DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1961 str. 41 <-- 41 --> PDF |
ZARAŽENOST BOROVIH STABALA NA MARJANU SA TRAMETES PINI (BROH) FR, Ing. BRANIMIR MARINKOVIČ, Split UVOD MARJAN JE POZNATA park-šuma grada Splita. To je, kako se općenito smatralo, monokultura alep. bora sa primjesom običnog čempresa. Šuma je podignuta vještačkim putem i to sukcesivno, tako da je raznodobna. Prva pošumljavanja datiraju pred nešto više od 70 godina. Popunjavanja se vrše i dandanas. Ukupna površina Marjana iznosi 342,50 ha. Šumom alep. bora obraslo je oko 178,13 ha. Ostalio dio površine od 164,37 ha zauzimaju razne kulture i nasadi na južnim padinama Marjana. Trametes pini (Broh) Fr.* je poznata gljiva koja napada isključivo četinjače, i to prvenstveno borove (a zatim duglaziju, smrču i ariš). Gna uzrokuje na napadnutim stablima crvenu prstenastu trulež, zbog čega nastaje okružljivost drveta. Na Marjanu sam često primjećivao na deblima borova plodišta (karpofore) te gljive, pa sam se posebno zaintesirao za nju. Zato sam ove godine zadao trojici đaka Šumarske škole za krš u Splitu maturalnu temu, da utvrde i opišu bolesti i štetnike park-šume Marjan, kojim sam načinom želio doći do nekih konkretnih podataka. Navedenim đacima preporučio sam da utvrde postotak zaraženih stabala putem polaganja primjernih pruga širine 10 m, a to su oni i izvršili. METODA RADA I DOBIVENI REZULTATI Koncem maja 1961. polagane su pruge širine 10 m u međusobnom razmaku od 200 m. Položeno´ je ukupno 14 pruga, čija ukupna dužina iznosi 7.400 t. m., odnosno 7,4 ha površine. Pruge su bile položene samo kroz sastojine alep. bora. Smjer prugama đaci su dali: sjever-jug (što je bilo pogrješno!, jer je trebalo okomito na izohipse). Međutim, ta griješka za ove svrhe nema nikakvog utjecaja. Pošto šumska površina Marjana obrasla alep. borom iznosi 178,13 ha, to je primjernim prugama bilo obuhvaćeno 4,1% površine, koju zauzima alep. bor. Na primjernim prugama bilo je isklupirano ukupno 4.860 komada stabala, od kojih na alep. bor otpada 4.281 stablo (ili 88,08%), dok su ostalih 579 stabala (ili 11,92%) — čempresi. Iz ovoga bi slijedilo (ako su pruge savjesno polagane i stabla savjesno klupirana i izbrojena!) da je Marjan mješovita šuma alep. bora i čempresa, a ne monokultura kako se to do> danas općenito smatralo. Prilikom klupiranja utvrđeno je da je od 4.281 izmjerenog stabla alep. bora njih 795 zaraženo sa Trametes pini, što čini 18,5%. To je prilično visok postotak zaraženosti za svaku šumu, a posebno za park-šumu, jer je skoro svaki peti bor zaražen ovom gljivom. U pitanju nije tehnička vrijednost drveta, već zdravstveno stanje šume i daljnji opstanak tih stabala. Ako< se u obzir uzmu sva stabla (4.860 kom.) tj. uračunaju i čempresi, onda je taj postotak nešto manji i iznosi 16,3%. Iz slijedeće tablice vidi se broj zaraženih stabala po^ debljinskim stepenima: * Zahvaljujem se Zavodu za fitopatologiju. Poljoprivrednog fakulteta, Sveučilišta u Zagrebu na provjeri determinacije. |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1961 str. 42 <-- 42 --> PDF |
