DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 1-2/1958 str. 50 <-- 50 --> PDF |
SAOPĆENJA ING. BRANISLAV ŠIKIC: SA JEDNOG STUDISKOG PUTOVANJA* Organizacija i upravljanje u šumarstvu Za Zapadnu Nemačku karakteristično je da je šumarstvo stvar zemalja a ne Saveza dok je u Austriji to sasvim obrnuto, šumarstvom se bavi S ave z a ne zemlja. Ovim principima prilagođeno je i zakonodavstvo u šumarstvu a i organizacija šumarske službe. Što se tiče organizacije šumske privrede i šumarske službe ne postoji jednoobraznost u svim zemljama Nemačke dok, međutim, toga ima u Austriji. U Bavarskoj sprovedena je najstroža unifikacija šumarske službe. Država kao privrednik koji upravlja i gazduje državnim šumama stapa se sa državom kao nadzornim policiskim organom koji bdije nad izvršavanjem zakona i propisa u šumarstvu. I još dalje, državna šumska uprava savetuje šumo-sopstvenike seljake i stara se za unapređenje gazdovanja u njihovim šumama. U drugim nemačkim zemljama ima znatnijih otstupanja od ovakvih oblika organizacije. U Austriji imamo tipičan slučaj bifurkacije šumarske službe. Država kao šumoprivrednik ima posebnu organizaciju koja upravlja i gazduje državnim šumama, dok se država kao vrhovni organ nadzora u šumarstvu i kao polieiski organ javlja sa posebnim organizacionim sistemom t. zv. šumarsko-tehničkom službom počev od šumarske službe kod političkog sreza preko Zemaljske šumarske inspekcije do šumarskog sektora u Ministarstvu za poljoprivredu i šumarstvo. U licu ministra objedinjavaju se ove dve odvojene službe. Pored šumarskih službi kod državne službe postoji još i šumarska služba kod poljoprivrednih komora zemalja i seljačkih komora u srezovima. Šumarske službe kod komora staraju se praktično najviše za seljačke šume jer veliki posedi imaju svoju sopstvenu stručnu organizaciju. Što se tiče lova, sada, jedna polovina državnih šuma data je kao lovište pod zakup, a druga polovina se iskorišćava u režiji. Osnovna organizaciona jedinica šumarstva objedinjava i službu lova. Organizacija i realizacija istraživačkih radova u šumarstvu U Zapadnoj Nemačkoj pojedine zemlje nejednako tretiraju organizaciju naučnoistraživačke službe u šumarstvu. Ukoliko se radi o državnim istraživačkim institucijama Bavarska se odlikuje od svih ostalih nemačkih zemalja time što su šumarska istraživanja integrisana sa visokoškolskom nastavom u jedinstvenu organizaciju. Münchenski zavod «a šumarska istraživanja je ujedno i šumarsko odeljenje fakulteta za državnu privredu münchenskog univerziteta. Freiburg i Göttingen imaju takođe visoke šumarske škole (fakulteti) ali je istraživačka služba odvojena od njih organizaciono. Kao što münchenski zavod za šumarska istraživanja odgovara šumarskom fakultetu tako njegovi instituti odgovaraju katedrama. U Austriji je istraživačka služba u šumarstvu organizaciono potpuno odvojena od škola. Postoji savezni zavod za šumarska istraživanja u Mariabrunnu, koji je danas smešten u dve zgrade, staroj u Mariabrunnu i novoj u Schönbrunnu. * Ekipa od šest jugoslovenskih stručnjaka izvršila je u leto 1956 godine studisko putovanje u Zapadnu Nemačku i Austriju po temi »šumarska politika nekih evropskih zemalja«. Putovanje se obavilo u okviru Američke Tehničke pomoći Jugoslaviji (ICA). Donosimo onaj deo izveštaja sa ovog putovanja podnetog Upravi za ekonomsku i tehničku pomoć SIV-a koji, smatramo, da će biti od interesa za širi krug naših čitalaca šumarskih stručnjaka. |
| ŠUMARSKI LIST 1-2/1958 str. 51 <-- 51 --> PDF |
