DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 3-4/1968 str. 30 <-- 30 --> PDF |
DK 634.0.174.7 Pseudotsuga taxifolia: 6340.0.422.14 (497.1—11) NEKI PODACI O OTPORU DUGLAZIJE (Pseudotsuga taxifolia var. viridis Asch, et Gr.) PREMA HLADNOĆI NA KOSMETU Dr IVAN SOLJANIK UVOD Kao što je poznato duglazija ima široku amplitudu svoga rasprostranjenja i zauzima veoma raznovrsna klimatska prostranstva u Severnoj Americi. Geografska širina njenog rasprostranjenja odgovara približno odstojanju za naše Evropske pojmove — od Soluna do Štokholma, a u visinu se penje do 3000 m. nad morem. Ona je u tom pogledu slična belom boru (Pinus silvestris L.) i ima veliki broj klimatskih rasa usled prilagođavanja različitim staništima na svom ogromnom biološkom poligonu-arealu. Zbog toga je duglazija izdiferencirala, uglavnom, tri varijeteta: Pseudotsuga taxifolia var. viridis, P. t. var. caesia i P. t. var. glauca (1). U Evropu je iz Severne Amerike duglazija stigla dosta kasno (doneo ju je David Dougla s tek 1827. godine) (2). Pri uzgoju u Evropi duglazija, po kvantitetu proizvodnje i kvalitetu proizvedene drvne mase, ne zaostaje od uzgoja u svojoj postojbini, a često puta i prevazilazi te osobine (3). U zapadnoj Evropi duglazija je prvo sađena u parkovima kao hortikulturna vrsta, a docnije i u cilju njenog razmnožavanja kao ekonomske šumske vrste. Ogledi u Zapadnoj Evropi radi ispitivanja njene adaptacije, tj. u cilju uzgoja u šumama, započeti su polovinom XIX stoleća. U Francuskoj ogledi su započeti oko 1875—1887 na »Grande Me´tairie« u Baru,, oko 130 km. od Pariza (4). Skoro istovremeno, možda nešto malo kasnije u Engleskoj, a nešto docnije u Nemačkoj, takođe se pristupa proučavanju njezinog uvođenja u šumsko-uzgojne svrhe (5). Na području Jugoslavije duglazija se u šumskim sastojinama pojavljuje tek početkom XX stoleća. U Hrvatskoj ima duglazije na više mesta, a naročito jedna lepa sastojina nalazi se u »Opeci«, kod Vinice, kraj Varaždina. Ta sastojina ima oko 55—60 godina, gde je srednja visina stabla preko 30 m. a deblina oko 40 cm. prema okularnoj proceni*. Detaljniji podaci o lokacijama ove kao i drugih ekzota četinara u Hrvatskoj objavljeni su skoro u stručnoj literaturi (6). U parku Opeka, kod Vrtlarske škole ima i starijih i većih primeraka duglazije, ali one imaju istorijsko-hortikulturni značaj i istovremeno služe kao putokaz za uspešno gajenje ove vredne vrste četinara u podneblju Hrvatske. * Pregled četinara brzog rasta obavljen je na dan 8. X 1960. god. za vreme stručnog savetovanja u Zagrebu, koje je organizovao JUGOSLOVENSKI savetodavni centar za poljoprivredu i šumarstvo za stručnjake operativnih i naučnoistraživačkih ustanova u šumarstvu Jugoslavije. 112 |
| ŠUMARSKI LIST 3-4/1968 str. 31 <-- 31 --> PDF |
U Sloveniji takođe ima više lokacija na kojima odlično uspeva duglazija. Tako na primer, u staroj kulturi »Počivalnik« površine 3,86 ha, staroj oko 58—60 godina, debljina srednjeg stabla iznosi oko 45 cm, srednja visina oko 32 m a krošnja jednog stabla pokriva oko 20 m2 površine tla na kome ona raste. U jednoj drugoj sastojini na m. zv. »Jable« površine 0,90 ha, starosti oko 56 godina, srednje stablo u prsnom promeru ima oko 40 cm, a srednja visina oko 30 m. Pored toga u Sloveniji ima na više lokacija dobro uspelih kultura zelene duglazije starosti 10—15 godina. SI. 1. Trogodišnje sadnice duglazije na Ornom Brdu, sa smrznutim korenom i korom na prelazu u