DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 5-6/1961 str. 76 <-- 76 --> PDF |
GEOBOTANlCKA KARTIRANJA SOVJETSKOG SAVEZA E. M. Lavrenko, V, B. Sočava i saradnici: KARTA VEGETACIJE EVROPSKOG DIJELA SSSR. Mj.: 1:2,500,000. U izdanju Botaničkog instituta Akademije nauka u SSSR, u redakciji dvojice poznatih sovjetskih geobotaničara, akademika A. M. Lavrenka i V. B. Sočave, uz saradniu niza isto tako poznatih i često citiranih sovjetskih geobotaničara, publikovana je velika pregledna karta vegetacije evropskog dijela Sovjetskog Saveza — u mjerilu 1 : 2,500.000. Prema sovjetskoj kategorizaciji, ova karta spada u grupu tzv. karata malog mjerila koje služe kao podloga za detaljna kartiranja i rejoniranja prostranih privrednih oblasti Sovjetskog Saveza izražena u kartama srednjeg i krupnog mjerila. Ova je karta objavljena još prije 10 godina, te je k nama stigla sa priličnim zakašnjenjem. Međutim, radi boljeg upoznavanja današnjih, vrlo široko zahvaćenih geobotaničarskih i šumskotipoloških istraživanja koja se sprovode širom Sovjetskog Saveza potrebno je upoznati se i sa osnovnim principima na kojima je izrađena ova karta, jer ona je, prije svega, polazna tačka i okvir u kojem se vrše detaljnija i za privredu neophodna kartiranja prirodnih uslova i potencijala pojedinih predjela. Vrlo opširan tekst, publikovan u jednoj knjižici na 288 stranica, detaljno nas upoznaje sa historijom i tehnikom rada pri izradi ove karte, kao i sa tehnikom izrade ostalih karata vegetacije za Dalji Istok u malom mjerilu. Ova metoda kartiranja polazi od fizioncmski izdvojenih tipova vegetacije koje uzima kao zonalne jedinice, a ove dalje dijeli u niže tipove na osnovu jedne ili više karakterističnih (edifikatornih) vrsti. Opće zakonitosti rasporeda pokrova vegetacije u evropskom dijelu SŠSR-a prikazane su jednom shemom osnovnih zonalnih tipova vegetacije, u kojem su obuhvaćene (idući od krajnjeg sjevera ka jugu); 1. arktičke polupustinje (tundre), 2.. tundre mahovina, lišajeva i grmlja, 3. tundre grmlja. 4. sveze rijetkih šuma i tundre grmlja (tzv. »lesotundra «), 5. sjeverna tajga, 6. srednja tajga, 7. južna tajga. 8. mješovite šume lišćara i četinara (»širokolistveno-tamnohvojneye lesa«), 9. šume lišćara, 10. sveze lužnih stepa i šuma lišćara (»lesostepa «), 11. stepe raznovrsnih trava i kovilja. 12. suhe stepe kovilja, 13. polupustinje i pustinjske stepe i 14. pustinje. Iz ove sheme se vidi ogromni raspon koji obuhvataju osnovni ekogeografski uslovi, a sljedstveno tome i širina koju zauzimaju različiti .tipovi vegetacije na prostoru od krajnjeg sjevera Evrope do srednje-azijskih pustinja i polupustinja oko Kaspijskog mora. Interes šumarstva vezan je za izvjestan manji raspon oblasti ali ipak obuhvata široka područja tajge sa šumama smrče, breze i bijelog bora. zatim područja mješovitih lišćarskih i četinarskih (prelaznih) šuma, a osobito područje šuma lišćara koje se preko Karpata nastavlja i u srednjoj Evropi. Ništa manje nije interesantno ni područje tzv. lesostepe, čiji se izdanci fragmentarno javljaju i dalje na zapadu, a osobito u jugoistočnoj Evropi. Za nas ima posebno značenje i pobuđuje poseban interes prikaz vegetacije granične oblasti Karoata, zatim prikaz vegetacije Krima i Kavkaza, u kojima nalazimo mnoge istovjetnosti ili sličnosti sa našim šumsko-vegetacijskim prilikama. Zbog toga ćemo se ovdje ograničiti samo kratko na prikaz tih značajnih »osnovnih zonalnih tipova« i njihovih unutrašnjih raznolikosti koje sadržava ova gecbotanička karta. Istovremeno smo izradili i skicu koja prikazuje ove osnovne geobotaničke oblasti evro.tsskog dijela Sovjetskog Saveza. Evroazijska oblast šuma četinara tajge sastoji se od tri jasno ograničene podzone u kojima se iskonski šumska vegetacija četinara izmjenjuje sa prostranim (sekundarnim) šumama breze i jasike. Borealna smrča (Picea obovata) prelazi na sjeveru granice tajge i nalazi se zajedno sa nizom grmova u »redkolesiiu« južne tundre. Prostrane oblasti tajge koje pokrivaju šume smrče (Picea obovata na istoku i Picea excelsa na zapadu) pokazuju vrlo interesantan sastav. Iako se one znatno razlikuju u odnosu na geografsku širinu i geografsku dužinu područja u kojem su rasprostranjene, mi u njima nalazimo veći broj polugrmova, zeljastih biljki, a posebno vrste mahovina koje ulaze u sastav i naših planinskih šuma smrče. Iz ovoga jasno proizilaze geo-historijske veze i ekološke srodnosti svih evropskih smrčevih šuma, bez obzira na njihovu recentnu ograničenost ili šire rasprostranjene u pojedinim oblastima. U pojedinim predjelima (npr. u Karelo- Finskoj SSR) preovladavaju sastojine bijelog bora, a to je u skladu i sa podacima pedološke karte koja tu pokazuje lagana pješčana tla. Sastojinama bijelog bora bogate su i prostrane (»staro-aluvijalne«) ravnice sjevera, a one se javljaju i širom cijele oblasti tajge, te se njihovo prisustvo vrlo dobro vidi i na temelju »geomorfolo |