Pri realizaciji rezultata istraživačkih radova u šumarstvu u Nemačkoj se koriste uglavnom sledeća četiri puta: a) putem zakonodavstva i propisa koji se koristi za one rezultate istraživanja za koje postoje svi uslovi realizacije tj. da su izvodljivi i da ih se može kontrolisati. b) putem spremanja kadrova u ovlađivanju naučnim metodama i obučavanja u primeni naučno istraživačkih rezultata. Ovo se postiže, pored ostalog, i stručnom literaturom (knjige i časopisi), referatima i diskusijama na godišnjim sastancima i savetovanjima šumarskih društava, stručnim ekskurzijama do šumskih objekata u kojima se demonstriraju rezultati istraživanja i unošenjem rezultata istraživanja i uređajne elaborate. c) Putem propagande prvenstveno stvaranjem odnosno proglašavanjem uzornih šumskih gazdinstava u kojima se primenjuju rezultati istraživanja. d) Upoznavanjem celokupne javnosti sa značajem novopostignutih rezultata istraživanja. Po toj liniji dejstvuje i Savezni savet za šumsku privredu kao stručni savetodavni organ vlade. U Austriji se oživotvorenje istraživačkih rezultata postiže publikacijama zavoda, saradnjom sa Upravom državnih šuma naročito sa odeljenjem za uređivanje šuma koji unose postignute rezultate u uređajne elaborate, instruktažama na terenu koje se u principu vrše besplatno, obavezivanjem privatnih istraživača da svoje rezultate dostave zavodu za šumarska istraživanja i najzad predavanjima i stručnim ekskurzijama povodom sastanka šumarskih udruženja. Politika unapređivanja šumarstva na biološkom i tehničkom polju Podizanje ekonomskog nivoa šumarstva zasniva se na brizi za stalno usavršavanje i za uvođenje novih bioloških i tehničkih metoda u gazdovanju šumama i na usavršavanju tehnike kod iskorišćavanja šuma i svih vrsta šumskih radova — izgradnji i održavanju šumskih komunikacija, prevoznih naprava i zgrada, unapređenju tehnike rada kod privlačenja, utovara, istovara i transporta i poboljšanju svih vrsta alata, pribora opreme i uređaja. U tom pogledu bilo je studisko putovanje poučno jer smo, pored onoga što se i kod nas izvodi ili što smo već poznavali iz literature, upoznali interesantne i sistematske mere unapređenja u skoro svim granama šumarstva. Navešćemo ove mere grupisane uglavnom redosledom kojim se obično redaju pojedine delatnosti u šumarstvu. Semenarstvo, trušnice i rasadnici Za Nemačku je karakteristično da je već odavno uvela strog režim kontrole proizvodnje i upotrebe šumskog semena, mada je posle rata, a naročito u poslednje vreme, došlo do prilične liberalizacije na tom polju koja je po mišljenju stručnjaka štetna. Sada je još uvek na snazi zakon o semenskim vrstama (rasama) od 1934 god. ali se sprema nov zakon koji predviđa posebna fenotipološka područja za određene vrste semena. Poštp u njemu slabi državna kontrola u proizvodnji semena sva je pažnja skoncentrisana na promet semena. Stručnjaci se trude da unesu u zakon neke genetičke principe što bi trebalo da obezbedi visokokvalitetno seme. Kontrola semena u prometu vrši se centralizovano u Institutu za semenarstvo i šumsku genetiku Zavoda za šumarska istraživanja u Münchenu i to za područje ćele Zapadne Nemačke. Veza Instituta sa terenom je takva da on uspeva da drži stalno kontrolu u svojim rukama. Što se tiče proizvodnje sadnicy odnosno što se tiče šumskih rasadnika za Nemačku je tipično jako razvijen prijatni sektor proizvodnje sadnica i stalna zabrinutost državne šumske uprave da ne povredi interese privatnih šumskih rasadnika. Zato postoji vrlo malo državnih šumskih rasadnika uprkos tome što je potreba državnih šumskih uprava za šumskim sadnicama vrlo velika. Tako postoji za ćelu teritoriju Južne Bavarske (veća polovina Bavarske) samo jedan državh; šumski rasadnik i to u Laufenu. On ima 40 ha površine od kojih 20 ha služi za proizvodnju šumskog sadnog materijala. U proizvodnji sadnica se primenjuju savremene naučne metode te se ovaj rasadnik vodi pod neposrednim uputstvima prof. dr. Rohmedera iz Münchena. 49 |
