DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 11-12/1971 str. 10 <-- 10 --> PDF |
»E«. Veličina »š« mogla bi pasti i na nulu ukoliko bi vlasnik šume, koja bi se nalazila na skrajnje nepovoljnom položaju, dozvolio da se njegova šuma eksploatira besplatno, tj. da ne traži nikakvu odštetu. Isto tako može »š« poprimiti i visoke iznose kada se eksploatira šuma koja se nalazi na veoma povoljnom položaju, »š« je ostatak nakon što se od tržnog iznosa odbiju troškovi proizvodnje s odgovarajućom zaradom organizatora proizvodnje. Politička ekonomija pozna tu »kategoriju«, i naziva je renta, i ona predstavlja dio viška vrijednosti povrh »zarade« organizatora i taj dio viška vrijednosti šumovlasnik prisvaja sebi. Taj dio viška vrijednosti nazivamo »cijena drva u šumi na panju« ili »šumska taksa««, odnosno »renta« (kao kategorija političke ekonomije). Ta se renta sastoji iz tzv. apsolutne rente (pojavljuje se »čista« samo u slučajevima eksploatacije šuma sa najnepovoljnijih položaja) i odgovarajućih diferencijalnih renti.16 Veličina apsolutne rente u šumskoj proizvodnji nije poznata (vjerovatno oscilira u zavisnosti od tržnih uvjeta) i, praktički, pojavljuje se u dnevnoj praksi zbrojena sa diferencijalnom rentom. Zbog toga nije ispravno govoriti o šumskoj taksi kao »diferencijalnoj« renti, nego samo kao o renti i eventualno o »diferencijama « u visini renti na različitim položajima. Sva »mišljenja« da se u šumskoj taksi nalaze skriveni troškovi uzgajanja šuma proturiječe suštini rente, proturiječe dosadašnjim saznanjima političke ekonomije i ta mišljenja ne bi trebala egzistirati ni u znanstvenim raspravama, ni u znanstvenim krugovima sve dok eventualno ne bi bila dokazana znanstveno besprijekornim putem. Iz Barthine formule proizlazi, što je uostalom i naprijed već rečeno, da se cijena drva na tržištu formira na osnovu troškova eksploatacije šuma (dodavši njima i zaradu eksploatatora) i na osnovu šumske takse (odnosno odštete šumovlasnika za posječeno drvo). Troškovi eksploatacije i zarada eksploatatora, koja u pravilu iznosi barem prosječnu profitnu stopu (buržoaska je ekonomska teorija dijeli na kamate od uloženih kapitala — oficijelni kamatnjak — i na poduzetničku dobit), zajedno sačinjavaju »cijenu proizvodnje eksploatacije šuma«. Budući da se cijena proizvodnje eksploatacije šuma kreće u velikom rasponu, to cijenu na tržištu formira cijena proizvodnje eksploatacije sa najnepovoljnijih položaja, dodavši njoj još i odštetu šumovlasniku za posječeno drvo.17 Barthina formula, dakle, nije ništa drugo do izraz zakonitosti formiranja cijene drva na tržištu. Tržne cijene proizvoda eksploatacije (iskorišćivanja) šuma stvaraju se u uvjetima tržne privrede upravo kao za poljoprivredne proizvode, tj. prema najnepovoljnijim uvjetima.18 Upravo je to političko ekonomska suština Barthine 16 Vidi o tome: Ing. Albe Urbanovski: 0 nekim karakteristikama šumske privrede, Glasnik šumarskog fakulteta, Beograd 1952., str. 46. Zvonk o Potočić : Priroda i funkcija rente u šumskoj privredi, šumarski list 1961., str. 9—10. i´ Zv. Potočić : Zakon vrijednosti u šumarstvu, Zbornik radova Ekonomskog fakulteta, knjiga IV, Zagreb 1958. godine. w Ing. Brank o Kraljić : Ekonomski elementi proizvodnje socijalističkog šumarstva, Zagreb 1952., na str. 382 tvrdi: »Nitko još nije točno proučio stvaraju li se tržne cijene proizvoda iskorišćivanja šuma u uvjetima kapitalizma: upravo kao za poljoprivredne proizvode ili kao za industrijske proizvode, ili nekako po srijedi tih dvaju načina.« Očito da ta tvrdnja ne stoji. |