DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1968 str. 3 <-- 3 --> PDF |
ŠUMARSKI LIST SAVEZ INŽENJERA I TEHNIČARA ŠUMARSTVA I DRVNE INDUSTRIJE HRVATSKE GODIŠTE 92 RUJAN—LISTOPAD GODINA 1968 DK. 634.0.562.2:634.0, 187:634.0, 174. 7 Abies alba ISTRAŽIVANJA PRIRASTA JELE PO BIOLOŠKIM SLOJEVIMA U ZAJEDNICI JELE S REBRACOM (BLECHNO-ABIETETUM HORV.) STJEPAN HORV AT, dipl. ing. šumarstva Iz Instituta za šumarska istraživanja UVOD I CILJ ISTRAŽIVANJA Od prvih početaka sistematskih šumarskih istraživanja mnogo se vremena posvetilo jeli kao našoj gospodarski najvažnijoj četinjači. Njezin rast i razvoj već su, manje više, dobro proučeni i poznati. U novije vrijeme počele su prodirati ideje koje rast i razvoj pojedinih vrsta — pa tako i jele — promatraju u okviru određenih tipova šuma, a saznanja dobivaju značenje zakonitosti te se mogu povezati s tačno određenim i na terenu jasno obilježenim staništima Kod nas se među prvima počeo Klepac (1956) baviti proučavanjima prirasta jele u odnosu na biljne zajednice. Zajednica jele s rebračom (Blechno-Abietetum Ho^v.) zauzima značajne površine u zapadnoj Hrvatskoj, a prema proizvodnim mogućnostima za jelu jedna je od najznačajnijih. Potrebno je zbog toga da se gospodarenje u spomenutim šumama prilagodi tako da se što bolje iskoriste dane proizvodne mogućnosti. Da bi se to omogućilo, potrebno je da se uz prosječni prirast znade i prirast po biološkim slojevima. U okviru istraživanja tipova šuma i šumskih staništa, koja provodi Institut za šumarska istraživanja, redovito se osim ukupnog sastojinskog prirasta istražuje i prirast pojedinih vrsta drveća po biološkim slojevima. U okviru navedenih istraživanja poslužio sam se podacima mjerenja u gospodarskim jedinicama Tuhobić i Sušica. Na temelju navedenih podataka bio je cilj da se istraži debljinski i volumni prirast jele u zajednici Blechno-Abietetum Horv., te da se iz tih istraživanja izvedu određeni zaključci koji će poslužiti u prak tičnom radu kod određivanja cilja i smjernica gospodarenja u spomenutim šumama. METODA RADA U zajednici jele s rebračom osnovane su dvije primjerne plohe veličine 1,0 ha. Na plohi su izmjereni prsni promjeri svih stabala od 7,5 cm naviše. U okviru djelatnosti institutskog Odsjeka za ekologiju i tipologiju šuma taj su rad financirali: Poslovno udruženje šumako-iprivredmh organizacija, Savezni fond za financiranje naučnih djelatnosti i Republički fond za naučni rad. |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1968 str. 4 <-- 4 --> PDF |
Visine su izmjerene visinomjerom Blume-Leiss. Ukupno je izmjereno 153 visine jelovih i 51 visina bukovih stabala. Za određivanje debljinskog prirasta upotrijebljena je metoda izvrtaka (uzoraka). Ukupno je izvađeno 307 izvrtaka jele. Izvrći su razvrstani po slojevima stabala iz kojih su bili izvađeni. Vladajućem sloju (I) pripadaju stabla koja primaju direktno svjetlo odozgo i sa strana, suvladajućem sloju (II) koja primaju direktno svjetlo samo odozgo, a nadvladanom sloju (III) koja ne primaju direktno, već samo difuzno svjetlo. Visinska krivulja izravnana je formulom Mihajlova (1) h = a e-b d (1) U jednadžbi (1), (h) označuje visinu