Prsni CN * IM (M * CO CM co co co o co o I oCM CM (M ^ CM 00 CO CO TF | co co promjer <* *~i* ""T 1 od-do cm 1 1 1 1 * co co 1 1 & 1 1 1 1 ci co 1 "H .—1 1-1 lH o co co ´"´ CM CM o Broj zaraženih borova 60 52 89 107 119 80 85 33 31 33 3« 40 5 2 8 6 2 2 = 795 Iz gornje tablice se vidi, da su najviše zaražena tanja tj. mlađa stabla (od 10—24 cm, odnosno i do 34 cm prsnog promjera). U upotrebljenoj literaturi 1, 2, 5) naprotiv stoji, da Trametes pini napada najviše stare borove, koji se, navodno, ne mogu braniti od ove gljive zbog manje sposobnosti izlučivanja smole. U prvom redu iz gornje tablice vidimo suprotno, tj. da ta konstatacija za naše prilike nije tačna, jer su najviše zaražena mlađa odnosno tanja borova stabla. S druge strane poznato je, da baš stariji borovi, koji su obično, odnosno normalno, deblji, obilno luče smolu (3, 4). To´ mi je poznato i iz vlastitog iskustva, kad sam vodio smolarenje na alep. boru (Brač, Korčula). Smola sprečava širenje micelija, ili onemogućava pristup zraka, a time i razviće gljive. Plodno> tijelo gljive Trametes pini ima oblik konzole ili kopita; veličine je 8—16 cm, iznimno i do 30 cm; svake godine povećava svoje dimenzije. Ova plodišta su s gornje strane tamnosmeđe boje, kao i kora starijih stabala alep. bora; sa donje strane (gdje se nalaze uglaste pore) plodno tijelo je svjetlije boje (žuto*smeđe ili žutocrvenkasto ili rđastosmeđe). Iz pora ispadaju spore, koje se rasijavaju putem vjetra najviše u jeseni. Na Marjanu nalazimo većinom manja plodna tijela (približno srednjeg promjera oko 8—10 cm, ali ima većih i manjih primjeraka); nalazimo ih većinom na donjim partijama debla. Na nekim stablima pronađeno je i po više komada ovih plodišta (10, a na jednom borovom stablu čak i 20 komada!). Prema podacima iz literature (1), karpofore se pojavljuju i 10—20 godina nakon infekcije. I ovo nam pokazuje, da su infekcije, naročito onih tanjih stabala alep. bora, morale uslijediti kod vrlo mladih biljaka odnosno stabalaca. Pošto je Trametes pini parazit rana, morale su nastati u tom stadiju razvoja razne povrede na stabalcima, preko kojih je gljiva ušla. VJEROJATNI UZROCI INFEKCIJE Plodna tijela se većinom nalaze u donjim partijama debla, najviše do prsne visine, i to često na mjestima gdje su kresane donje grane. Ovo kresanje grana na Marjanu vrši se zbog smanjenja opasnosti od šumskog požara i otvaranja vidika u park-šumi. Dakle, ovo je jedan od uzroka, koji omogućavaju infekciju, tim prije što smatram i tvrdim, da mlađa stabla nemaju toliko smole, da bi mogla s njom prekriti nastalu ranu i suzbiti parazita. Osim kresanja grana, koje štete vrši čovjek, vjerovatno postoje i drugi uzroci oštećivanja stabala. Tako. npr. prije drugog svjetskog rata na Marjanu su uzgajane srne, a koje se još i danas tu uzgajaju u većem broju negoli bi to bilo normalno. Za razne ozlijede borovih stabala (bilo rogovima ili grizenjem) moramo okriviti i srne. Štete od puhova, također su primjećene. |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1961 str. 43 <-- 43 --> PDF |
