DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 4-5/1959 str. 75 <-- 75 --> PDF |
4. izvori i vodotoci, 5. vodeni bazeni t. j . jezera i slapovi, Plitvičkih Jezera, 6. vrtače, stijene, glavice i grebeni kao karakterni dijelovi terena, 7. šume, 8. livade i proplanci, 9. fauna, flora i vegetacija, 10. spomenici iz NOB-e, 11. spomenici kulture. Zabranjeno je: diranje u zemljište, mijenjanje dosadašnjeg stanja, korištenje vodotoka i vode iz jezera (za mlinove, pilane, natapljanje zemlje, kaptiranje voda i t. d.), zagađivanje vode, močenje lana i konoplja, splavijanje drveta, vađenje izvaljenih stabala i izvlačenje istih na obalu i t. d. Sve se ove mjere provode, da se udovolji principu zaštite prirode u cilju očuvanja čitave biotičke zajednice ili prirodne okoline čovjeka, koja uključuje zemaljske prirodne izvore, koji se obnavljaju, a od kojih se ona sastoji i na kojoj počivaju temelji ljudske civilizacije (Ing. Dušan Đukić). Za zaštitu Plitvičkih Jezera zainteresirana je Međunarodna unija za zaštitu priroda, koja djeluje u Brixellesu (Union international pour la protection de la nature). Geografske prilike Plitvička Jezera nalaze se u jugozap. dijelu Hrvatske u Lici između masiva Male Kapele i Gole Plješivice, 24 km od želj. postaje Vrhovine i oko 13 km od želj. postaje Rudopolje na pruzi Ogulin—Gračac—Knin. Prosječna visina 560 m, spadaju dakle u srednjogorska jezera. Jezerske vode ne gube se, što je na kršu jedinstveno. Cine 16 jezera, koja se s tavana na tavan i jedan u drugoga slijevaju neizbrojivim kaskadama i slapovima. Geološki položaj (Geneza Pl. Jezera) Nalaze se između jugoistočnih pristranaka Male Kapele i sjeverozapadnih pristranaka Gole Plješivice — meridionalan smjer. Morfološki spadaju u kras, koji se sastoji od vapnenca i dolomita kredne formacije. Gornja jezera dolomit, donja vapnenac. Mnogi autori (geolozi) slažu se u pretpostavci, da su Plitvička Jezera tektonska tvorevina (Dr. Ferdo Koch), t. j . Plitvička Jezera sastoje se od 3 doline: poprečne doline gornjih jezera, koja ide od t. zv. Čudinog Klanca, pa preko Prošćanog jezera do Kozjaka, uzdužne doline Kozjaka i opet poprečne doline donjih jezera i rijeke Korane. Postanak ovih dolina u vezi je sa pukotinom, koja je nastala tako, da je boranje Male Kapele bilo zaustavljeno djelovanjem suprotnog masiva Gole Plješivice. U toj pukotini nastala su današnja jezera na podlozi vrlo nepropusnih dolomitnih slojeva, a koji sačinjavaju u jednom smjeru plitke sinklinale, a u drugom strmije uzdignute pregrade ili antiklinale. Sinklinale su današnja jezerska korita, a antiklinale pregrade preko kojih se voda ruši slapovima u slijedeće niže sinklinalno korito. Tako nastalo dolinsko dno napunilo se vodom iz potoka Bijela i Crna Rijeka i Ljeskovac, koji se slijevaju u Prošćansko jezero, a kako je čitava pukotina nagnuta prema S. I. s padom od 132 metra, to je i voda tekla tim padom i ispunila drage, koje su u pukotini nastale. To su prvi začeci Plitvičkih Jezera, a kasnije u geološko doba upotpunilo se je tektonsko stvaranje jezera i slapova kemijskim i mehaničkim djelovanjem vođe izlučivanjem t. zv. sedre, pa su tako jezera dobivala sve plastičnije, a slapovi sve ljepše i bizarnije oblike. S ovom tezom geologa o postanku jezerskih bazena, koju odlučno zastupa Dr. Koch, ne slaže se u svemu Ing. Premužić, koji je promatrao i proučavao djelovanje sedre i stvaranje sedrenih pregrada. On drži, da su plitvičke vode stvorile same iz sebe pregrade okamenjujući mahovine Brium i Cratoneurom, pa su tako stvorile i jezerske bazene, prema čemu nije apsolutno nužno, da najprije postoje tektonski stvorene pregrade. Protiv Kochovoj teoriji govori, po mišljenju Premužića, t. zv. »rimska cesta « u sredini sinklinale Gradinskog Jezera. Ta »rimska cesta« je potopljena pregrada, a pregrade se ne mogu stvarati u dnu sinklinale, jer mahovine ne rastu duboko u vodi, gdje nema dosta svijetla. Predgrađe se potapljaju kad niža pregrada brže raste (povoljnije svijetlo) i podiže nivo vode donjega bazena. Tako je i nova pregrada Gradin. jezera nastala ne tektonski, već stvaranjem sedre (okamenjenjem mahovina). Na malom Jovinovcu podešene su isto tako 2 pregrade, a na njihovo mjesto stvorila se nova. Za Donja Jezera postoji teorija geologa, koja nije sasvim identična onoj Gornjih Jezera. I ovdje je kao glavni preduvjet postanka jezera ranije spomenuta tekt. pukotina. Kako su Donja Jezera izgrađena gotovo isključivo od krednih vapnenaca, ti su vapnenci postankom rečene pukotine bili isprebacani i izlomljeni. Voda koja je navirala iz Gornjih Jezera gubila se podzemno po raznim pukotinama i stvarala sebi stalan put. |