DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu




ŠUMARSKI LIST 1-2/1966 str. 51     <-- 51 -->        PDF

VARIJACIJE DUŽINE DRVNIH VLAKANACA UNUTAR POPULACIJE
KOD STABALA BELE VRBE (Salix alba L.)*
(Priloženi referat)


JOVAN MUTiBARlC


Zavod za topole — Novi Sad
Yugoslavia


Deficitarnost četinarskog drva s jedne strane odnosno dobra svojstva drva
mekih lišćara s druge strane ističu drvo topola i vrba kao prvorazrednu sirovinu
u svim vidovima prerađivačke delatnosti.


Naročito velik značaj imaju meki lišćari u hemijskoj preradi drva jer
potrebe za papirom rastu svakim danom, tako da će se porast njegove potrošnje
u našoj zemlji do 1970. godine povećati 2,5 puta.


Drvo topola više je ispitivano nego drvo vrbe, ali, kako naša ispitivanja
pokazuju, to drvo je po svojim osobinama skoro identično drvu topola što je
i razumljivo jer po botaničkoj klasifikaciji oba roda pripadaju familiji
Salicaceae.


Kako Einspahr (1964) navodi, duža vlakna negativno utječu na formiranje
lista mada daju veći poprečni presek i bolje raspoređuju primljena naprezanja.
Povećanje dužine drvnih vlakana je obično popraćeno s povišenjem otpornosti
na pritisak i zatezanje kao i u nešto neznatnijem povećanju otpornosti na
cepanje papira. Zbog toga se sugerira da dužina vlakana bude prvi kriterij za
izbor roditeljskih stabala u oplemenjivanju drveća, odnosno dužina drvnih
vlakana je mnogo značajniji parametar, indikator, u selekciji kvaliteta drveta,
debljina zida drvnih vlakana je po rangu druga, a širina pak vlakana je na
poslednjem mestu.


Materijal za ispitivanje: Iz poplavnog područja Dunava u Šumskoj sekciji
Bački Monoštor (okolina Sombora) u gospodarskoj jedinici »Adica« izabrano
je pet mcdelnih stabala bele vrbe (Salix alba L.) koja se po svojim spoljnim
morfološkim karakteristikama mogu klasificirati kao »plus stabla«.


Osnovni taksacioni podaci izabranih stabala jesu:


Tabela 1.


Redni Starost, Prsni Drvna masa
broj godina Visina prečnik stabla
Serial
number
Age,
years
Height
m
D. b. h.
cm
Tree volume
m"
1 46 29,8 50,5 2,835
2 40 31,3 47,5 2,888
3 40 30,1 51,0 2,863
4 42 31,1 52,0 3,354
5 43 30,3 56,5 3,337


* Rad finansiran iz sredstava Saveznog fonda za naučni rad.


ŠUMARSKI LIST 1-2/1966 str. 52     <-- 52 -->        PDF

Metod rada: Od svaog modelnog stabla iz prsne visine, tj. 1,30 m i 3,30 m
izrezan je kotur debljine 5 cm za ispitivanje anatomsko građe. Treći kotur,
zavisno o modelnom stablu, izrezan je s visine 5,80—8,80 m, odnosno iz srednje
visine 7,40 m.


S istočne strane iz svakog je kotura uzimana za analizu dužina drvnih
vlakanaca u starosti 10, 20, 30 i — ukoliko je bilo — 40 godina; uzimano je
drvo iz prolećnog i jesenjeg dela goda.


Plus stablo br. 1 bele vrbe iz »Adice«
Plus tree No. 1 Salix alba from »Adica-
Foto: Dr L. Zuta




ŠUMARSKI LIST 1-2/1966 str. 53     <-- 53 -->        PDF

/7\


Histogram frekvencija dužina drvnih vlakana kod bele vrbe
Histogram of fibre length frequency distribution in White Willow (S. alba)


Drvo je macerirano po uobičajenim postupcima mešavinom kromnoazotno-
sirćetne kiseline, pa je iz tako maceriranog materijala za merenje uzeto
prosečno po 360 vlakanaca. Ukupno je premereno 27.200 drvnih vlakanaca..


