DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 5-6/1958 str. 44 <-- 44 --> PDF |
MEDUNAC U TRSTENU I OKOLIŠU Ing. Milorad Jovančević, Dubrovnik UVOD Sa dendrološkog i šumsko-uzgojnog gledišta Trsteno je poznato po velikom broju unešenih vrsta, koje onde imaju povoljne uslove i postižu zavidne dimenzije. Od ovih se po uzrastu naročito ističu neobično krupne platane i kamforovac, o kojima je već pisano u našim stručnim časopisima. 1) Međutim, Trsteno je sa šumarskog gledišta od interesa i po krupnoći stabala nekih domaćih vrsta drveća. Tamo se susreću po debljini retki primerci medunca, belog graba, maklena, crnog jasena i t. d. Svi se oni nalaze u historiskom parku, koji je iza rata pretvoren u Arboretum. Za šumare je od najvećeg značaja jedno orijaško stablo medunca (si. 1) koje je u novembru mesecu 1955. godine izvalila bura. Njegov prsni prečnik iznosio je 185 cm, a drvna masa oko 35 prostornih metara. Da bi sačuvao uspomenu na to stablo Arboretum je jedan otpiljeni kotur deblovine poslao Zavodu za uzgajanje šuma Poljoprivredno-šumarskog fakulteta u Zagrebu, a druga dva je smestio u svoju dendrološku zbirku. Nažalost, svi su koturi natruli i trošni, pa se po svoj prilici ne mogu duže održati. S tim u vezi želja nam je da i na ovaj način upozorimo šumare na medunčev orijaš iz Trstena, iako je on već ušao u neka naša šumarskobotanička dela.2) Pošto je to najdeblje medunčevo stablo u čitavoj Južnoj Dalmaciji, a verovatno ih debljih i nema kod nas, smatramo da je ovom prilikom naročito važno osvrnuti se na ekološke prilike pod kojima je ono raslo, na rasprostranjenost i mogućnost uzgoja ove vrste na južnodalmatinskoj obali. Ovo utoliko pre što taj deo Dalmacije pripada mediteranskom tipu vegetacije, u kojoj je medunac sporadično zastupljen. Optimalno područje njegovog rasprostranjenja leži tek u Submediteranu, gde sa belim grabom čini posebnu zajednicu, ali mestimično dopire i u daleko hladnije predele (sve do Češke i Tiringije). Ekološke prilike i rasprostranjenost medunca Orijaški medunac u Trstenu rastao je u blizini vlastelinskog dvorca, ispred tamošnje kapelice, na nadmorskoj visini od 54 m. U horizontalnom pogledu to je nalazište udaljeno od mora oko 110 m. Ono je okrenuto jugozapadu. Od južne strane stablo je bilo zaklonjeno spomenutim dvorcem, ali pošto je svakako starije od ovog (podignut iza dubrovačkog zemljotresa 1667. godine), a verovatno i od samog parka (zasnovan 1502. godine), ono je u mladosti raslo posve izloženo jugu. Siri okoliš medunca je blagog nagiba, a bliži je skoro ravan. To je u stvari okućnica, isterasirana kamenim podzidama, na kojoj su se najviše zadržavali posetioci, a *) Jovančević M., Naši najveći platani, Šumarski list, Zagreb, 1951., str. 333 i Kamforovac, Šumarstvo, Beograd, 1953., str. 461. 2) Ugrenović A., Trsteno, Jugoslavenska akademija, Zagreb, 1953., str. 48. |
| ŠUMARSKI LIST 5-6/1958 str. 45 <-- 45 --> PDF |
i meštani za vreme crkvenih obreda. Upravo pored tog stabla prolaze i važnije staze (šetnice) pa je i radi toga teren oko medunca bio izravnat. Položaj i geomorfološke prilike Trstena uslovljavaju ponajviše njegove mikroekološke odnose. Meteoroloških podataka za to mesto nema, pa ćemo o njegovim klimatskim karakteristikama suditi na temelju merenja obližnjih stanica. METEOROLOŠKI I KLIMATSKI PODACI ZA TRSTENO3) God. Oznaka Mesečni srednjak srednjak III IV V VI VII VIII IX X XI XII Oborine CO) 148,6 122,5 123,6 80,1 98,6 48,7 23,3 50,8 110,9 189,7 167,4 199,9 1364,2 Temperatura (T)O 7,6 8,6 10,5 14,1 18,1 22,6 24,1 24,5 21,3 16,4 12,6 10,0— 15,9 Kišni faktor ( T ) 19,6 14,3 11,8 5,7 5,4 2,1 0,9 . 