stabljiku ispod crne horizontalne linije na fotografiji U Srbiji duglazije starijeg datuma ima samo na nekoliko mesta i to kao pojedinačnih stabala, sem na Avali kod Beograda. To je jedna kultura površine 0,34 ha, stara oko 37 godina. Na toj površini ima 144 stabla duglazije i 51 stablo drugih četinara, a ukupno 195 drveta. Iz taksacijskih se pokazatelja vidi, da srednje stablo ima u promeru 21,68 cm, visinu 14 m a drvnu masu 0,31 m3, a to znači da je sastojina bila samo od duglazije, tj. 574 stabala po 1 ha (pri postojećem sklopu), onda bi drvna masa po 1 ha iznosila oko 180 m:i (2). U neposrednoj blizini ove kulture duglazije, na istoj — severnoj ekspoziciji Avale, nalaze se i kulture smrče, belog i crnog bora, približno iste starosti. Godine 1946. u svim tim kulturama četinara izvršena su istraživanja 113 |
| ŠUMARSKI LIST 3-4/1968 str. 32 <-- 32 --> PDF |
od strane Instituta za naučna istraživanja u šumarstvu Srbije, da se komparativnim putem utvrdi, da li i koje vrste unesenih četinara odgovaraju ekološkim uslovima Avale, odnosno terenima za pošumljavanje u okolini Beograda i na Šumadijskoj površi. Ta su istraživanja pokazala, da se zbog niske temperature i suše u vegetacijskom periodu 1928. godine i veoma hladne zime u februaru-martu 1929. godine (—25u C) veći broj stabala posušio. Samo stabla u depresijama, tj. u zaklonu i na dubokom tlu ostala su u životu. U zaključku objavljenog rada ovih istraživanja navodi se, da duglazija u pogledu rašćenja prevazilaz i sve vrste unesenih četinara na Avali (7). Na području Kosova i Metohije duglazija se pojavila tek posle drugog svetskog rata i to samo na dve lokacije, tj. po nekoliko primeraka, starih oko 20 godina, u parku Karagač kod Peći i u skveru, kod bogoslovije u Prizrenu. Međutim, pre desetak godina u APKM duglaziji je posvećena velika pažnja i sada se ona proizvodi u stotinama hiljada primeraka godišnje, a u svrhu očetinjavanja lišćarskih bukovih šuma u Pokrajini (8, 9). Sopstveni ogledi i zapažanja. Napred smo izneli, pored ostalog, kratki istorijat rasprostranjen ja duglazije u Jugoslaviji iako nepotpun, jer za detaljnije izlaganje o tome nema dovoljno prostora, a nije ni cilj ovog članka. Međutim, treba napomenuti, da se posle rata skoro u celoj Evropi pristu- Sl. la. Četvorogodišnje sadnice duglazije koje su stradale od mraza u rasadniku Orno Brdo kod Pećske Banje. |
| ŠUMARSKI LIST 3-4/1968 str. 33 <-- 33 --> PDF |
pilo podrobnijem proučavanju duglazije kao vrste brzog rasta, a u cilju podmirenja deficitarnosti četinara, čija drvna masa ima mnogo odličnih kvaliteta za tehnološku preradu. Ta su proučavanja u Evropi započeta na naučnoj osnovi tek pre desetak godina. Od inicijatora je i Italija, koja je u Torinu osno- Sl. 2. Rastilište u rasadniku Orno Brdo, kod Pećske Banje, gde su pikirane sadnice potpuno promrzle u toku zime 1963/64. vala Nacionalni institut za drvo, gde se proučava gajenje četinara brzog rasta. Tom prilikom prof. Giacomo Piccarol o je izjavio ,da od uvezene drvne mase iz inostranstva 85% predstavljaju sortimenti četinara, pa je jasno da će deficit u odnosu na potrebe porasti vrlo brzo, jer se nacionalne zalihe smanjuju (10). I u SSSR se posle rata duglaziji poklanja velika pažnja jer drvo duglazije ima veliku vrednost (3). Samo nešto kasnije i u Jugoslaviji osniva se naučna ustanova za proučavanje četinara brzog rasta, u Jastrebarskom kod Zagreba. Rad sa duglazijom u Zavodu za šumarstvo