DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 5-6/1971 str. 4 <-- 4 --> PDF |
mogu, uz spomenute elemente građe, sadržavati i aksijalni parenhim, traheide trakova i parenhim epitela smolenica. Aksijalne traheide čine 90—95°/o građe drva četinjača (73). One, preko svojih jažica, ascendentnim tokom provađaju vodu i mineralne tvari otopljene u vodi, tj. imaju provodnu funkciju. Zbog provodne funkcije, poprimile su evolucijom izduženi oblik. Pri kraju svog ontogenetskog razvitka gube proto plast, što još više poboljšava njihovu provodnu funkciju. Krajevi aksijalnih traheida klinoliko su usiljeni. Aksijalne traheide se nižu u longitudinalnom smjeru preklapanjem klinoliko usiljenih krajeva. Te kućine prolaze u longitudinalnom smjeru iz jedne traheide u drugu najvećim djelom preko jažica, koje se nalaze na dodirnim membranama klinoliko usi ljenih krajeva. Duljina aksijalnih traheida drva četinjača znatno varira te ovisi o vrsti drva. Ona se kreće u granicama od cea 2 do 7 mm (61, 72, 73). Promjer aksi jalnih traheida drva četinjača također varira prema vrsti drva, a kreće se u granicama od 15 do 80 mikrona (61). Izim spomenutih varijacija unutar određenih vrsta i rodova drva četi njača, postoje i varijacije unutar svakog pojedinog stabla bilo koje vrste drva četinjača. U juvenilnom drvu, tj. drvu određnog broja uzastopnih godova uz srčiku, duljina aksijalnih traheida je 3 do 5 puta manja od duljine aksijalnih traheida zrelog drva, tj. drva nastalog kasnije, s vanjske strane juvenilnog drva. Duljina aksijalnih traheida raste od srčike prema kori, postižući maksimum između 20. i 60. goda od srčike, što ovisi o vrsti drva i intenzitetu prirasta. Nakon postignutog maksimuma, duljina traheida varira ili blago opada (14). Promjer aksijalnih traheida također je manji u juvenilnom drvu i raste od srčike prema kori, postižući maksimum ranije od maksimuma duljine traheida. Nakon postignutog maksimuma promjer aksijalnih traheida u zrelom drvu manje više je konstantan (1). Uzmemo li u obzir izduženi oblik aksijalnih traheida, evidentno je, da lumeni traheida predstavljaju neprekinute provodne puteve s jednog kraja traheida do njihovog drugog kraja. Povećanje duljine traheida utječe na stupanj protoke, jer se smanjuje broj membrana i broj jažica kroz koje tekućina mora proći u jedinici dužine drva. Povećanjem promjera aksijalnih traheida, a time i lumena, povećava se i volumen protoke u samoj traheidi. Već iz ovih podataka vidljivo je zbog čega dolazi do velikih razlika u longitudinalnoj permeabilnosti drva četinjača. Eksperimentalnu potvrdu ovim teoretskim postavkama dali su Krahmer (38), Courtois (12, 13), Fleischer (18) i Miller (60). Krahmer je, ispitujući drvo duglazije (Pseudotsuga menziesii, Franco), ustanovio da duljina aksijalnih traheida znatno utječe na longitudinalnu permeabilnost drva. Kod slabo permeabilnih uzoraka duljina aksijalnih traheida iznosila je prosječno 3,7 mm, a kod dobro permeabilnih uzoraka prosječno 5,6 mm. Courtois je, ispitujući na drvu smreke (Picea abies, Karst.) utjecaj staništa na sposobnost impregnacije, ustanovio da najbolju longitudinalnu permeabilnost imaju uzorci iz Erzgebirge (600 m n. v.), srednju uzorci iz Wanda (400 m n. v.), a najnižu uzorci iz Mecklemburga (0 m n. v.). Istražujući uzroke tih razlika, autor je ustanovio da uzorci sa dobrom permeabilnošću imaju za cea 27% dulje aksijalne traheide od uzoraka sa malom permeabilnošću. |