2,0 5,2 11,6 13,3 20,0 85,9 HumiditetToplinskiklime klime karakter ph uhl ph u ht shu t sht at ž a ž až shž ht t pht ph h t Podaci iz tabele pokazuju da Trsteno ima veliku količinu godišnjih oborina (1364 mm), ali je njihov mesečni raspored nepovoljan. Najveći deo oborina pada u hladnijem delu godine, dok u toplijem vladaju upravo suše. To je jedna od osnovnih značajki mediteranske klime. Iz podataka o temperaturama izlazi da u Trstenu vlada topla godišnja klima, sa pet toplih, četiri žarka, dva umereno topla i jednim umereno hladnim mesecom, koji je ustvari na prelazu prema umereno toploj klimi. Po broju žarkih meseci Trsteno se ne razlikuje od najtoplijih mesta na južnodalmatinskoj obali (Orebić, Dubrovnik, Hercegnovi). Izračunate vrednosti za mesečne kišne faktore pokazuju da je u Trstenu klima humidna, ali da ono ujedno ima tri aridna i tri semiaridna meseca. Po broju aridnih meseci ovo se mesto izjednačuje sa Dubrovnikom i Hercegonovim. Čitavo područje Trstena osvetljeno je dobro preko godine i u toku dana. S tim u vezi i nalazište medunčevog orijaša obiluje sve tlom, jer oko njega nema većih zaklona. Intenzitet svetla je u tom okolišu pojačan još i masivima obližnjih brda Velikog Stola (445 m), Bračevog Brda (442 m) i Vrteljke (542 m), koji se dižu odmah iznad mesta. Time je još više potencirana toplina i aridnost klime, naročito preko leta, što je od velikog značaja za sastav šumskog pokrova, unošenje i proširenje osetljivijeg stranog drveća i grmlja. U pogledu zračnih struja Trsteno je najviše izloženo uticaju vetrova s mora, a u prvom redu široka. Sa kopnene strane dobro ga štite spome 3) Zbog nedovoljnih merenja u Trstenu, srednje mesečne oborine su izračunate iz srednjih vrednosti za Dubrovnik (period 1935.—40.) i Slano (period 11934.—41.), a temperature iz podataka za Dubrovnik (period 1935.—40.) i Ston (period 1935.—40.). Humiditet klime izražen je uobičajenim načinom i znacima: ph = perhumidna, h = humidna, sh = semihumidna, a = aridna, a toplinski karakter klime sa: uhl = umereno hladna, ut = umereno topla, t = topla i ž = žarka. |
| ŠUMARSKI LIST 5-6/1958 str. 46 <-- 46 --> PDF |
nuta brda. Međutim, preko previje između Velikog Stola i Bračevog Brda bura ipak prodire jače sve do morske obale. Pošto je upravo na tom pravcu rastao medunčev orijaš on je navedenog datuma stradao od vetra. Nema sumnje da bi živeo još koju deceniju da se nalazio na zaklonitijem mestu. Orijaško medunčeva stablo u Trstenu raslo je na eocenskim formacijama. To su duboke naslage fliša, između kojih tu i tamo izbijaju tvrdi SI. 1. Orijaški medunac u Arbore tumu Trsteno (prsni promjer 185 cm) (Foto: M. Jovančević) vapnenci. Tek podalje od ovog nalazišta, gde nema medunca, posve prevladava vapnenac. Na flisnim slojevima oko spomenutog stabla razvilo se duboko i plodno smeđe karbonatno tlo. Ono obiluje vlagom preko ćele godine, pa čak i preko leta, jer onuda prolazi voda iz obližnjeg nepresušivog izvora i osvežava veći deo parka. Zbog toga se na plodnom i humid- nom tlu u okolišu medunčevog stabla razvila bujna lovorova šuma, koja obiljem listinca još više pojačava svežinu i plodnost tla. Zato su tamošnje pedološke prilike najbolje na području Trstena i u okolišu. Veoma pogodna za poljoprivredu, tla ove vrste su svuda izvan Arboretuma kultivirana. Ekološke prilike na području Trstena i u okolišu medunčevog nalazišta pokazuje dobro i sastav šumske vegetacije. Sve kamenite padine oko Arboretuma obrasle su elementima makije. Među njima su obilnije zastupljeni i najizrazitiji kserofiti (mrča, trišlja, divlja maslina, vrijes poze |
| ŠUMARSKI LIST 5-6/1958 str. 47 <-- 47 --> PDF |
