DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu



ŠUMARSKI LIST 7-8/1960 str. 45     <-- 45 -->        PDF

UTJECAJ GAMA-ZRAKA NA KLIJAVOST SJEMENA
NEKIH KONIFERA*


Dr. Mirko Viđaković


UVOD


Primjena ionizujućeg zračenja u biološkim istraživanjima je, općenito, novijeg
datuma, a napose u šumarstvu. Savezna komisija za nuklearnu energiju
omogućila nam je takva istraživanja i ovo su prvi rezultati naših radova na
primjeni nuklearne energije u šumarstvu.


Zračeno je sjeme više vrsta četinjača s ciljem, da se pokušaju dobiti mutanti.
Kod klijanja tog sjemena primijećeno je da postoji razlika u klijanju
zračenog i nezračenog sjemena.


Zbog toga je postavljen drugi pokus radi ispitivanja utjecaja gama-zraka
na klijavost sjemena običnog bora, ornog bora i obične smrče.


METODA RADA


Zračeno je sjeme gama-zrakama od običnog bora, crnog bora i obične
smrče. Sjeme je značeno 24 sata s izvorom Co-60 od 0,9 C na udaljenosti od
20, 30, 40, 50 i 60 cm, a doze su bile 82, 119, 187, 332 i 748 r. Od istog sjemena
drugi uzorci su zračeni s izvorom Co-60 od 305 C, a doze zračenja su bile od
500 do 20.000 r, kako se to iz tab. I. vidi. U ovom slučaju svi su uzorci bili
ozračeni uz jednake geometrijske uslove. Klijavost za svaku dozu ispitivala se
sa 300 sjemenki, a kontrola je vršena sa 600 sjemenki. Vrijeme ispitivanja klijavosti
je bilo 40 dana. Postotak vlage u sjemenu nije mjeren. Zračeno sjeme
smrče i običnog bora bilo je staro oko 1 godine, a crno borovo sjeme oko
3 godine.


REZULTATI ISTRAŽIVANJA


S dozama od 82 r do 2.500 r povećava se klijavost kod običnog bora od
84,85°/o — kod kontrolnog sjemena — do 96,30"/o. Kod crnog bora kontrolno
sjeme ima klijavost od 42,66´°/». Povećanje klijavosti nastupa kod doze od 748 r
i ide do 3.500 r. Unutar tih doza klijavost je najveća kod 3.000 r i iznosi 49,00"/».
Kod obične smrče klijavost kontrolnog sjemena je 84,8310/o, a povećanje klijavosti
nastupa kod doze od 500 r i ide s odstupanjima do 5.500 r. Maksimalna
klijavost je 89,31"/o kod doze od 4.000 r (tab. I.).


Srednje se vrijeme klijanja Y, kao što se vidi iz tab. I., povećava kod sve


tri vrste s povećanjem doza, ali s izvjesnim odstupanjima.


Raspršivanje a oko srednjeg vremena klijanja (tab. I.) je kod malih doza


za sve tri vrste manje nego kod kontrolnih pokusa, a kod većih doza je obrnuto.


Jedino je raspršivanje kod crnog bora, kod doza većih od 13.000 r., također,


manje od one kod kontrolnog sjemena.


Obični bor kod doze od 14.000 r ima postotak klijavosti 0,67, te već ovo


možemo smatrati početkom letalne doze. Crni bor ima 12,33%>, a smrča 28,67%


klijavosti još kod doze od 20.000 r.


* Referat održan u Beogradu 26. III. 1999. na konferenciji poljskih i jugoslavenskih
stručnjaka o primjeni nuklearne energije u poljoprivredi, šumarstvu i veterinarstvu.
Zračenje s Co-00 od 0.9 C izvršeno je u Institutu za ispitivanje materijala,
Beograd, a zračenje s Co-60 od 305 C u Institutu »Jožef Stefan«, Ljubljana.