenje u turističku privredu gde god za to postoje uslovi i ekonomski interes šumsko privrednih preduzeća, kroz osnivanje ugostiteljsko-turističkih, lovnih i ribolovnih pogona — službi, parkinga i kampova, sportskih i rekreativnih objekata i si. u šumama ili neposrednoj blizini šuma. 5. Reviziju investicionih programa za izgradnju i rekonstrukciju šumskih puteva i uklapanje istih u planove razvoja turizma dotične regije uz regulisanje učešća svih zainteresovanih grana i poslovnih partnera u investicionim ulaganjima ili delu ulaganja za modernizaciju tih puteva i postavljanje savremenijeg kolovoza (bez blata i prašine). 6. Usklađenje lovnih osnova i razvoja lovnog turizma sa novim koncepcijama razvoja šumske privrede u odnosu na turizam i aktivno uključivanje šumarstva u turističku privredu. 7. Uključivanje šumsko privrednih organizacija na konkursima za podizanje turističko ugostiteljskih i drugih turističkih objekata u šumama ili neposrednoj blizini šuma kako kod naših tako i kod međunarodnih banaka. Na kraju potrebno je naglasiti da se sa ovim izlaganjem želi ukazati na ozbiljnost i aktuelnost rešenja nekih gorućih problema u odnosima na relaciji šumarstvo-turizam. Prvenstveno se tu misli na dornen zaštite turistički značajnih šuma u primorskom pojasu od požara i drugih štetnih uticaja. Zatim se htelo ukazati na velike potencijalne mogućnosti šumarstva u direktnom uključenju šumske privrede u turizam, baš sada kada se donose i srednjoročni planovi do 1975. godine i razrađuju koncepcije razvoja šumarstva i turizma do 1985. godine, razume se da to uključenje šumarstva treba da je osnovano na objektivnim i ekonomskim uslovima i zainteresiranosti oba poslovna partnera tj. šumarstva i turizma koji se u bliskoj budućnosti neće moći odvojeno razvijati već jedino sinhronizovano pošto deluje na istom prostoru. |