DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 3-4/1962 str. 55 <-- 55 --> PDF |
odvijanje treba dobro organizovati i smišljeno voditi. Ohrabrujuće deluju postignuti rezultati poslednje dve godiine u Sloveniji, Hrvatskoj i Bosni, a delimično i u drugim republikama, jer se pitanju mehanizacije radova u šumi prišlo baš tako, pa se sasvim sigurno mogu očekivati pozitivni rezultati. Dr Lj. Petrović NOBELOVA NAGRADA ZA FOTOSINTEZU U decembru prošle godine pet je laureata iz ruku švedskog kralja primilo Nobelovu nagradu; među njima naš Ivo Andrić za književnost i M. Calvin za kemiju. Kao Jugoslaveni ponosimo se prvim, a kao šumari — drugim. Profesor Mirbek govorio je o Melvinu C a 1 v i n - u i njegovim rezultatima u biokemiji, konkretno u ispitivanju mehanizma asimilacije CO2 kod biljaka. Više od jednog stoljeća učenjake je zanimalo pitanje šta je primarni produkt asimilacije. Sta se događa s ugljičnim dioksidom kad ga biljka uzme iz zraka? Calvin je dokazao, da primarna reakcija nije, kako se pretpostavljalo, redukcija ugljičnog dioksida, već njegovo vezanje za jednu supstanciju, koja se javlja u biljkama kao akceptor ugljičnog dioksida. FOTOSINTEZA, kemijska sinteza (izgrađivanje složenih molekula od jednostavnijih), koju izaziva djelovanje svijetla, na pr. sinteza škroba od CO2 i vode u listu biljke pomoću klorofila djelovanjem sunčanog svijetla. Prema novijim istraživanjima klorofilna tjelešca, kloroplasti (0,003— 0,01 mm) sadrže u sebi klorofil raspodijeljen u obliku zrnaca veličine 6.000 A, (Angstrom je 10 milionti dio milimetra ili 10-"). Fotosinteza se odvija uz pomoć dvaju fermentnih sistema A i B, od kojih je A u sastavu klorofilnog zrnca, a B izvan njega. Fermentni sistem A pod djelovanjem svijetla rastvara vodu na vodik i kisik (kisik biljka izdiše), a sistem B prihvaća oslobođeni vodik i veže ga u CO2 izgrađujući postepeno (preko glicerinske kiseline i, dr. spojeva) ugljične hidrate. Djelomično objašnjenje fotosinteze Više od 15 g. bavio se M. C. istraživanjem zamršenog procesa kojim je ovijena tajna fotosinteze. Ma da je rješavanje tog problema komplicirano, njegova je postavka veoma jednostavna, a to je: Kako se biljka može snabdjeti elektromagnetskom energijom iz sunčanog svijetla u kemijskom obliku, pretvarajući CO2 i vodu u ugljične hidrate i molekularni kisik? Interes M. C. za taj centralni problem, njegov životni problem, siže unatrag sve do 1936 kad je proveo svoju drugu postdoktorsku godinu u Engleskoj (na sveučilištu u Manchesteru) pod vodstvom dr Michaela Polany-ja. Tu se M. C. zainteresirao za novootkrivene ftalocijanine. On je upotrebio te spojeve kao model za pro učavanja procesa konverzije energije u klorofilu. Ta zagonetka fotosinteze ostala je neriješena, ma da je M. C. u tom načinio znatan napredak. Ali je zato onaj drugi dio procesa fotosinteze tj. put po kome se CO2 uključuje u životni ciklus biljke detaljno istražio, baveći se tim pitanjem zajedno sa svojim saradnicima sve od 1945 g. Za uspjeh tog rada svakako su odigrala važnu ulogu nova tehnička otkrića, a i dalekosežna primjena radioaktivnog C14. ISTRAŽIVANJA. Odmah iza svjetskog rata II. pokojni dr G, N. Lewi s ponudio je dr Calvinu, da na kalifornijskom univerzitetu u Lawrence-ovom laboratoriju za radijaciju, radi na problemu fotosinteze C". Calvin je unio C1402 u biljku i onda proučavao kako nastaju razni spojevi sa C14 kao funkcija vremena fotosinteze i kako se odvijaju i druge promjene. Većinu je pokusa vršio suspenzijom jednostanične zelene alge: Clorell a pyrenoidosa. Nakon stanovitog vremena, kako je C1402 ušao u biljni organiznm. vrućim alkoholom ubija- se alga, a mješavina separira u alkoholnom ekstraktu. Pu t kojim se ugljik iz atmosferskog CO2 uključuje u biljni organizam. Ulaženje CO2 u 2-ketopentoz".i-l,5-difosfat i nastajanje labilnog 2-karboksi-3- ketopentoznog-l,5-difosfata koji se raspada u fosforoglicerinsku kiselinu. Prelaženje te kiseline u tjriozu. Regeneracija 2-ketopentoznog-l,5-difosfata (ribuloznog difosfata) od trioze serijom kondenzacija i preobrazbenih reakcija stvarajući peto-šesto-1 sedmougljični slador. Čist rezultat svakog kompletnog turnusa ciklusa je vezanje triju molekula CO2 i stvaranje jednog trougljičnog organskog molekula. Za taj turnus potrebno je 6 molekula reduktivnog kofaktora (reducirani trifosfopiridin nukleotid) i 6 " molekula adenoznog trifosfata, koji služi k,ao izvor kemijske energije. To su ta dva kofaktora a vjerovatno rezultiraju i drugi neki iz apsorpcije svjetlosne energije pomoću klorofila. 137 |