stabala, umanjenu za 1,3 m, (a) i (b) su parametri, a (d) je prsni promjer. Očitavanjem godova na izvrcima duljine 2,5 cm određena su individualna vremena prijelaza (t,i) iz kojih su obračunati individualni godišnji debljinski prirasti (z,i) prema formuli (2) 50 zđ = — (2) tđ Iz individualnih godišnjih debljinskih prirasta izračunati su prosječni godišnji debljinski prirasti za pojedine debljinske stepene (Z). Prosječni godišnji debljinski stepen izjednačen je metodom najmanjih kvadrata uz upotrebu jed nadžbe za parabolu (3) Zi = a + bd + cd2 (3) U(a) jednadžbi (3), (z:) označuje, (b), i (c) su parametri, a (d) Standardna devijacija (s) o izravnati prosječni godišnjije prsni promjer. dređena je jednadžbom (4) debljinski prirast, (Zd Z) 2 Fđ — 3 (4) gdje (F,i) označuje broj debljinskih stepena, a (z,i—Z)2 ukupnu sumu kvadrata odstupanja od pojedinih prosječnih godišnjih debljinskih prirasta. Srednja greška aritmetičke sredine (s) izračunata je pomoću jednadžbe (5) 1 = (5) iA gdje (Fu) označuje broj uzoraka. Greške parametara (sa), (si,) i (s() izračunate su jednadžbama (6), (7) i (8) Sa = S V Čil (6) sb = sY~č^> (7) Sc = S ]/ C33 (8) gdje (en), (C22) i CM) označuju c-multiplikatore. / |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1968 str. 5 <-- 5 --> PDF |
Kulminacija debljinskog prirasta (du) izračunata je jednadžbom (9) b dk = (9) 2c Mjera rasipanja oko tačke kulminacije debljinskog prirasta (sa) obračunata je pomoću jednadžbe (10) f f crd i °´d 2 ffd cd (—J- s2b + ( —)« s* - - 2 ( _ , . ( _ ) c,s s (10) gdje C23 označuje c-multiplikator. Prirast drvne mase određen je Klepčevom metodom prema jednadžbi (11) P pr = m (11) 100 U prednjoj jednadžbi (m) označuje drvnu masu pojedinoga debljinskog stepena, a (p) postotak volunmog prirasta pojedinoga debljinskog stepena. PRIKAZ OSNOVNIH ELEMENATA STRUKTURE ISTRAŽIVANIH SASTOJINA U tabeli 1 prikazani su osnovni elementi strukture istraživanih sastojina. Prema II/III normali Klepca na plohi I nalazimo preveliki broj stabala debljih od 50 cm. Prema istoj normali na plohi II ima previše tankih stabala. Tab. 1 Osnovni podaci o primjernim plohama — Basic data on sample plots Oznake plohe — Plot No. I II Šumsko gospodarstvo — Forest enterprise Delnice Delnice Šumarija — Forest district Rijeka Gerovo Gospodar, jedinica — Management unit Tuhobić Sušice Predjel — Locality Bakarski Laži Brezni potok Odjel — Compartment No. 35 8 Površina — Area, ha 1,0 1,0 Nadmorska visina — Altitude, m 870 800 Ekspozicija — Aspect S-W S Inklinacija — Slope 5-^20« 15—45° Broj stabala (N) na ha i omjer smjese pc Jela 253 45 605 97 N u ´% — Tree numbers (N) per ha. and Bukva 314 55 19 3 mixture proportion by N in "Vas Ukupno 567 100 624 100 Temeljnica (G) ma/ha i omjer smjese po Jela 52,30 87 40,33 98 G u "Vo — Basal area (G) sq.m,/ha. and Bukva 7,83 13 0,65 2 mixture proportion by G in B/as Ukupno 60,13 100 40,98 100 Drvna masa (M) m^ha i omjer smjese po Jela 681,66 90 437,67 99 M u "Vo — Volume (M) ou.m./ha. and mix- Bukva 74,29 10 6,48 1 ture proportion by M in °/us Ukupno 755,95 100 444,15 100 335 |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1968 str. 6 <-- 6 --> PDF |