Peć, u saradnji sa Institutom za četinjače u Jastrebarskom, započet je u proleće 1960. godine na dva načina: a) Setvom semena u oglednom rasadniku Brežanik kod Peći, od semena poreklom iz Oregona (SAD), koje je dobijeno u maloj količini, jer se tada seme duglazije dobijalo samo distribucijom iz centra za semenarstvo u Ljubljani. b) Pikiranjem-rasađivanjem jednogodišnjih sadnica, kupljenih iz šumskog rasadnika Ribnica kod Kraljeva, i na Avali kod Beograda. Kupljene sadnicesejanci duglazije rasađene su (pikirane) na tri lokacije: Brežanik kod Peći, Crnuša kod Kosovske Mitrovice i u dvorištu Zavoda za šumarstvo u Peći. |
| ŠUMARSKI LIST 3-4/1968 str. 34 <-- 34 --> PDF |
U jesen iste 1960. godine od posejanog semena u rasadniku Brežanik domene su kvalitetne biljke duglazije. U jesen 1962. godine veći deo ranije pikiramh biljaka sada kao trogodišnje (1 + 2), rasađen j e na oglednim poli ma u svrhu posumljavanja, dok je manji deo ostao tamo gde su bile pakirane u Proleće I960, godine. Evidencija u jesen 1962. godine pokazala e da u " SVUfa d,°br0 Prl?ile Pa je iSta e t S ?H´ «P-acijaponovljeL i « " lece 1963. godine, ali sada sa sadnicama (1 + 2) iz rasadnika Brežanik tj iz ZSVRnH6 g0dine U Pr°leće U n T7v i*´ i 8 ´ ´ novoosnovanom rasadniku Orno Brdo kod Pecske Banje, izvršena je na većoj površini setva semena duglazije, kao i pikiranje u rastilište dvo- i trogodišnjih biljaka duglazije iz rasadnika Brežanik, radi dobijanja jačeg materijala za introdukciju Na taj način do proleća 1964. godine duglazija je tretirana na 10 lokacija u različitim P0L6LEDH0 U a PTA avroftonfte POM»f}//?L M oso isti/ stirodnL /tooo ooo 4 L4Lü©A * lOKACIjCn^lAZISTA M*c*4tr KW1TI/ÄA DVQUZlji SI. 3. Pregledna karta područja APKM, sa legendom o sadašnjim nalazištima duglazije u kultivacijama. područjima APKM (vidi preglednu kartu područja sa legendom). Osmatral a u jesen 1963. godine pokazala su da su biljke duglazije na svim tretiranim lokacijama vrlo dobro napredovale, a gubitak je preko leta bio neznatan Međutim, zima 1963/64 bila je bez snega, sa jakim mrazevima i vetrovima, pa je nanela nekim objektima oštećenja, tako da je na nekim od njih duglazija potpuno stradala — premrzla. Zima od samog početka pa do marta |
| ŠUMARSKI LIST 3-4/1968 str. 35 <-- 35 --> PDF |
1964. bila je bez snega, a mrazevi i do —24° C, što je prouzrokovalo golomrazicu u svim ravničarskim predelima Pokrajine i duboko smrzavanje zemlje. Tako su na primer naša merenja pokazala da se u rasadniku Orno Brdo i Brežaniku, na nezaštićenim prostorima, zemljište smrzavalo 10—15 sm duboko. U proleće 1964. godine izvršili smo detaljan pregled biljaka duglazije na svih 10 objekata, pa smo našli sledeće stanje: SI. 4. Crtež štitova koji su bili upotrebljeni za zaštitu mladih biljaka duglazije preko zime, tj. tamo gde biljke nisu smrzle. 1. U rasadniku Orno Brdo jednogodišnje biljke duglazije, visine 10—15 cm potpuno su stradale u lejama koje nisu bile zaštićene slamom ili štitovima od dasaka, dok na lejama zaštićenim slamom ili strugotinom ostalo je oko 35% živih sejanaca. U rastilistu, gde su dvo- i trogodišnje biljke bile pikirane u proleće 1963. godine, a jedan deo iste godine u jesen, s tim što su kasno u jesen sve bile oplevljene i okopane, — 90% bilo je premrzlih — nisu vegetirale, a lišće-četinje mrkocrvene boje potpuno je opalo. Međutim, sredinom maja od tih »osušenih« biljaka 70% postepeno je prolistavalo i izgledalo