| ŠUMARSKI LIST 1-2/1958 str. 52 <-- 52 --> PDF |
Ista situacija kao kod rasadnika je i kod trušnica. U predelima južno od Dunava je samo jedna trušnica takođe u Laufenu. Ova trušnica ima velik kapacitet (40 q češera za 24 časa) i njen je osnovni zadatak da proizvodi seme za planinske šumske predele i za planinske vrste drveta. U Austriji nismo izučavali semenarstvo i rasadnike no problem je postavljen i rešen slično kao u Nemačkoj. Gajenje šuma U Nemačkoj ispoljila su se u praksi nova shvatanja koja s jedne strane proširuju domet gajenja šuma a s druge strane oduzimaju gajenju šuma samostalnost te njegovu tehniku uslovljavaju i povezuju sa određenim fazama iskorišćavanja šuma. Prva tendencija izražava se u tome što su gajenje i uređivanje šuma povezani u jednu celinu kako u školi tako i u praksi. Ovde treba istaći da se na fakultetima naročito forsira neposredna veza sa privredom po problemima gajenja i urađivanja šuma. Takođe je interesantno da su se teoretičari i praktičari gajenja šuma okrenuli licem prema malom šumskom posedu tražeći najpovoljniju strukturu za ove šume. Ovo je pojmljivo kada se ima u vidu da seljačke šume tj. šume malih površina pretstavljaju najveći deo šumskih površina u Nemačkoj. Za nas je od interesa gajenje i uređivanje planinskih šuma. I baš ovde se ispoljila druga, gore pomenuta tendencija da je gajenje, bolje reći, obnova šuma usko povezana sa mogućnostima i načinom privlačenja drveta. Nigde to nije tako slikovito kao u bavarskim Alpama. Tamo gde su se ranije iskorišćavale šume one su se sekle čistom sečom a drvo se privlačilo vertikalno niz brdo (spuštalo se). Otuda se obnova vršila u uskim pantljikama upravno na izohipse. Pravac kretanja seča obično je bio s leva prema desno. Sada kada se u privlačenju više primenjuju putevi (horizontalne izvozne naprave) imamo sasvim drukčiju sliku. Obnova se kreće u horizontalnim pantljikama. I samo uređivanje šuma prilagodava se mogućnostima privlačenja tako da se gospodarsko razdeljenje zasniva na principu podele po područjima privlačenja. A i šume se dele u tri grupe u zavisnosti od mogućnosti njihovog iskorišćavanja kod čega je bitno da li je moguće i na koji način privlačenje drveta iz tih šuma. U Austriji nije naša pažnja bila toliko posvećena tehnici gajenja u postojećim šumama. Treba, međutim, ukazati na vrlo interesantne opite koje već nekoliko decenija vrši Šumarski fakultet Visoke Tehničke škole za kulturu tla u Beču u svojoj školskoj šumi »Knödelhütte« u bečkoj šumi. Suština opita jeste u aklimatizaciji brojnih vrsta egzota, naročito četinara, i ispitivanju njihovih smesa sa domaćim vrstama. Podizanje nasada brzorastućih vrsta drveća O ovom pitanju se raspravljalo u Institutu za semenarstvo i šumsku genetiku prof. dr. Rohmedera. Akcija za podizanje topolovih nasada razvija se intenzivno u Nemačkoj još od 1932 godine. Potstrek njenom razvoju jeste u industriji drveta i celuloze koja je tu akciju od samog početka ekonomski podupirala a uvukla