Utvrđena temeljnica od 60,13 m2/ha na plohi I znatno je veća od normalne (37,84 m2/ha). Tako visoka temeljnica odraz je prevelikog broja stabala u debljinskim stepenima iznad 50 cm. Temeljnica, utvrđena na plohi II jednaka je normalnoj. Bonitet za jelu određen je prema visinama stabala u debljinskim stepenima 50, 55, 60 i 65 cm, uz pomoć tarifa za jelu-smreku (Šurić 1938, Pranjić 1966). Za obje primjerne plohe dobiven je IL III bonitet. Podaci o visinama jele za debljinske stepene u rasponu od 50 do 65 cm prikazani su u tabeli 2. Tab. 2 Visine jele — Heights of Silver Fir Oznaka iplohe Debljinski stepen — Diameter sub-class Plot No. 50 55 60 65 I ~~ 28^3 29,1 ~ 29,9 30,5 II 28,3 29,1 29,8 30,5 Distribucija stabala po debljinskim stepenima prikazana je na slici 1. DEBLJINSKI PRIRAST I VRIJEME PRIJELAZA Rješavanjem jednadžbi (2) do (10) dobiveni su parametri linija izjednačenja i ostale statističke veličine ,prikazane u tabeli 3. Kao što se vidi iz podataka u tabeli 3, parabola kao linija izjednačenja opravdana je za plohu II jer je 2sc < c, te je parametar c signifikantno različit od nule. Na prvoj plohi gdje je 2s(. > c parametar c nije signifikantno različit od nule ,a ni kulminacija debljmskog prirasta nije izrazita, što je vidljivo iz veličine Sd. To se treba pripisati velikom rasipanju podataka. Vjerojatno je da bi i ovdje — uz povećanje broja uzoraka — bilo moguće postići signifikantnu razliku parametara c i izrazitiju kulminaciju, ali to nije cilj ove radnje. Dobiveni rezultati o toku debljinskog prirasta podudaraju se s rezultatima istraživanja D. Klepca (1956), provedenima za istu biljnu zajednicu na drugim lokalitetima. Prosječni godišnji debljinski prirast veći je na plohi II u odnosu na plohu I. To se vidi iz veličina srednjeg sastojinskog prirasta (zs), a odnosi se i na zajednički obračun sva tri sloja kao i na svaki sloj posebno (vidi podatke tabele 3). Temeljnica na plohi I je za oko 20 m2/ha veća od normalne te vjerojatno ona uzrokuje relativno slabiji debljinski prirast. Veličina i tok debljinskog prirasta, vremena prijelaza i postotka volumnog prirasta prikazani su u tabeli 4 te na slikama 2 i 3. Debljnski prirast najveći je u sloju I, manji u sloju II, a najmanji je u sloju III. Krivulje vremena prijelaza dobivene uz zajednički obračun za sva tri sloja strme su na obje primjerne plohe, kako se vidi iz slike 3. Spomenuti podaci nagovještaju da proučavane sastojine nisu u svojoj prošlosti bile dovoljno 336 |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1968 str. 7 <-- 7 --> PDF |
M.-nt i DISTRIBUCIJA STABALA PO DEBUINSKIM STEPENIMA STEM NUMBER DISTRIBUTION BY DIAMETER SUB-CLASSES Ploha I - plot i 160 1« ^ 120 100 «0 60 40 20 70 60 »0 100 110 cm Normalno stanje Konkretno stanje Normal stat« Actual state |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1968 str. 8 <-- 8 --> PDF |
