DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1965 str. 83 <-- 83 --> PDF |
načno — i jest velika stručna, naučna i historijska vrijednost ove knjige Istorijskog instituta Crne Gore. Još ako se ovome doda subjektivna moć autora koja se manifestira u jasnom stilu, bogatu rječniku, poznavanju problema i prilika, poznavanju šumarske, pravne i ekonomske literature, u poznavanju nepisanih zakona i običaja u ovom kraju naše zemlje, onda nećemo biti neskromni ako kažemo da je u ovoj 1965. god. u Titogradu objavljeno dragocjeno naučno-stručno i historijsko djelo na kojemu treba čestitati i pozdraviti i autora i izdavača. Ali treba reći da je ovaj rad primljen i ocijenjen od strane prominentnih šumarskih stručnjaka sa naših fakulteta kao doktorska disertacija i da je autor na njemu doktorirao, što govori da je knjiga prije nego što se pojavila u izlozima i prije nego što je dospjela u ruke čitalaca bila izložena rigoroznoj stručnoj i društvenoj ocjeni i kritici. Ona je tu kritiku izdržala, pa se može reći da je time knjiga još više vrednovana. Prema tome možemo reći da je naša naučna i stručna literatura obogaćena još jednim vrijednim djelom, bez osvrta na to što nam je autor njime naslikao tužnu prošlost crnogorskih šuma sa stanovišta njihove eksploatacije. No i sociolozi, pa i historičari radničkog pokreta, u ovoj studiji mogu naći dragocjenih podataka za svoje analize. Osim toga, a na temelju ovako znalačko-didaktičkog presjeka ekonomskih i društveno-polititičkih prilika u Crnoj Gori dolazi se, pomnim studiranjem ove knjige, i do potvrde onog specifičnog, historijski mogućeg, a dijalektički opravdanog zaključka da je ulogu proleterijata u socijalističkoj revoluciji, koga (zbog nepostojanja industrije) u Crnoj Gori nije ni bilo, preuzela i izvršila u njegovo ime narodna inteligencija, koja je u pravilu poticala sa sela. Autor, doduše, ovo ne komentira, ali historičarima radničkog pokreta, ova činjenica ne bi mogla izmaći. Zapravo čitajući ovu knjigu teško je reći koji je dio šumarski a koji je ekonomski, koji je pravni a koji društveno-politički, koji je moralni, a koji opet običajni — kad je istraživač, kako smo već istakli, kompleksno zahvatio sve uzroke da bi lakše i sa više svjetla sagledao posljedice bezdušnog i polukolonijalnog iskorištavanja crnogorskih šuma i njihovih vlasnika. Dovoljno je samo istaći da su na području Crne Gore, koja je do Berlinskog kongresa (1878. godine) zauzimala površinu od svega 4.400 km2, odnosno nakon oslobodilačkih ratova (1876—1878) 9.475 km2, ili nakon balkanskog rata (1912) još oko 5.000 km2, a posebno za vrijeme države SHS i Jugoslavije, bila skoncentirana brojna eksplotatorska društva kod kojih je vladao zakon profita i korupcije a u koju su bili uvučeni i neki šumarski stručnjaci, visoki državni činovnici i advokati, pa čak i neki plemenski, odnosno bratstvenički opunomoćenici. Dakako, da se sve to kobno završavalo po vlasnike šuma (privatne, plemenske, bratstvenicke šume) kojima je pripadalo oko 92´0/o najvrednijih šuma Crne Gore. Sama činjenica da su 3 do 22 puta bile veće cijene preprodavanih stabala od onih što je plaćeno po stablu vlasnicima šuma i da je intenzitet sječa iznosio od 63 do 100% i to uglavnom vrednijih vrsta drveta (četinari) ukazuje jasno da se ovdje radilo o klasičnom primjeru polukolonijalne eksploatacije šuma — tog jedinog imetka crnogorske sirotinje. U domaćoj ekonomsko-historijskoj literaturi vjerovatno nema djela koje na tako opipljiv, očigledan i dokumentiran način prikazuje strku i napad gramžljivih grabežljivaca na nezaštićenu narodnu imovinu, zatim koje prikazuje njihovu moralnu bijedu i »etiku« dostojnu vremena iz prvobitne akumulacije kapitala. Eksploatatorska a. d. i d. d. društva kao što su: »D. d. za eksploataciju drva«, »Jadransko šumsko«, »Tara«, »Varda«, »Zeta« »Union«, »Lestag«, »Industrija drveta H. Cekro«, »Ombla«, »Durmitor«, »Šipad« i tko se sve nije, na prevarantski način, pojavljivao tamo— velikodušno su narodu obećavali trajno otvaranje šuma (cestama i željeznicama) i sigurnu garanciju za njihova zaposlenja uz »bogate«, i još dodatne nagrade, odnosno ekonomski preporod njihovih krajeva. Međutim raznim makinacijama, korupcijama, bezakonjem i potpunom devestacijom šuma ova društva su narod pretvorila u veću sirotinju nego što je bio, a država je, naročito od svoga (državnog) preduzeća »Šipad«, doživjela takve ekonomske štete koje se jedino mogu pravdati »moralnim« i »etičkim« ugledom njezinog aparata. Zbog ovakve situacije, a i radi potankog analiziranja uzroka i posljedica, autor je podijelio svoju studiju, osim uvoda, u tri dijela i to na: period crnogorske države, period kraljevine SHS i Jugoslavije i period italijanske okupacije 1941—1943. godine. Upravo ovakva podioba omogućava čitaocu da može, kao u najčitanijoj političko-ekonomskoj literaturi, pratiti prodiranje, tok i razvoj kapitala, njegovih društvenih odnosa i svih popratnih pojava, kao i reperkusija koje su nastale nakon iskorištavanja šuma u 461 |