i državu u njeno subvencioniranje. Tako se na pr. u Rhein-Westfalenu plaća svaka sadnica uspešno zasađena sa 1 DM. Sadni materijal i klonovi su pod kontrolom državnih organa. Postoji i poseban savez za topolu. Sada se godišnje sadi prosečno 8 miliona topolovih sadnica od toga 80°/o izvan šuma. Usled silnog zamaha ove akcije izmaklo se kontroli zdravstveno stanje sadnog materijala i proizvodnje klonova, nisu izvršene sve prethodne mere zaštite tako da danas ima veliki broj bolesti na topolama naročito Dothichiza. Rentabilitet topolovih kultura je van sumnje vrlo visok (vidi članak prof. dr. Rohmedera u »Forstwirtschaft:<-u No 29/30, 1955 str. 348—354). Teškoće postoje u pogledu nabavljanja zemljišta za topolove nasade ali su ove pretežno administrativno-birokratske prirode (nemoguće je, zato što ne postoje precizni propisi o tome, izdati takve površine, i gde ih ima pored reka i puteva, u dugogodišnji zakup kao što to traži drvna industrija). U Austriji se pitanju brzorastećih vrsta drveća posvećuje naročita pažnja. — S jedne strane se u Austriji forsiraju više topolove plantaže koje donose 20—35 ms drveta po hektaru, a kada se već ide na šumske nasade topola (ekspresne šume) 50 |
| ŠUMARSKI LIST 1-2/1958 str. 53 <-- 53 --> PDF |
onda se primenjuje gusta sadnja jer ona omogućava iskorišćavanje već posle 3—i godins. Takođe se u Austriji ide više na sadnju u redove nego na kompleksno zasađivanje površine, jer to dozvoljava da se koriste površine koje nisu do sada uopšte bile korišćene za proizvodnju drveta. Pored nacionalne komisije za topolu postoji u Austriji i Radna zajednica za topolu (Arbeitsgemeinschaft für Papellbau) koja ima najvećih zasluga za širenje topolinih kultura. U Austriji je kontrola topolovog sadnog materijala na znatnoj visini. Po jednom propisu ne srne se zasaditi ni jedan klon koji nije ispitan i odobren od Zavoda za šumarska istraživanja u Mariabrunnu. Postoji poseban rasadnik u Tulnu gde se vrše ispitivanja 96 klona topola da bi se iznašlo 10 za 10 glavnih vrsta staništa. U rasadniku se vrše i ispitivanja raznih klonova na otpornost protiv mehaničkih povreda i biljnih i insekatskih bolesti. Ovo ispitivanje se proteže i na 42 vrste vrba. Oplemenjivanje ritskih šuma Osobitu pažnju u Austriji zaslužuje akcija oplemenjivanja ritskih šuma koju sprovede već ceo niz godina Komara za poljoprivredu i šumarstvo Gornje Austrije pod rukovodstvom Dr. H. Hufnagla. Suština akcije je u tome što se u ritske šume kojih ima mnogo pored Dunava, njenih pritoka i oko jezera unose plemeniti lišćari (brzorasteći) čime se ove šume, koje su ranije davale samo loše ogrevno drvo, pretvaraju u visoko produktivne sa velikim procentom tehničkog a naročito celuloznog drveta. Godišnji prinos se na taj način popeo od oko 600 na 5.000 do 6.000 šilinga po hektaru. Dosad je oplemenjeno oko 800 od ukupno 4.000 hektara ritskih šuma Gornje Austrije. Uspeh ove akcije temelji se na temeljitoj pripremi i zaista dobroj organizaciji koja se zasniva na dobrom poznavanju prilika i mentaliteta zainteresovanih ljudi. Priprema je krenula od iznalaženja bioloških osnova. Ove su stvorile ekipe naučnika (biljnih sociologa, pedologa, biologa tla i šumara). U prvoj fazi su ustanovljeni tipovi ritskih šuma, zatim se prišlo kartiranju ritskih šuma i određivanju vrste drveća koje najviše odgovaraju staništu u pojedinim šumskim parcelama pa se tek posle ovoga išlo na sprovođenje akcije. Pri tome je odmah stvorena posebna organizacija prodaje