mljušac, i dr.). Tamo se mestimično nalaze manje i veće skupine alepskog bora, čempresa i prostrani maslinici. Na tim površinama retko se vidi po koje kržljavije stabalce medunca. Drugih važnijih submediteranskih vrsta uglavnom nema. Međutim, u Arboretumu oko medunčevog orijaša, i drugih nejgovih krupnijih primeraka, susreću se odraslija stabla belog graba (si. 2.), što je inače redak slučaj na čitavoj južnodalmatinskoj obali. Zajedna sa drugim nekim submediteranskim drvećem i grmljem (maklen dren, obični ruj, leska i dr.) ta stabla najbolje indiciraju drukčije mikroekološke prilike onog dela parka na kome je rastao medunčev orijaš. One su donekle slične onima u Submediteranu, gde je medunac u optimumu i pretstavlja najvažnije šumsko drvo. Samo na taj način može se objasniti lokalna pojava većeg broja krupnijih stabala medunca i belog graba u Trstenu, odnosno u Arboretumu, koji leži unutar izrazito vazda zelenog pojasa Južne Dalmacije. SI. 2. U okolišu medunčevog orijaša nalaze se i krupnija stabla belog graba (prsni promjer 51 cm) (Foto: M. Jovančević) Za razvoj medunčevog orijaša u trstenskom arboretumu svakako je bio od važnosti i pozitivan odnos čoveka u prošlosti. Još od vremena osnivanja parka t. j . od svoje rane mladosti stablo je bilo pošteđeno od oštecivanja. Zbog blizine dvorca, hlada, čestog i obilnog rađanja žirom, vlasnik je pazio na to stablo kao na vrednije domaće drvo. Pošto se ono nalazilo još uz samu kapelicu posvećivala mu se i sa te strane posebna briga i |
| ŠUMARSKI LIST 5-6/1958 str. 48 <-- 48 --> PDF |
pažnja. U poslednje vreme preduzete su bile mere da se spreči prirodno propadanje stabla. Kamenom i cementom zatvorene su bile sve veće šupljine na deblu i granama, da bi se zaustivilo širenje truleži. Naravno, sve ove zaštitne mere izostale bi da se taj medunac nalazio na nekom dru gom mestu. Pridolazak medunca u Trstenu, a naročito dimenzije spomenutog primerka, privlači pažnju s ekološkog gledišta najviše obzirom na tamošnje visoke temperature i suše. U Trstenu su klimatske prilike toplije i aridnije nego u području obilnijeg pridolaska medunca. Dok to mesto ima ima četiri žarka i tri aridna meseca (vidi tabelu) Trebinje ima prema Gračaninu tri žarka i dva aridna, Cetinje dva žarka i dva aridna, Crikvenica tri žarka i samo jedan aridan a Rijeka dva žarka i nijedan aridan mesec. S tim u vezi postavlja se pitanje koji su mikroekoloski faktori omogućili lokalnu pojavu medunca i dimenzije spomenutog orijaša u Trstenu, gde vladaju mediteranske klimatske prilike. Ovo je pitanje utoliko zanimljivije što u bližem okolišu Trsetna, obraslim izrazito vazda zelenom vegetacijom, medunca ili uopšte nema ili se nađe samo po koji sitniji i kržljaviji primerak. Iz ekologije je poznato da stanišni faktori deluju skupno i nedeljivo i da se pri tome učinak svakog pojedinog pojačava ili slabi. U okviru raznih kombinacija klimatski faktori mogu biti modificirani edafskim i obrnuto. S tim u vezi nepovljan uticaj visokih letnjih temperatura i aridnosti klime na dobar rast medunca u Trstenu mogle su umanjiti ili posve otkloniti samo izuzetno povoljne mikroedafske prilike oko njegovih nalazišta. Trošna flisna podloga i konfiguracija terena omogućili su stvaranje, nagomilavanje i održavanje dubljih slojeva smeđe karbonatnog tla, koje je voda iz obližnjeg potočića osvežavala i u vreme najvećih suša. Zahvaljujući tome medunac je bio u mogućnosti da visoku letnju toplinu, suhoću zraka i pojačanu transpiraciju nadoknadi obiljem vlage i hrane iz tla. Ovakve pedološke prilike su u Trstenu prostorno ograničene, a sa tim pridolazak i rasprostranjenost medunca. Da su pedološki odnosi i inače od presudnog značaja za pridolazak i rasprostranjenost medunca unutar vazda zelenog područja Južne Dalmacije govore ubedljivo i druga njegova nalazišta uz obalu i na otocima. Svuda