DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 1-2/1966 str. 66 <-- 66 --> PDF |
It is necessary to go into more detail in order to establish standards for selection and preservation of the gene pool. The selected and preserved trees will be useful not only for comparative tests, but also for international exchange of plant material. SACUVANJE GENOFONDA PRIRODNIH SUMA PCJAM Pod izrazom genofond ili gensko bogatstvo (»gene pool«) podrazumijeva sc prema Dobzhansko m (1951) skupnost različitih gena jedne populacije u kojoj su pojedini geni zastupljeni definitivnom frekvencijom. Prema Lern er u (1958) gensko bogatstvo predstavlja sveukupnost alela rasproređenih između članova jedne populacije koja se međusobno oplođuje (»inbreeding«). U širem smislu riječi »gene pool« ili »germpiasm« (nasljedna plazma) čini totalnu sumu nasljednog materijala jedne vrste (Allard 1960). Oplemenjivanje svake vrste ovisi i temelji se na njezinu prirodnom genskom bogatstvu. Upoznavanje i sačuvanje genofonda šumskog drveća ima zato najveće značenje te predstavlja prvi cilj kod svakoga smišljenog genskog programa (Schreine r 1962). Pod pritiskom evolucijskih procesa (prirodne i umjetne selekcije, itd.) kompozicija genofonda može se mijenjati. Jednostavne eksploatacije šuma svojom retrogresivnom selekcijom i lošim izborom sjemena reducirale su proporcije dobrih genotipova te su u negativnom pravcu utjecale na izmjenu kompozicije genskog bogatstva u svim populacijama šumskog drveća širom zemaljske kugle. Takvo negativno djelovanje čovjeka ne prestaje ni danas pa nestajanjem elitnih genotipova i degradacijom genofonda prijeti gubitak najvrednijeg genetskog materijala (M i n c k 1 e r 1953). Do te konstatacije došao je i Lindquis t (1954) opisavši iščezavanje vrijednih genotipova običnog bora u Švedskoj. VARIJABILNOST Za pravilan izbor nasljednog materijala genofonda prirodnih šuma cd velike je važnosti upoznavanje njihove genetske varijabilnosti. Varijabilnost, raznolikost ili nejednakost je jedna od osnovnih karakteristika svih živih bića, pa i individua koji pripadaju istoj vrsti. Nasljedne varijabilnosti individua unutar i između populacija jedne vrste nastaju promjenom frekvencije gena i genotipova populacija. Diferencijacija između stanovnika raznih lokaliteta kao i između sukcesivnih generacija nastaje naročito djelovanjem disperzionih procesa, izolacije i »inbreedinga« (Falcone r 1960). Tako se unutar jedne vrste stvaraju odvojene populacije, rase, koje se od ostalih rasa iste vrste razlikuju po jednoj ili više nasljednih značajki (St ebb ins 1950; Rohmeder i Schönbach 1959). Genetske varijacije između populacija jedne vrste mogu biti kontinuiranog (»clinal «, geografske rase) ili diskontinuiranog (lokalne, ekološke rase, ekotipovi) tipa (Lan gl et 1936, 1959; Dobzhansky 1951; Syr a eh Larsen 1956; Wright 1962). Vrlo je važno poznavanje karaktera varijacija: kod diskontinuiranih varijacija potrebno je poznavati ekološke granice (limite) rasa. Kod kontinuiranih varijacija mogu se predvidjeti osobine neke nepoznate provenijencije po njezinu geografskom položaju u odnosu na položaj provenijencije s poznatim osobinama. Geografske rase obično se dosta jasno razlikuju po morfološkim značajkama. Ekološke rase se naprotiv izdvajaju obično samo po fiziološkim značajkama i teže se razlikuju (Wright 1962). Rase se opisuju na osnovi rezultata dobivenih iz pažljivo postavljenih usporednih ogleda kod kojih se genetske diferencije provjeravaju statističkim računima. Utvrđivanje unutarvrsne varijabilnosti za najvažnija svojstva šumskog drveća danas je jedna od najvažnijih potreba oplemenjivanja. Utvrđivanje rasa je značajan preduvjet za deteKciju genofonda koji je vrijedan za sačuvanje (Ster n 1964). |