drveta iz tih šuma dobivenog od topole i drugih plemenitih mekih lišćara koji su se u njih unosili. Time je unapred bio obezbeđen uspeh akcije. Veliku prilagodljivost lokalnim prilikama i mogućnostima pokazalo je rukovodstvo akcije kada je trebalo rešavati problem negovanja mladih kultura topole uritskim šumama. Sa obrazovanjem posebnih plaćenih grupa radnika koje obilaze sve šume redom počev od istoka prema zapadu i vrše prašenje i negovanje zasađenih stabala topole rešen je ovaj težak problem nedostatka radne snage tako da su seljaci, sopstvenici ritskih šuma slobodno raspolagali svojom radnom snagom u vreme najvećih poljskih radova. Komora za poljoprivredu i šumarstvo Gornje Austrije nije se zaustavila samo na oplemenjivanju ritskih šuma već je svoju akciju proširila i na sve ostale šume. I ovome je opet prišla sa prethodnom dubljom naučnom analizom i ozbiljnim pripremama. Zato već sada ima znatnijih uspeha a očekuje ih još više.´ Pošumljavanje krša, goleti i teških zemljišta U Nemackoj problem pošumljavanja goleti a naročito krša sasvim je neznatan. Tako sužen, razume se, temeljito je proučen. Politika pošumljavanja golih površina šumskog zemljišta se u takvim uslovima vodi po sasvim drugim pravilima nego u zemljama gde postoje ogromna prostranstva krša. Ovde se naime radi o zaštitnim poäumljivanjima dok se u Nemackoj radi o nastojanju da svaki pedalj zemlje daje produkciju. Kao i kod mnogih drugih problema i ovde je osnovna smetnja nedostatak radne snage. Prema tome stimulacija sopstvenika goleti i krša (seljaka, opštine) treba da je usmerena na to da maksimalno angažuje već postojeću radnu snagu, najbolje onu koja je zainteresovana za samo pošumljavanje. U tome smislu se vrši planiranje, ugovaranje, obračunavanje i isplata subvencija koje daje država za pošumljavanje. Još dve teškoće postoje kod pošumljavanja. Jedna je sopstvenost a druga paša. Obično su goleti privatna sopstvenost ili vlasništvo opštine, te treba prethodno 51 |
| ŠUMARSKI LIST 1-2/1958 str. 54 <-- 54 --> PDF |
uporno ubeđivati sopstvenike u potrebe pošumjavanja. Kod opštinskih goleti opet ima još znatnih ostataka servituta paše. Pošumljavanjem se obično likvidira i problem paše. Još jedna karakteristična crta pošumljavanja goleti u Nemačkoj. Ona je propagandnog značaja. Sa pošumljavanjem se počinje uvek tamo gde je tehnički uspeh unapred zagarantovan. Vrlo poučan je bio primer pošumljavanja goleti a naročito teških zemljišta (sodna tla — slanice) u Burgenlandu u Austriji. Ova oblast je stepskog karaktera sa vrlo nepovoljnim klimatskim uslovima za uspeh pošumljavanja. Međutim, nije ovo glavna teškoća. Ona je istraživanjima i tehnikom savladana. Najteži problem je ovde bio dobivanje zemljišta za pošumljavanje jer se radi o poljoprivrednim površinama. S druge strane se ovde postavljalo i pitanje radne snage. Trebal oje dakle naći rešenja koja će privoleti sopstvenike zemljišta da ova ustupe šumskim kulturama, a isto tako da se pošumljavanje vrši sa što manje angažovanja njihove radne snage. Sistematskim dugogodišnjim radom na propagandi i prosvećivanju seljaka uporedo sa postizanjem uspeha u pošumljavanju stvorile su se potrebne površine zemljišta, a mehanizacija rada u rasadnicima i na obradi zemljišta kultura, resila je i pitanje nedostatka radne snage. Sve ovo, dopunjeno i stimulacijom od strane države koja je dala subvencije za pošumljavanje, osiguralo je uspeh. Sa čisto stručno-tehničkog gledišta vredno je pomenuti uspehe koji su postignuti na pošumljavanju teških zemljišta — slanica. Ovde je tehnika bila od presudnog značaja. Ogromni plugovi koji rigolaju na dubini više od 80 cm, vučeni teškim traktorima sa preko 120 KS, upotreba treseta i*tresetnih kocki i pravilan izbor vrsta i sadnog materijala uspešno rešavaju ovo inače vrlo teško rešljivo pitanje. Na naše vojvođanske slanice dao bi se ovaj način skoro v potpunosti primenjivati. Nedostatak ove metode rada jedino je u tome što je vrlo skupa — 10 radnih časova koštaju 3.000.