CNlOHtDOO cq co i-^co^os CD os" ^ co CM"i-H t-T p. c- m^woco CM 0\ «3 oo5cn OtN^COCOO co M CO CO oo -^ ^ m io CMCMCM? CMCM"CM" CM"CM" CM" co^ © HI>CO CN_oo in CD"co" io"co CM"CN"rH r-T co m ^ ^ co co V ©^ rF OS m i-l t-^^ C^ o © t-^ co m I-H ot> CM"CN"CM*CO"*^" ^" io CD*" l-l ö t-(NCOHin0^05 o co © CMco m HOCOt> C-^CSI^O^ HE> ^ o en CM TF ^" co" co" co" co" co" co" CM" CM"CO"^" -^T in" NiOiniCOCTl^CDCDt-PON^^ mcocoüMt-^r-»ost-tDin^co COCSCD^COCOCMCNCN´ CD"co"CD"m"^ co" co" co"CM"CM CMCM" CM" CM" o CO T3 OS_CO C-^CO_CDCD^IO IO "^ COCO^ CNl^(M r~i ©_CDOS_OS^OOCÄ O-^ t-H co in os.co » co eft in eM os co^CO r-i i o o" o" o"o" o o" o"o" o" o" o" o o" o" o" ©"os" os" os"OS" os" CMi—t © © os" CO"OO"D-"t>"C* CD"CD"CD" CD" cQHTfoocoincOH^oOdinco-H^t-cAcsiin CO^COf00OS©»-lCNC0mCDC^CO LOCD_CD_CO^C-t> I> Cr-^OTCO CO CA CÄÖS^ 0\ ©^ ©^ ©_^ ©^ *-H H t-^^ t> ©^ COCD©^ « CD CA CM in 00 i-H *TTt*"in m m" CD CDTC-T c ^r TF" TJH" ^h" -^" ^ -^ ^r -^r ^r ^r ^r ^ ^ TJT in" m" m~ in m" m" "TJ""CD" CD""C-* t^d P. P. t-cocoino©T^m^cMcoinOs© CO^ CD^COCO^O D-^ CM © CO^CD^ CM i-H I>- OS T*I ^ CO t-^ CO CD OS CO os in CO © os CO CO 03 OS ©^ CM in T^ cD^oo in^© © rti>coHcft co^ t> co in"^H" co" co"T*Tco"CM"1-4 1-H ©" ©" ©" ©" os" oi os" os" os"©" ©" ©" irT r> co"i-To" os"co"t-" c-"i>" co"CD" CD" CD" CMCMi—!—( rH r-li—< ,—I r-t r-< T-I i—IH i—IHH CM—1 -H rH ^H -4-T1 + coT^wt-oscOinos©os-^tr-t-^osr-i©cöos©t-t-r^com©cDincD©co(nt>©co os_COc-©^ CO_COCÄ rH ^ in t^ oo o\ © © r* »-H © OS CÄ t-^ CftCO^CDCO c3) m © Tt^ 00 CD CN CO TJ4 CO r-T CM" CM" CO" CO" co" co" <*" ^" ^t"" *" ** *" in m" in in in * ^" ^" T-4 CM"CO"^" T^" in"CD" CD" CD"t-~ i> t-" t> i> 3 Si a 8 :p, HJ L as ©in©m©in©m©m©in©m©inoin©m© ©in©mom©in©m©in©ir] ^i-iCNiCMcoco^TjHinin^cDc-t-coooosos©©^ HHMNcOCO´t´J´lOlOtOCDC-t, TH r-4 r-i CO |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1968 str. 10 <-- 10 --> PDF |
SI-Fig 2 PROSJEČNI GODIŠNJI DEBUINSKI PRIRAST MEAN ANNUAL DIAMETER INCREMENT Ploha I - Plot 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 err /7 ´ft,/yy ´ // 1 10 20 30 40 50 60 70 BO 90 100 HO em Sloj Ml, 111 Sloj I Sloj II Sloj III Laytrs Lay«r |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1968 str. 11 <-- 11 --> PDF |
Sl.-Fia 3 PROSJEČNO VRIJEME PRIJELAZA AVERAGE RECRUITMENT TIME Ploha 1 - Plot 1 \ x´´ i j \ \ i t i i i ´ ´ 10 20 30 40 50 60 70 60 90 100 110 -J ´ r30 10 20 40 50 60 70 80 90 100 110 cm Sloj 1,11,111 Sloj I Sloj II Sloj III Lay«rs Laytr |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1968 str. 12 <-- 12 --> PDF |
njegovane. Nužno je da se gospodarenjem postignu što položitije krivulje vremena prijelaza, a to se može polučiti prema Klepcu (1963) čestom intervencijom u sastojinu, optimalnom temeljnicom odnosno optimalnom drvnom zalihom. Cestar (1960) navodi i za zajednicu Fagetum croaticum abietetosum Horv. da bi se preborno-grupimičnim oblikom uzgoja mogao smanjiti raspon između vremena prijelaza tankih i debelih stabala te napominje primjer sastojine preborno- grupimične strukture, gdje taj raspon vremena prijelaza iznosi za jelu 7 godina. U našim primjerima vrijeme prijelaza ima raspon od 15,4 god. na plohi I i 18,6 god. na plohi II. PRIRAST DRVNE MASE Podaci o volumnom prirastu i srednjem sastojinskom postotku prirasta prikazani su u tabeli 5. Prirast drvne mase, obračunat za ukupnu drvnu zalihu (sva tri sloja) iznosi na I plohi 10,94 m:Vha sa srednjim sastojinskim postotkom prirasta od 1,6%, a na plohi II 15,13 m´Vha sa srednjim sastojinskim postotkom prirasta od 3,4%. Tab. 5 Volumni prirast (pr) i srednji sas´ojinski postotak prirasta (p) Volume increment (pr) and mean stand increment percent (p) Ploha I — Plot I Ploha II — Plot II s 3 e a 3 a L g g L g " 3 Ö.