je da se one oporavljaju, kao što se to češće dešava kod mlađih biljaka libanskog i atlanskog kedra pod našim podnebljem. Međutim, početkom juna sve su te kasno prolistale-vegetirale sadnice naglo uvenule i počele da se konačno suše. Detaljnim pregledom stabljika i korena ovih biljaka ustanovljeno je, da preko zime kod njih nisu strađale-smrzle stabljike — već im je promrzao koren. Kod svih takvih duglazija stablika je bila još sveza, a koren potpuno mrtav, kao i deo stablike, oko 5—7 cm, odmah iznad zemlje, gde je kora već bila u otpa |
| ŠUMARSKI LIST 3-4/1968 str. 36 <-- 36 --> PDF |
danju — istrulela. Takvo stanje prikazuje slika 1 ispod horizontalne crte na dole, a slika 2, nešto levo od lica koje posmatra biljke, rastilište sa takvim biljkama duglazije. 2. Na oglednom polju »Crnuša« kod Kos. Mitrovice: a) Na jednoj parceli u letećem rasadniku, gde biljke duglazije iste starosti i provenijencije (pikirane u proleće 1960, o čemu je napred već rečeno) nisu bile u jesen 1963. okopane, pa su jako zakorovljene. Ove biljke izdržale su još jaču zimu, jer je u Kos. Mitrovici te zime, bez snega, bilo mrazeva i —28° C. Pregledom u maju 1963. nađeno je svega 6,3% premrzlih i osušenih sadnica, dok su se ostale i dalje normalno razvijale. b) U neposrednoj blizini na Crnuši bilo je izvršeno pošumljavanje na bankete u proleće 1962. godine sa dvogodišnjim sadnicama duglazije uzetim sa napred opisane parcele pod 2 a. Na banketima sadnice su se dobro primile i vegetirale dve godine. Međutim, usled nedostatka sadnog materijala duglazije za pošumljavanje na drugim lokacijama, u jesen 1963. godine na nekim banketima izvršeno je vađenje sadnica, jer su neki banketi bili pregusto zasađeni. Vađenje biljaka izvršeno je bilo samo na po pola banketa. Pregledom ovih banketa u maju 1963. godine nađeno je sledeće stanje: a) Na delovima banketa sa kojih su izvađene sadnice, samim tim izvršeno je i duboko okopavanje preostalih sadnica kao i vađenje korova. Na ovim delovima banketa preko zime stradale su sve preostale biljke, tj. smrzavanje je bilo 100´%. b) Drugi delovi banketa, gde nisu vađene — iskopavane biljke, ostali su neprekopani i zakorovljeni. Na ovim delovima banketa u proleće 1964. godine nađeno je premrzlih duglazija svega oko 12% od ranije posađenih biljaka. 3. Na oglednom polju »Zmič«, udaljenom oko 6 km od Kos. Mitrovice, u jesen 1963. pored ostalih vrsta posađena je i duglazija iskopana sa banketa na Crnuši. U proleće 1964. god. konstatovano je smrzavanje oko 90% od posađenih duglazija. 4. Na oglednom polju Gubavica, udaljenom, oko 4 km od rasadnika Orno Brdo, takođe je u jesen 1963. bila izvršena sadnja trogodišnjih biljaka duglazije na otvorenom terenu. Proletnja evidencija pokazala je da su sve sadnice promrzle. 5. Na oglednom polju Gubavac, kod Pećske patrijaršije, takođe u jesen 1963. godine izvršeno je pošumljavanje na bankete trogodišnjim sadnicama duglazije, ali pod zastorom proređene izdanačke hrastove šume goruna i belog graba. Evidencija je pokazala da u proleće 1964. nije bilo promrzlih sadnica. 6. U šumskom rasadniku Brežanik, udaljenom oko 3 km od Peći, tro-i četvorogodišnje sadnice duglazije iste provenijencije preko zime nisu stradale u rastilištu, ali nisu bile u jesen 1963. godine okopane, već su bile zakorovljene. 7. Jedan deo kupljenih sadnica duglazije, koje su kao jednogodišnje pikirane 1960. pikirane u dvorištu Zavoda u Peći, nisu od zime ni malo stradale iako je na njih delovala ista zima, ali su one bile pikirane pored žive ograde, pa i sada su u životu i narasle već oko 4 m. 118 |