tamo je ova vrsta zastupljena nešto jače samo mestimično. To su najčešće polja, poljca, doline, dolci, uvale, škrape, terase, blaže osojne padine i si. površine, gde se nešto više i duže zadržava tlo i vlaga. Zapazili smo da na Pelješcu medunca ima obilnije na dubljim i ravnijim tlima u području Župe, Janjine (Matorunica), Crne Gore, Ponikava i Stonskog Polja. Uz obalu od Neretve prema jugu susretali smo ga u nešto većim količinama samo lokalno, gde su se razvili i zadržali dublji slojevi svežijeg tla na flišnoj podlozi. U tom su pojasu najznačajnija njegova nalazišta u okolišu Neuma, Vranjevog Sela, Imotice, Duži, Topola, Stupe, Ošlja, Smokovljana, Lisca, Mravinjce, Trnovice, Slana, Maj kova, Dubravice, Brsečina, Trstena, Orašca, Rijeke, Dubrovnika, u Donjoj Župi, oko Konavoskog Polja i t. d. Na dubljim crvenim, smeđe karbonatnim i crnim humoznim tlima on redovno postiže veće dimenzije. U Crnoj Gori na Pelješcu (Dubrava, Tomislavovac, Zaradeže i dr.) ima poviše medunčevih stabala debelih preko jedan metar. Jednako debele primerke zapazili smo 190 |
| ŠUMARSKI LIST 5-6/1958 str. 49 <-- 49 --> PDF |
u većem broju oko Konavoskog Polja (Drvenik, Pridvorje, Mihanići) i oko pojedinih izvora uz obalu mora (Ston, Rijeka Dubrovačka, Župa Dubrovačka). Krupnijih medunčevih stabala ima i na dubokim (svježijim) tlima oko Orebića, Dubrovnika i Hercegnovog, koji idu među najtoplija mesta na obali Južne Dalmacije. Odraslije i bujnije medunčeve primerke viđali smo po poljima, dolcima i uvalama na nekim toplijim južnodalmatinskim otocima, na pr. na Mljetu (Pomijenta), Sipanu, Lopudu, Korčuli, koji su inače obrasli najizrazitijom vazda zelenom vegetacijom. To su jasni dokazi da naše najveće temperature i aridnost klime ne smetaju dobrom rastu medunca, ukoliko on pridolazi na debljim, plodnijim i humidnijim naslagama tla. Značaj pedoloških odnosa za pridolazak medunca shvatićemo još bolje, ako se ukratko osvrnemo na njegova nalazišta u različitim klimatima od obale mora prema unutrašnjosti. U najtoplijem (mediteranskom) delu Južne Dalmacije (otoci i obalni pojas), na toplim, južnim i zapadnim ekspozicijama sa plitkim, suhim i kamenitim tlima medunca ili uopšte nema ili je sasvim sporadičan i kržljav. U tom području njegov pridolazak je ograničen isključivo na ravnije lokalitete, odnosno na dublje i svežije slojeve tla. Na nagnutim terenima od obale prema unutrašnjosti medunac se pojavljuje u većim sastojinama najpre na osojnim padinama, koje zbog manjeg nagiba i hladnijeg karaktera redovno imaju više humoznijeg i svezijeg šumskog tla. U svom optimalnom (submediteranskom) području medunac raste u većim količinama na svim ekspozicijama. On tamo uspeva dobro čak i na plićim i suhljim tlima. Dalje prema severnoj granici svoga areala (kontinentalno područje) ova je vrsta isključivo vezana za kamenite vapnene terene, okrenute jugu, odnosno za skeletna, plitka, suha i topla tla. Odavde sledi da je toplina onaj klimatski faktor koji u pojedinim prilikama određuje odnos medunca prema kvaliteti tla. To znači da upravo visoke temperature izrazito mediteranskog pojasa Dalmacije ograničavaju njegov pridolazak na posebna staništa, koja se odlikuju dubljim, svežijim i hladnijim tlima. Sadašnja nalazišta medunca na južnodalmatinskoj obali i obližnjim otocima ni izdaleka ne daju pravu sliku o njegovom ranijem pridolasku unutar vazda zelenog područja. Tome su razlog najviše biotski uticaji, odnosno čovek. Pošto tamo ova vrsta obilnije pridolazi samo na najdubljim i najboljim tlima, a od uvek se smatrala kao najvrednije drvo za brodogradnju, građevinarstvo, ogrev i druge domaće potrebe, ona je skoro svuda sečom i krčenjem više ili manje potisnuta. Površine