DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1972 str. 55 <-- 55 --> PDF |
Svakako da ovdje najvažniju ulogu igra građa membrana parova jažica. Membrane parova jažica, bez obzira da li su traheje opkoljene vlakancima ili aksijalnim parenhimom, približno su iste grade. One su izgrađene iz središnje lamele i dva primarna sloja membrana susjednih stanica (9, 24, 28), koji imaju mrežasti raspored mikrofibrila, tipičan za primarni sloj membrana stanica. Parovi ograđenih jažica nemaju niti torusa, koji je tipičan za parove ograđenih jažica drva četinjača iz porodice Pinaceae-a. Na membranama se elektronskim mikroskopom ne uočuju otvori pa se tekućine kroz ovakove membrane kreću vjerojatno difuzijom (si. 1). Budući da su libriformska vlakanca elementi građe drva sa najmanjim brojem jažica, to je lateralno kretanje tekućina najmanje ako su traheje njima opkoljene. Lateralno kretanje tekućina je veće ukoliko su traheje opkoljene vlaknastim ili vazicentričnim traheidama, jer je kod traheida broj jažica daleko veći (10, 15). Aksijalni parenhim permeabilniji je i od traheida, vjerojatno zbog tanjih membrana i većeg broja jažica (10, 38). U odnosu na longitudinalno kretanje tekućina kroz traheje, lateralno je kretanje tekućina ipak relativno malo. Raspored traheja je karakterističan i konstantan za pojedine vrste drva. Prema rasporedu traheja drvo listače se može podijeliti u dvije osnovne skupine — prstenasto porozne i difuzno porozne vrste drva. U prstenasto poroznim vrstama drva su članci traheja u zoni ranog drva daleko većeg promjera i gustoće od članaka traheja u zoni kasnog drva. Lako je uočiti da je onda zona ranog drva daleko permeabilnija od zone kasnog drva. S druge strane, u difuzno poroznim vrstama drva, gdje su članci traheja približno jednakog promjera i gustoće unutar goda, permeabilnost takovih vrsta drva manje više je jednolična. Varijacijama širine goda mijenja se longitudinalna permeabilnost drva samo u prstenasto poroznim vrstama. Prstenasto porozno drvo užih godova permeabilnije je od prstenasto poroznog drva širokih godova, jer je procentualno učešće permeabilnijeg ranog drva u drvu uskih godova veće. Treba napomenuti, iako su promjer i gustoća članaka traheja genetski uvjetovani, tj. ovise o vrsti drva, postoje razlike i unutar svakog pojedinog stabla. Te razlike nastaju unutar nekoliko godova uz srčiku i relativno su veoma male, napose u drvu listača sa etažno raspoređenim elementima (36). Zbog toga bitno ne mogu utjecati na njihovu permeabilnost. Radijalna permeabilnost drva vjerojatno najviše ovisi o drvnim trakovima (38). Premda drvni traci predstavljaju manje više jedine provodne pute ve za tekućine u radijalnom smjeru, njihova je permeabilnost veoma varijabilna (38). Tako su, na primjer, jednoredni drvni traci u drvu hrastovine daleko permeabilniji od krupnih trakova. Isto su tako u drvu gorskog javora njegovi široki traci slabo permeabilni (10). Treba naglasiti još jedan veoma važan faktor od utjecaja na lateralnu permeabilnost drva listača u vezi sa trakovima. Naime, važnu ulogu u kretanju tekućina iz traheja u drvne trakove igra jažičenje trak — traheja, tj. oblik, veličina i broj jažica na dodirnim membranama između članaka traheja i stanica drvnih trakova. Jažičenje trak — traheja, također, je genetski uvjetovano te ovisi o vrsti drva. Neke vrste drva imaju velik broj krupnih jažica na dodirnim membranama stanica trakova i traheja, dok je kod drugih |