§O >H> ^ Öo ^ < Ä 4 OJ -j .^r^-^i-M ino m u .^T" ^ -^ ^> _M ino o ° xLp °3 oft oft a^pgo oft o a pr pr pr pr pr pr l0/o/:tha m:!/ha p*/o nr´/ha p´Vo m´:,ha p m3/ha p´%> m3/ha p´Vo m p´°/o I + II + III 10,94 1,6 2,52 2,5 1,20 2,9 15,13 3,4 7,07 4,2 1,66 5,4 I 11,86 1,7 3,37 3,3 1,82 4,4 16,30 3,7 8,32 4,9 2.53 8,3 II 2,44 2,4 1,41 3,4 6,70 4,0 1,62 5,3 III 0.88 2,1 1,42 4,6 Značajne su razlike u volumnom prirastu između pojedinih slojeva. Radi usporedbe između sva tri sloja za treći sloj prirast je obračunat na plohi I do debljinskog stepena 35 cm, a na plohi II do debljinskog stepena 20 cm. Zbog usporedbe između slojeva I i II prirast je obračunat na plohi I do debljinskog stepena 45, a na plohi II do debljinskog stepena 35 cm. Uz pretpostavku da se sva stabla nalaze u sloju I, prirast cijele drvne zalihe bit će 11,86 m3/ha na plohi I, odnosno 16,30 m3/ha na plohi II. Razlike između tako dobivenog prirasta i stvarnoga sadašnjeg prirasta iznose za I plohu 0,92 nv´Vha ili 8%, a za II plohu 1,17 m3/ha ili 8% od ukupnog sadašnjeg prirasta. Pretpostavimo li da se sva stabla nalaze u sloju II do debljinskog stepena 45 cm na plohi I, odnosno 35 cm na plohi II, dobivamo prirast koji je nešto manji od stvarnog prirasta koji se dobiva na osnovi zajedničkog obračuna sva tri sloja. Ta je razlika malena, pa se može zaključiti da je prirast sloja II podjednak ili nešto manji od stvarnog prirasta, obračunatoga do debljinskog stepena u kojem je još zastupljen sloj II. 342 |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1968 str. 13 <-- 13 --> PDF |
Obračunamo li za plohu I prirast prema podacima za sloj III do debljinskog stepena 35 cm, dobivamo 0,88 m;J/ha, što je za 26% manje od stvarnog prirasta. Prirast plohe II, obračunat po sloju III iznosi 1,42 nvVha, a to je za 15% manje od stvarnog prirasta. ZAKLJUČCI Prema rezultatima istraživanja na dvije primjerne plohe u raznodobnin1 sastojinama šumske zajednice Blechno-Abietetum Horv. može se zaključiti: 1. Među slojevima postoje značajne razlike u debljinskom prirastu, što se najbolje vidi iz veličine srednjega sastojmskog prirasta (zs) koji iznosi kako slijedi: Srednji sastojinski prirast — Mean stand increment Tab. 6 Oznaka plohe Zajednički obračun Sloij I Sloj II Sloj III Plot No. Joint computation Layer I Layer II Layer III I, II, III I 2,857 3.408 1,968 1,918 II 4,797 6.053 3,673 2,512 2. Raspon vremena prijelaza za zajednički obračun slojeva I, II i III iznosi na I plohi 16,1, a na II plohi 18,7 godina. Vrijeme prijelaza, obračunato za sloj I je na plohi I podjednako u svim debljinskim stepenima, a na plohi II raspon iznosi svega 6 godina. 3. Uzmemo li kao indeks 1,00 prirast drvne mase po 1 hektaru, obračunat za slojeve I, II, III prema podacima iz tabele 5, dobivamo slijedeće podatke o prirastu: Ploha I — Plot I Ploha II — Plot II i X M 3 S 2 L B 3 "3 B B C cijelu nu zali total wing s1 a —, w o o o o So O CM B in L to 3 «^ O CO O CO 1 iC o m o * *J spi IO o o o CO ^ CM +^ co -^ «!