Merenje dužine je vršeno mikroskopom A. O. Spencer, s objektivom Spencer
10x i okularem Backer 5x.


Rezultati ispitivanja: Srednja dužina u mikronima, odvojeno za svako
modelno stablo, starost i visina prošeka vide se iz tabele.


5!




ŠUMARSKI LIST 1-2/1966 str. 54     <-- 54 -->        PDF

Visina preseka 1,30 m
Cross-section at 1.30 m-height


Starost, godina — Age, years
10 20 30 40


900.00 927.22 988.92 1093.66
887.88 1043.92 1092.61 891.36
965.94 1014.80 1092.54 954.97
991.44 1015.85 997.49 1007.32
961.20 1013.55 956.72 830.46
941.43 1003.14 1025.65 955.54
Visina preseka 3,30 m
Cross-section at 3.30 m.-height


Starost, godina — Age, years


10 20 30 40


939.98 917.98 863.43 877.51
935.76 1023.72 1092.25 942.61
964.29 981.56 1003.41 1172.66
1102.46 1121.03 1148.96 1087.61


933.30 960.16 961.14 861.78
987.04 1000.89 1013.84 988.43
Visina preseka 7,4 m
Cross-section at 7.40 m.-height


Starost, godina — Age, years
10 20 30 40


846.67 864.29 967.07 1010.3
944.39 1036.07 919.48 971.8
904.27 931.56 957.51 1055.0
960.36 1080.82 1033.27 900.3
792.92 802.17 914.01 762.4
889.72 942.98 958.27 940.0


ŠUMARSKI LIST 1-2/1966 str. 55     <-- 55 -->        PDF

Analiza varijanti u faktorijelnom ogledima za naše podatke je sledeća:


Izvor varijabilnosti
Source of variation df SS S F


Starost — Age 11 84649,7498 7695,4318 1,44


Visina preseka
Cross-section height 2 45528,9892 22764,4946 4,27
Starost unutar visina
Age of the section 3 30265,7942 10088,5981 1,89
Interakcija
Interaction 6 8854,9664 1475,8277 0,28


Modelna stabla
Sample trees 4 140353,5016 35068,3751 6,58*
Greška — Error 44 234434,9284 5328,0666
Total — Total 59 459438,1798


** Signifikantno na V/o


** Significant at r°/o level


Diskusija rezultata: Kako se iz gornjih tabela vidi, najveći porast, tj.
razlika između dužina drvnih vlakana zabeležena je u starosti 10´—20 godina
i iznosi 5%.


Najveća dužina drvnih vlakana bila je u 30. godini (1025,5 mikrona), a
najmanja u 10. godini (939,5 mikrona).


Najmanje razlike u dužini vlakana ustanovili smo na visini 3,30 m, a iznose
svega 26,8 mikrona. Walkenhorsty (1954) navodi da se najlakše drvo (tj.
najmanja zapreminska težina) pojedinih hibrida crnih topola formira na visini
3,0 m iznad zemlje.


Analiza varijanti pokazala nam je da signifikantne razlike s tačnošću 1%
postoje jedino kod stabala — predstavnika, što nije slučaj s drugim pokazateljima.


Göhre (1958) — cit. Zobel (1964) — je, radeći s Pseudotsuga taxifolia,
Pinus silvestris, Fagus silvatica i Populus sp., pronašao da postoji geografska
varijabilnost u zapreminskoj težini, ali isto tako ističe da postoje varijacije
u drvetu pojedinih vrsta istoga geografskog areala.


Radeći s Populus trichocarpa Gabriel (1956) — cit. Zobel (1964) — pronašao
je da postoje prilično velike signifikantne razlike između klonova pa
zaključuje da se mnogo primećene klonske razlike mogu genetski kontrolisati.