na kojima je medunac ranije tvorio veće sastojine i skupine sada su uglavnom kultivirane i pretvorene u oranice, vinograde, vrtove, maslinike i si. Tu i tamo zadržale su se samo manje grupe, skupine i soliteri i to redovno na neobradivim česticama (u ogradama, međama, uz putove, staze, oko živih voda, lokava, staja, kuća i si.). Na tim mestima se najviše čuva radi hlada, žira i šušnja, pa su stabla redovno veće starosti i krupnijih dimenzija. Da je na pojedinim lokalitetima ranije bilo mnogo više medunca može se suditi po brojnim toponimima izvedenim od ove vrste drveta (Dub, Dubac, Dubje, Dubrava, Dubravica, Dubrovnik i dri). Prirodna nalazišta, dimenzije i vitalitet pojedinih stabala najbolji su dokaz o mogućnosti uzgoja i proširenja pojedinih vrsta u određenim eko 191 |
| ŠUMARSKI LIST 5-6/1958 str. 50 <-- 50 --> PDF |
loškim prilikama. Prema tome debljina orijaškog medunca u Trstenu i navedeni podaci o njegovom rasprostranjen ju uz obalu pouzdana su osnova za razmatranje mogućnosti njenog uzgoja i raširenja unutar našeg mediteranskog (vazda zelenog) područja. Oni jasno pokazuju da prirodni (ekološki) uslovi za dobar rast medunca postoje samo na nekim tamošnjim površinski ograničenim lokalitetima sa povoljnim pedološkim odnosima, koji ublažuju nepovoljan uticaj visokih temperatura i dugih suša na rast submediteranskog drveća. Od tih lokaliteta dolaze najviše u obzir , poveća polja, poljca, dolci i si. Međutim ekološke mogućnosti za raširenje medunca na tim terenima ograničavaju uveliko potrebe poljoprivrednika za obradivim tlom, koje je upravo onde najbolje kvalitete. Zato se bez štete za poljoprivredu medunac može sa uspehom uzgajati samo na onim česticama spomenutih lokaliteta koje sada ne koristi poljoprivreda. To su neobradive uvalice, vrtače, škrape, rubovi polja, dolaca, raznih kultura, čestice oko međa, ograda, putova, staza, gospodarskih zgrada, kuća i si. Na tim mestima se redovno već nalazi po koje medunčevo stablo ili skupina, ali bi ga moglo biti daleko više. Ako bi se iskoristile sve prirodne mogućnosti, koje za to nesumljivo postoje, onda bi se količina medunca unutar vazda zelenog pojasa dosta povećala. To bi svakako koristilo najviše poljoprivredi, jer bi medunčeva stabla služila kao vetrobrani, pojasevi, za produkciju žira, listinca, lisnika, za hlad stoci it . d., ali bi se ujedno povećao i drvni fond deficitarnog obalnog područja. Ovo je utoliko potrebnije što je dubovina veoma vredno tehničko drvo u svakom pogledu, a naročito u brodogradnji, gde se ponajviše traži. Na prostranim padinama i glavicama obraslih kserofitnom vazda zelenom vegetacijom nema ekoloških uslova za uzgoj medunca, jer su tamo edafske prilike nepovoljne. Ti su tereni za medunac sve nepovoljniji, jer su bez gustih i visokih šuma, pa antropozoički faktori uzrokuju i dalje razaranje, pokretanje i odnošenje tla, te on iščezava i tamo gde ga je ranije bilo sporadično nešto više. Da je to tako pokazuju i neuspjeli pokušaji pošumljavanja sličnih terena u Dubrovačkom Primorju i Gornjim Konavlima setvom medunčevog žira (želuda) (vidi katastar pošumljavanja šumarije Dubrovnik). Zaključak U Južnoj Dalmaciji medunca nema ili je sasvim redak na terenima obraslim sastojinama česmine, alepskog i dalmatinskog bora, u makijama, garigima i drugim degradacij skini oblicima izrazito vazda zelenih šuma. Međutim, u Arboretumu Trsteno, koji leži u tom vegetacijskom području, postoje krupnija medunčeva stabla. Među ovima je do nedavno rastao i jedan orijaški primerak, sa prsnim prečnikom od 185 cm. Pridolazak i dimenzije tih stabala objašnjavamo posebnim pedološkim prilikama nalazišta. Konfiguracija terena i trošni matični supstrat (fliš) omogućili su stvaranje i nagomilavanje dubljih slojeva plodnog tla. Obližnja tekuća voda davala je tlu potrebnu svežinu i za vreme najvećih letnjih suša. Zato je medunac mogao nepovoljni uticaj visokih mediteranskih temperatura i aridnosti klime da nadoknadi veoma povoljnim edafskim prilikama i da pri tom postigne čak neobično veliku debljinu. Utvrđeno je da 192 |