— šilinga a efekat za to vreme je 0,6—0,7 ha. Podizanje vetrozaštitnih pojaseva Sa podizanjem vetrozaštitnih pojaseva sreli smo se na području šumske uprave Ufenheim u Bavarskoj a sa poljozaštitnim pojasevima u Burgenlandu. Kod Ufenheima se nalazi oblast prhkog peskovitog zemljišta inače vrlo plodnog. Za njega je karakteristično da čim sa njegove površine nestaje busena odmah podleže eolskoj eroziji. Zato se izbegava oranje takvih zemljišta. Međutim nedostatak radne snage naterao je da se primene specijalni kopači. To su mašine tipa »Hako« koji imaju dnevni efekat od 1.000 rupa 45/45 sm. Do podizanja vetrozaštitnih pojaseva došlo se tek docnije. Prvobitno je borba protiv eolske erozije vođena putem drvenih plotova iza kojih je vetar istovarivao podignuto zemljište. Glavni pojasevi stavljaju se upravno na pravac štetnog vetra u udaljenosti 300—600 m jedan od drugoga a ovi se povezuju kosim pojasevima. Ceo se ovaj sistem oslanja na već postojeće šume ili na posebne u tu svrhu ozelenjene površine. Sistem vetrozaštitnih pojaseva se po pravilu mora uklopiti u plan arondacije i komasacije zemljišta pa bi ova morala prethoditi njihovom podizanju. Planovi komasacije, arondacije i podizanja vetrozaštitnih pojaseva rade se po opštinama. Organizacija radova na podizanju pojaseva ide preko mesnih zadruga koje ujedno rešavaju i pitanje komasacije i arondacije. Zadruge se po završenim radovima rasturaju a zelene površine i pojasevi postaju svojina opštine. Poljozaštitni pojasevi u Burgenlandu služe kao okosnica svim ostalim pošumljavanjima. Pored ostalih domaćih vrsta u ove pojaseve su ugrađene i neke vrste košaračkih vrba koje su vrlo rentabilne što znatno povećava vrednost pojaseva. Iskorišćavanje šuma i prerada đrveta I za Nemačku a i za Austriju je karakteristično da iskorišćavanje šuma vrši po pravilu isključivo sopstvenik šuma odnosno organ upravljanja šumom. Ovo važi naročito za Nemačku gde ni izuzetno nema prodaje drveta na panju dok se to može katkad desiti u Austriji u seljačkim šumama. Međutim, državne šumske uprave ne obavljaju ceo proces proizvodnje u eksploataciji šuma nego samo prve dve 52 |
| ŠUMARSKI LIST 1-2/1958 str. 55 <-- 55 --> PDF |
odnosno tri faze. U ravničarskim šumama vrši se seča i izrada pa se drvo na licitaciji ili slobodnom pogodbom prodaje pored panja u šumi. U planinskim šumama pored seče i izrade vrši se još privlačenje do izvoznog kamionskog puta. Privlačenje se vrši od strane državne šumske uprave i u onim slučajevima u ravnici gde god postoji opasnost da bi kupac drveta mogao prilikom izvlačenja da povredi podmladak. U planinskim šumama je težnja da se drvo prodaje na izvoznom putu što dublje u šumi da bi troškovi privlačenja koji su redovno najveći bili što niži. U Nemačkoj mehanizacija rada na iskoriščavanju šuma znatno je odmaklato u svim fazama. Ona je na višem nivou u ravničarskim šumama gde se kod seča već pretežno upotrebljavaju lančane motorne testere naročito samačke (tj. za jednog