| ŠUMARSKI LIST 3-4/1968 str. 37 <-- 37 --> PDF |
8. Na oglednom polju Golema Reka, kod Uroševca, u bukovoj šumi na nadmorskoj visini oko 800 m, takođe u jesen 1963. posađene su trogodišnje sadnice duglazije na proplancima, ali u blizini preostalih semenjaka. Preko zime je bio dubok sneg. Proletni i letnji pregled 1964. godine je pokazao da usled zime nije stradala nijedna sadnica. 9. Na oglednom polju Prevalac kod Prizrena, u bukovoj šumi na nadmorskoj visini oko 1100 m, takođe u jesen 1963 izvršeno je podsađivanje trogodišnjim sadnicama duglazije. Iako je ovde zima bila još jača, sadnice duglazije nisu stradale jer je teren bio preko zime pokriven dubokim snegom. 10. U parku Karagač u neposrednoj blizini Peći, a i u skveru kod bogoslovije u Prizrenu, ima po nekoliko primeraka zelene duglazije starosti oko 20 godina. Ni na jednom primerku u proleće 1964. nije bilo zapaženo ma kakvo oštećenje krune, ili žiljnog sistema, iako su svi ti primerci bili izloženi golomrazici i jakim mrazevima i vetrovima preko ćele zime (13). Da b se ova pojava smrzavanja duglazije na nekim lokacijama područja APKM — što bolje proučila, Zavod za šumarstvo u Peći službeno je delegirao jednog svog stručnjaka u Kraljevo, da izvidi: kako je zima delovala na udaljenim lokacijama, jer i tamo u rasadniku, u Ribnici, proizvodila se naveliko duglazija. Po povratku sa puta naš stručnjak je izvestio da je u rasadniku Ribnica bilo tada samo jednogodišnjih presađenica i klijavaca u semeništu. Presađenice koje su bile zaštićene u toku zime štitovima — lesama za zasenjivanje, postavljenih na lejama u obliku krova, kao i pod drvoredom topola, malo su stradale jer je preostalo oko 90% živih biljaka. U lejama koje nisu bile ničim zaštićene — presađenice i sejanci u lejama stradale su od zime oko 100´%*. Diskusija. Iz prednjeg izlaganja vidimo da se duglazija na području Kosova i Metohije, u zimi 1963/64. godine, potpuno smrzla samo na objektima 1—4, iz napred prikazanog popisa lokacija na kojima se ona kultivisala. Ovo se desilo u izrazito nepovoljnoj zimi, sa jakim mrazevima i bez snega, a takvih zima ovde nije zabeleženo nekoliko decenija unazad. No i pored svega toga, potpuno smrzavanje biljaka duglazije desilo se samo u starosti 1—3 godine i samo na terenima izloženim jakim vetrovima, mrazevima i bez snega, gde je zemljište bilo smrznuto preko 10 cm u dubinu, a mlade biljke nisu bile ničim zaštićene. Sličan fenomen, kao što vidimo iz stručnog izveštaja br. 635/64, desio se i u Kraljevu. Međutim, i na tim kritičkim lokacijama i iste zime nisu stradali — promrzli sejanci u semeništu, niti mlade sadnice u rastilištu, jer su one bile bar nečim zaštićene, kao što je to slučaj u Kraljevu, kao i na neprekopanim i zakorovljenim delovima banketa na Crnuši kod Kos. Mitrovice. Dalje se iz izlaganja vidi, da se pogubno delovanje mraza na mlade biljke duglazije nije odrazilo na stabljikama i krunama, već na njihovom korenovom sistemu, jer se taj sistem dugo vreme nalazio u smrznutom zemljištu, kao što je to potvrđeno i fotografskim snimcima. Međutim, jaki mraz i golomrazica nisu pogubno delovale na mlade biljke duglazije iste starosti i na istim loka * Stručni izveštaj službenika Zavoda za šumarstvo u Peći, Dragoljuba Nikolića, tehničkog saradnika Zavoda, zaveden je pod Br. 635/64 od 28. V 1964. g. u Peći. 119 |