| ŠUMARSKI LIST 5-6/1958 str. 51 <-- 51 --> PDF |
se međunac i inače unutar vazda zelenog pojasa Južne Dalmacije obilnije pojavljuje i postiže veće dimenzije samo na dubokim, plodnim i svežim tlima, koja se redovno nalaze na ravnijim terenima (polja, poljca, doline, dolci, uvale, vrtače, škrape i si.). Pošto su to ujedno najbolja tla za poljoprivredu medunac je odande većim delom potisnut. Prema tome za ponovo proširenje ove važne šumske vrste na južnodalmatinskoj obali dolaze s ekološkog i gospodarskog gledišta u obzir najpre spomenuta staništa, i to one čestice koje sada ne koristi poljoprivreda. Na drugim terenima nema ekoloških uslova za raširenje medunca, najviše zbog loših edafskih prilika. Pokušaji proširenja ove vrste na takvim tlima ostali su dosada bez uspeha, pa ih u buduće ne bi trebalo ni preduzimati. LITERATURA 1. Anić M., Dendrologija, Šumarski priručnik, knjiga I, Zagreb, 1946. 2. Giperborejski—Marković, Dendrologija, Sarajevo, 1952. 3. Gračanin M., Mjesečni kišni faktori i njihovo značenje u pedološkim istraživanjima, Poljoprivredna znanstvena smotra, sveska 12, Zagreb, 1950. 4. Gračanin Z., Pedološka studija Arboretuma Trsteno, Institut za eksperimentalno šumarstvo Jugoslavenske akademije (posebni otisak), Zagreb, 1952. 5. Jovanović B., Dendrologija sa osnovama fitocenologije (skripta), Beograd, 1956. SUMMARY Pubescent Oak does not occur in southern Dalmatia or it is quite rare on the terrains stocked with stands of Evergreen-Oak, Aleppo-Pine and Cluster Pine, in maguis, garrigues and other degradation forms of expressly evergreen forests. Howerer, in the Arboretum of Trsteno which lies in in this vegetation zone occur larger trees of Pubescent Oak. Among them has grown until recently also´ a giant sample having a d. b. h. of 185 cm. The occurence and dimensions of these stems can be explained by special soil conditions of the habitat. The configuration of the terrain and crumbly parent material (Flysch) made possible the creation and accumulation of deeper layers of fertile soil. The adjacent runnig water gave to the soil the necessary freshness also during the greatest summer droughts. Therefore, Pubescent Oak was able to compensate for the unfavourable influence of high Mediterranean temperatures and the aridity of climate with very favourable edaphic conditions thus achieving even an extremely large diameter. It has been established that also within the evergreen belt of the southern Dalmatia Pubescent Oak occurs in a greater number and achieves greater dimensions only on deep, fertile and fresh soils which are to be found on flatter grounds (valleys, dolinas, depressions, sinks, Karst funnels and the like). As these terrains represent at the same time the best soils for agriculture, Pubescent Oak has been pushed back. Therefore, for a renewed extending of this important forest tree species on the South Dalmatian Littoral from the ecological and economical point of view there come into consideration the first mentioned sites and those parcels which are not utilized by agriculture. On other terrains do not exist ecological conditions for spreading of Pubescent Oak in most cases owing to poor soil conditions. All attempts made hitherto to spread this species on such grounds have failed, and it is considered that in future they should not be undertaken. |