radnika). Lančane testere osvajaju i seče u planinskim šumama. Mehanizacija je u velikoj meri prodrla i u privlačenju drveta o čemu će još biti riječi. Prirodno je da se izvoz vrši isključivo kamionima koji svi imaju utovarneistovarne uređaje. U Austriji je mehanizacija na nižem stepenu nego u Nemačkoj, pre svega, zato što su austriske šume pretežno planinske ali i zato što je Nemačka industriski razvijenija i ima bolju i razgranitiju saobraćajnu mrežu u šumama. S gledišta privredne politike treba istaći da drvna a naročito industrija hartije imaju znatan uticaj na režim asortimentacije sečivih masa i da učešće sortimenata koji du na hemisku preradu (celuloza i drvenjača) sve više raste. Treba priznati da industrija papira i celuloze iz sopstvenih interesa doprinosi racionalnijem korišćenju sortimenata tankih dimenzija, te da u tom smislu tehnološki rešava problem Ijuštenja tankog celuloznog drveta (kao što smo to videli u fabrici hartije «u Mürzzuschlag-u). Postoji i pokušaj da se mešaju manje količine bukovog drveta sa četinarskim pri fabrikaciji hartije. I ako kartel industrije hartije u Austriji ima svojih negatvnih, monopolističkih obeležja, industrija hartija doprinosi intenzifikaciji iskorišćavanja šuma. Otvaranje šuma Problem otvaranja šuma posvećuje se velika pažnja i u Nemačkoj i u Austriji. U Nemačkoj sam problem postoji još jedino u planinskim šumama dok se kod ravničarskih i pribrdskih radi više o modernizaciji i rekonstrukciji šumskih cesta nego o gradnji — komunkacija kojima se otvaraju šume. U Nemačkoj osvaja sve više teren gradnja šumskih cesta (ustvari rekonstrukcija i modernizacija) putem stabilizacije (američki način). Ova se metoda odlikuje time što su svi radovi mehanizovani tako da se radi praktično o gradnji puteva na pantljici kod čega proizvod — cesta stoji i raste a mašine se kreću. Ovi putevi su jeftiniji i trajniji i uopšte ekonomičniji. Dok 1 m običnog puta (sa donjim strojem i posteljicom izrađenom na klasični način, košta 50 DM dotle stabilizacioni put košta po 1 m 18—23 DM. Ovakav metod građenja šumskih cesta naročito je ekonomičan tamo gde vlada oskudica u radnoj snazi a nadnice su visoke. Međutim bi kaluklacija verovatno pokazala da bi u našim uslovima bila ekonomičnija takva izgradnja. Koliko se polaže danas na što pravilnije, stručnije i ekonomičnije otvaranje planinskih šuma u Nemačkoj može se videti iz činjenice da se tim pitanjem bave izrazito naučne ustanove kao što je to na primer Institut za biologiju drveta i iskorišćavanje šuma Zavoda za šumarska istraživanja (Šumarski fakultet) u Münchenu koji je resio na naučnoj osnovi sistem otvaranja jedne konkretne planinske šume. U Austriji se najviše polaže na otvaranje seljačkih šuma i u tom pogledu su postignuti zaista veliki uspesi. Tako na primer je u Štajerskoj dosada izgrađeno 900 km takvih puteva pa se sada svake godine izgrađuje 250 km. Što se tiče tehničke strane ovih puteva najhitnije je kod njih da se ne vrši sortiranje materijala u kolovozu već da se slaže kamen, šljunak i pesak onako kako napada sa nalazišta pa se onda to zgušnjava posebnim vibratorima (Rütteleverdichter-ima). Pored vibratora se upotrebljavaju buldožeri — Caterpilari i mašine za škarpiranje. Elementi puteva odgovaraju šumskom transportu. Oni su otporni i dobro upotrebljivi za kamionski transport iako je kod njih zanemarena estetska strana. Putevi koštaju od 60—100 šilinga po 1 m. U Štajerskoj je na ovaj način otvoreno dosada 120.000 od ukupno 450.000 h seljačkih šuma. |