&§ T3 in N XI ki W) Q O D. „ > a o o G 3 o o O Q O 3 -a 3 NI "a [u 8o T3 3 rt ti o L I, II, III 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 I 1,08 1,34 1,52 1,08 1,18 1,52 II 0,97 1,17 0,95 0,98 III 0,73 0,85 4. Preborno stablimičnim gospodarenjem ne možemo izbjeći smanjenje prirasta jer u sastojini nalazimo veći broj potisnutih stabala (II i III sloj). Prijelazom na preborno-grupimično gospodarenje možemo u prebornim sastojinama povećati prirast jer taj način gospodarenja omogućuje stvaranje sastojina u kojima će se najveći broj stabala nalaziti u sloju I. |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1968 str. 14 <-- 14 --> PDF |
LITERATURA Bertović S., Cestar D., Pelcer Z.: Prilog poznavanju proizvodnih mogućnosti šume bukve s jelom (Fagteum croatioum abietetosum Horv.) na Ličkoj Plješivici, Radovi Instituta za šumarska istraživanja Šumarskog fakulteta Sveučilišta u Zagrebu, 1966. Cesta r D.: Prirast i vrijeme prijelaza s obzirom na način gospodarenja. Šum. List, 1960. Horva t I.: Vegetacija planina zapadne Hrvatske, Zagreb, 1962. Klepa c D.: Tablice postotka prirasta, šum. List, 1954. Klepa c D.: Istraživanje debljinskog prirasta jele u najraširenijim fitocenozama Gorskog Kotara. Glasnik za šumske pokuse, Zagreb, 1956. Klepa c D.: Novi sistem uređivanja prebomih šuma, Zagreb, 1961. Pranji ć A.: Interpolirane Šurićeve jednoulazne tablice za jelu-smreku i bukvu, Šum. List, 1966. AN INVESTIGATION INTO THE INCREMENT OF SILVER FIR WITH RESPECT TO ITS BIOLOGICAL LAYERS IN FOREST ASSOCIATION OF SILVER FIR WITH HARDFERN (Blechno-abietetum Horv.) Summary In this work were used data from two sample plots siluated in the Gorski Ko´tar region (management units »Tuhobić« and »Sušica«) wich were laid out within the framework of investigating forest types and sites, carried out by the Department for Forest Ecology and Typology, Institute for Forest Research, Zagreb. Stems were classified into three layers, i.e.: I-dominant, where crowns are completely illuminated; Il-codominant, where crowns are only illuminated from above; Ill-dominated, where crowns are only receiving diffuse light. From the data obtained it follows; — that the mean stand increment (zs) is highest in layer I, smaller in layer II, and smallest in layer III (see Tab. 6); — that the recruitment time interval jointly computed for layers I, II and III on plot I is 16.1, and on plot II 18.7 years. The recruitment time calculated for layer I on plot I is identical in all diameter sub-classes, while on plot II this time interval is 6 years; — that the mean increment percent and the volume increment per ha. are highest in layer I, smaller in layer II, and smallest in layer III (see Tabs. 5 and 6); — from what has been said it can be concluded that by adopting the group selection system — where this is permitted with regard to the ecological conditions — we are able to augment the increment in uneven-aged stands, because this system of forest management makes possible creating stands in which the highest stem numbers are found in layer I. |