| ŠUMARSKI LIST 3-4/1968 str. 38 <-- 38 --> PDF |
cijama — gde je tlo bilo nečim zaštićeno (slama, štitovi, pilotina, drvoredi, matična šuma, sneg i dr.). Od mraza nisu oprljene ni krune starijih primeraka duglazije u parkovima, pa i na soliterskim primercima. Smrzavanja mladih biljaka duglazije dešava se i u drugim zemljama. Tako na primer, vrlo jaka zima u Francuskoj 1962/63. godine nanela je znatna oštećenja — smrzavanje duglazije u rasadnicima i mladim kulturama, što je izazvalo veliku zabrinutost šumarskih stručnjaka u Francuskoj. Kao uzrok smrzavanja bile su istaknute predpostavke (hipoteze) da neke rase duglazije ne podnose jaka zahlađenja u proleće, za vreme toplenja snega, pa je jako crvenilo na mladim biljkama objašnjeno neuravnoteženošću između transpiracije i apsorpcije vode koju biljke troše. Zbog toga su i bili postavljeni ogledi u jednom rasadniku blizu Nansija, gde je posejano seme duglazije različitih provenijencija iz SAD. Uporedo sa tim, izvršeno je i rasađivanje onih požutelih biljaka duglazije u zimi 1962/63. Evidencija u avgustu sledeće godine pokazala je, da je procenat uginulih sadnica prema provenijenciji različit, ali nije odlučujući. Na osnovu tih ispitivanja izneta je pretpostavka: mortalitet sadnica duglazije pruža neku informaciju o slabom delovanju hladnoće na sadnice. U zaključku francuske studije navodi se: Ispitivanje koje je u toku i sadrži mnoge serije američkih i francuskih provenijencija, koje će biti sađene na različitim francuskim staništima, doprineće da se ovaj problem resi od sada, pa za nekoliko godina (12). Kao što se iz kratkog sadržaja jedne francuske studije o istom problemu vidi, ni u Francuskoj pitanje smrzavanja mladih biljaka duglazije nije još rešeno. Ipak naša konstatacija se slaže sa mišljenjem francuskih autora u tome, što smrzavanje mladih duglazija nastaje onda, kada se poremeti bilans potrošnje i doticnja vlage koja je biljci potrebna: zakon transpiracije i apsorpcije vode u fiziologiji bilja, a taj je baš slučaj i nastao kod nas na Ornom Brdu i na Crnuši, gde je usled dubokog smrzavanja zemlje, a posebno u oblasti žiljnog sistema, transpiracija bila prekinuta koja je kod duglazije aktivna i u zimske dane. Rezimirajući prednje izlaganje o štetnim posledicama jake zime 1963/64, u pogledu smrzavanja mladih biljaka duglazije na nekim lokacijama područja Kosova i Metohije, tj. na objektima gde Zavod za šumarstvo Peć vrši istraživanja, možemo izvući ovaj ZAKLJUČAK Kako starije, tako i novije zasade (kultivisanja) zelene duglazije na području Pokrajine Kosova i Metohije dale su vrlo dobre rezultate, a to je ujedno i preporuka, putokaz za dalje masovnije razmnožavanje na Kosmetu ove vrste stranog četinara, koji brzo raste i daje tehničko drvo veoma visokih kvaliteta. Ova vrsta vanredno je podesna za ozelenjavanje naselja i industrijskih postrojenja, u parkovima i skverovima, kao i za očetinjavanje lišćarskih šuma, a naročito bukovih u cilju proizvodnje što veće količine drvne mase četinara u čemu Kosmet već sada oskudeva. Smrzavanje zelene duglazije na području Kosova i Metohije vanredna je pojava i dešava se vrlo retko, za vreme prejakih zima sa jakim mrazevima i bez snega, ali i tada od mraza stradaju samo mlade biljke starosti 1—4 godine i to samo onda kada nisu zaštićene odgovarajućim uzgojnim merama, odnosno 120 |
| ŠUMARSKI LIST 3-4/1968 str. 39 <-- 39 --> PDF |