Van Buijtenen (1964) — cit. Zobel (1964) — ispitujući varijabilnost stabala
Populus tremuloides naglasio je »da bi se verovatno mogla oplemeniti pojedina
svojstva celuloze i papira metodom selekcije«, ali smatra da bi zapreminska
težina dala najmanje nade za oplemenjivanje svojstava drveta.


Scaramuzzi (1958) je ispitujući drvo italijanskog klona 1-214 pronašao da
se dužina vlakana povećava od srca prema kori do 6-og i 8-og godišnjeg prstena,
a posle ostaje konstatna.


Liese — Amer (1958) su utvrdili da se dužina vlakana topola rapidno povećava
sa starošću u prvih 10 godina, zatim se sporije povećava do 25 godina,
a posle toga vremena imaju tendenciju kolebanja.




ŠUMARSKI LIST 1-2/1966 str. 56     <-- 56 -->        PDF

Schönbach (1956) je ispitujući sadržaj celuloze i zapreminsku težinu roda
Populus pronašao da postoje genetski uslovljene razlike zapreminskih težina.


Zaključak: Ispitivanja pokazuju da je najveći apsolutni porast dužine
drvnih vlakana stabala bele vrbe bio u dobi od 10—20 godina, posle čega su
dužine i dalje rasle do 30 godina, mada ne tako intenzivno, da bi posle počele
opadati.


Najveća proseena dužina drvnih vlakana bila je u 30., a najmanja u 10.
godini.


Analiza varijanci nam pokazuje da su signifikantne razlike dobijene za
stabla-predstavnike, što ukazuje da u prirodnim populacijama bele vrbe postoji
genetska varijabilnost bar u pogledu toga parametra, tj. dužine vlakana.


Summary


VARATION OF FIBER LENGHT IN NATURAL STANDS OF WITHE WILOW
(SALIX ALBA L.)


Described are the results of investigations on 5 sample trees of White Willow
(Salix alba L.) from the flooded area of the River Danube, near the town of Sombor.
The sample trees were selected in the forest as »plus trees«.


The main data about the sample trees are given in Tab. 1.


Discs from each sample tree were cut at breast height (1,30 m), and at 3,30 m.
height. The third disc was cut at heights varying from 5,80—8,80 m., (average 7,40 m.).
Wood fibre samples were taken from the east side the discs and from the growth
rings of 10, 20. 30 and 40 years age for each height. Both early wood and late wood
fibres were examined. After maceration from every sample were taken at random
360 fibers on a average. Fibre length measurements were made by means of an A.


O. Spencer microscope. Examined were a total of 27,200 fibers ,the results of which
are presented in Tab. 2. An analysis of the variance in factorial experiments has
shown that the significant difference at 1%> level was obtained only for sample trees.
Our results have shown that the longest fibres were formed at the age of 30
years, and were 1025,5 microns in lenght, while the shortest were formed at 10 years
with 939,5 microns. The fibre lengths increase until 30 years, after which they decrease.


The author concludes that within the investigated population of Salix alba I..
there exists genetic variability in respect of the fibre length.


LITERATURA


1.
Einspah r D.: Correlation between fiber dimensions and fiber and handsheet
properties, Tappi, 4, 1964, New York.
2.
Liese-Amer : Untersuchungen über die Länge der Holzfaser bei der Pappel
Holzforschung, 11, 1958.
3.
Scaramuzz i G.: Variazioni dimensionali delle libre nel fusto in Populus x
euramericana cv. 1-214, Ente Cellulosa Carta, Roma, II, 1958.
4.
Schönbac h H.: Untersuchungen über Cellulosegehalt und Raumgewicht von
Pappelhözern im Rahmen der Züchtung, Wiss. Abh., 16, 1956, Berlin.
5.
Zobe l B.: Breeding for wood properties in forest trees, Unasylva, 18, 73/74,
1964.
54