Pored nabrojenih životinja, jako su se razmnožili i divlji kunići, koji oštećuju u velikoj mjeri porok i mlade sadnice borova i čempresa. Sadržaj smole kod biljaka ove starosti (mislim na sadnice) je minimalan, da ne kažem nikakav. Pored gore nabrojenih uzroka, možda bi baš štete od divljih kunića mogle objasniti pojavu veće zaraženosti mladih stabala sa Trametes pini, budući se plodna tijela i javljaju većinom u prizemnom dijelu debla. Činjenica, da se piodišta ove gljive javljaju 10—20 godina nakon infekcije, još je jedan prilog gornjoj pretpostavci. MJERE OBRANE Pošto- postoji pretpostavka za nekoliko uzročnika, koji omogućuju infekciju stabala alep. bora na Marjanu sa gljivom Trametes pini, predlažem da se poduzmu slijedeće mjere, jer sječa zaraženih stabala nije moguća. Naime, Marjan je mjestimično već prilično prorijeđen bilo za vrijeme drugog svjetskog rata, bik} zbog svakogodišnjih sušenja stabala (potkornjaci na alep. boru, a čempresov krasnik na čempresu). Prema tome potrebno bi bik) učiniti slijedeće: 1. likvidirati divlje kuniće (odstrijelom, psima i kemijskim putem); 2. ukloniti sa zaraženih stabala plodišta gljive Trametes pini i spaliti ih; mjesta sa kojih su skinuta plodišta premazati tekućim karbolineumo-m ili katranom; 3. takova stabla sa kojih su uklonjena plodišta gljive, vidljivo- markirati (npr. uljenom bojom) i stalno pratiti njihovo- zdravstveno- stanje, radi eventualnog njihovog uklanjanja iz šume; 4. nastojati, da se stabla alep. bora na Marjanu što- manje oštećuju (od ljudi i životinja); prilikom odsijecanja grana u svakom slučaju nastalu ranu premazati nekim dezinfekcio-nim sredstvom (npr. karbolineumorn, katrano-m i si.); 5. broj srna smanjiti na snošljivu mjeru, a isto tako* smanjiti i puhove; 6. postepeno- podići u park-šumi podsto-jnu sastojinu cd sjenoljubivih vrsta (npr. česmine, lemprike, lovora i si.). LITERATURA: 1. Josifovićd r M.: Šumska fitopatologija, Beograd 1952. 2. Vajd a dr Z.: Zaštita šuma u Šum. priručniku II dio, Zagreb 1946. 3. Sef i-ng. F.: Tehnologija smolarenja, Zagreb 1947. 4. Sarnavk a ing. R.: Proizvodi za razne industrijske i druge svrhe (smola) uŠum. priručniku II dio, Zagreb 1946. 5. Vesel i D.: Osnovi zaštite šuma, Sarajevo 1950. 6. Matkovi ć ing. P.: Vegetacija Marjana, Split 1959. L,´INFECTION DES PINS SUR LE MONT MAR.TAN PAR LA POURRITURE ROUGE DU PIN TRAMETES PINI (BROH) FR. RESUME L´auteur a fait quelques recherches dans le bois urbain de Split (en Dalmatie) nome »Marjan« ou il a constate que un grand nomfore d´arbes des pins d´Alep est contamine par le champignon Trametes pini (Broh) Fr. Le pourcentage de cet infection se motre jusqu´au 18,9°/o de toute les pins. Au contraire des đonnee que l´auteur a trouve dans la li-tterature phytopatologique, dans le bois »Ma-rjan« sont attaques la plus part des arbres jeunes (jusqu´au 24 ou 34 cm diametre a l´hauteur de la poitrine). Parče que ce champignon est un parasite qui entre dans les arbres par les blessures, l´auteur est d´avis que ce grand pourcentage d´infection est cause: par la talile des branches; par endommagement des lapins de garenne; des chevreuils, est des quelques autres espece des betes. Pour ćela, l´auteur propose l´aneantissement des lapins, reductions des chevreuils; est a-pres chaquea taille des braindhes des pins, les bleussures endiuire avec un moyen paur la desinfection, comme aussi l´aneantissement des carpophores de ces champignon par oterment et brulement. |