sredstvima za zaštitu kao što su: slama, strugotina, štitovi i lese za zasenjivanje i tome slično. Smrzavanje mladih biljaka zelene duglazije, starosti 1—4 godine, koje se desilo na području APKM tokom jake zime i bez snega 1963/64. godine, nije prouzrokovano pogubnim delovanjem mraza na nadzemne delove biljaka (stablike i krune), već na delove koje se nalaze pod zemljom, tj. na žiljni sistem — koji je premrzao usled dubokog smrzavanja zemljišta na kome su one rasle. LITERATURA 1. Jovanovi ć B.: Dendrologija sa osnovama fitocenologije (skripta) Beograd 1956. 2. Petrovi ć D.: Strane vrste drveća (Egzoti) u Srbiji. Beograd 1951. 3. Ka p pe r O. G.: Hvojnye porody (Lesovodstvennaja harakteristika). Moskva- Leningrad, 1954. 4. Turpi n P.-Pard e E.: Caracteristique et production de quelques peuplements resineux du domaine des Barres. Revue Forestiere Franceuse No 11, Paris 1959. 5. Voo d R. F.: Exotic Forest in Britain. Bulletin No 30, London 1957. 6. Ani ć M.: Dendrološka važnost nekoliko starih parkova u području Varaždina. Šumarski List br. 9—10, Zagreb 1954. 7. Markovi ć Lj.: Proučavanje razvoja veštački podignutih sastojina nekih vrsta četinara na Avali. Radovi Instituta za naučna istraživanja u šumarstvu Srbije. Knj. I, Beograd 1950. 8. Soljani k I.: Iskustva u razmnožavanju četinara domaćih i stranih vrsta, mogućnosti i potrebe njihovog unošenja u lišćarske šume Kosova i Metohije. Istraživanja u šumarstvu Kosova i Metohije II, Priština 1965. 9. Soljani k I.: O Kavkaskoj jeli (Abies Nordmanniana Spach), njezina svojstva, mogućnosti i potrebe proširivanja u Jugoslaviji. Šumarski List br. 1—2, Zagreb 1963. 10. Piccarolo G.: Monti e Boschi No 7—8, Roma 1960. 11. Mlinše k D.: Slobodna tehnika gajenja šuma. Šumarstvo br. 11—12, Beograd 1966. 12. Revue Forestiere Franceuse No 3—4, Paris-Nangy 1964. 13. Soljani k I.: Šumsko drveće i žbunje stranog porekla na području Kosova i Metohije. Istraživanja u šumarstvu Kosova i Metohije II, Priština 1965. 14. Godišnji izveštaji o celokupnom radu Zavoda za šumarstvo u Peći za 1960— 1965, Peć. ABOUT THE COLD RESISTANCE OF DOUGLAS FIR (Pseudotsuga taxifolia var. viridis Asch, et Gr.) IN KOSMET Summary In the introduction is presented a historical review of the initial expansion of Douglas Fir in Europe. Further are mentioned its principal habitats and cultivations in Yugoslavia especially in Croatia .Slovenia and Serbia, as far back as before the First World War. In detail is described the occurrence and propagation of Douglas Fir in the province of Kosovo and Metohija, where it appeared anly after World War II. A detailed account is given of the harmful effect of the extremely cold winter of 1963/1964 on Douglas Fir, i.e. the total winter-killing of young 1—3-year-old plants. In conclusion, further mass propagation of this valuable species in the area of Kosovo and Metohija is recommended. And, finally, on the basis of his observations, the author state that during the severe, snowless winter of 1963/1964 only young plants suffered and that in sites where they were not protected by adequate means (shields, brush shades, hay mulch, straw or saw dust, tree lanes in- nursery, etc.). The winter-killing of young Douglas Fir plants was not caused through the dangerouf effect of frost on to the overground plant parts (stems and crowns), but to che underground parts, i.e. the root system which was killed owing to deep-freezing of the soil. |