| ŠUMARSKI LIST 1-2/1958 str. 56 <-- 56 --> PDF |
Napred smo već podvukli da je došlo do znatnih promena u praktičnom uređivanju šuma na bazi novih pogleda na otvaranje šuma (privlačenje drveta). Tako se područja eksploatacije danas dele na jedinice privlačenja (Bringungseinheiten) prema načinima privlačenja odnosno vrsti transportnih naprava koja se primenjuju. Privlačenje u planinskim šumama Predmet posebne brige šumarskih stručnjaka i naučnika Nemačke i Austrije jeste privlačenje drveta u planinskim šumama. Ovo je pitanje najtešnje povezano sa pitanjem otvaranja planinskih šuma o kome smo napred govorili. Koliko se značaja i važnosti pridaje ovom problemu može se videti iz činjenice da se ovo pitanje izučava kako na najvišem naučnom nivou (već spomenuti Institut za biologiju drveta i iskorišćavanje šuma) tako i u posebnoj školi za šumske radnike smeštene u Bavarskim Alpama (Laubau). Škola za šumske radnike u Laubau-u gradi svoje obučavanje radnika na principu da se u planinskim šumama ne može govoriti o gajenju dok se ne rese problemi privlačenja. Prirodno je da se kod toga radi o savremenim metodama privlačenja sa vinčevima, žičarama (heliokopterima i cepelinima). Međutim, nisu sasvim napuštene ni primitivne metode (privlačenje rižama-vodiljama »Loite«). Pokretne riže ili riže vodilje našle su danas veliku primenu u visokoplaninskim predelima zato što, za razliku od klasičnih drvenih riža, ne troše nikakav materijal (drvo) jer se grade od samog drveta koje se privlači bez da se obdelava ili ma čim ošteti. Na taj način sa završnim privlačenjem nestaje automatski i sama riža. Pored toga je gradnje pokretnih riža nesrazmemo jeftinija od stalnih. Obično 1 m obične riže 20 DM a pokretni ispod 1 DM, u najtežim slučajevima 1,80 DM. U prošeku se 100 m pokretne riže može izgraditi za 32 časa (4 radnika za 8 radnih časova). Velika prednost pokretnih riža (Loite) jeste pored ostalog i u tome što se drvo pušteno preko njih skoro nikako ne oštećuje dok je to kod klasične riže normalna pojava. Usled toga je tako privlačeno drvo vrlo traženo i postiže veće cene zbog boljeg kvaliteta i bezopasnog piljenja. Prednos »Loiti« je u tome što se njima može spuštati i dugačka građa (Langholz), što drvo koje se njima pušta ne mora imati špronca čime se ušteđuju troškovi izrade. Upotreba »Loiti« u privlačenju unela je niz drugih novih momenata u ceo sistem i organizaciju doturan ja drveta od kojih treba naročito istaći vanrednu mogućnost prilagođavanja terenu. Razume se da »Loite« ne mogu u potpunosti da savladaju privlačenje u planinama. Ono mora biti dopunjeno savremenim napravama u prvom redu žičarama. Privlačenje treba da predstavlja dobro smišljenu kombinaciju različitih metoda i naprava koji prema konkretnim terenskim uslovima daju najekonomičnije rešenje. Od žičara dolaze samo izuzetno u obzir Wiessen-žičare jer zahtevaju relativno dugo vreme za izgradnju odnosno premeštanje a ekonomične su samo kod većih količina drvne mase (najmanje 600 m3) na potezu privlačenja. U Bavarskoj primenjuju metode privlačenja žičarama koje se isplaćuju i za najmanje količine drveta. To su žičare dužine žice do 300 m, prečnika 14 mm. Za veće dužine tj. do 600 metara upotrebljava se prečnik 17 mm. Žičara od 300 m sa 14 mm prečnika može se podići od 4 radnika za 4 časa ako se mašina i ostali pribor već nalazi na licu mesta. Pored upotrebe žičara koristi se i obično uže za spuštanje kao i gvozdene žice na ručne i motorne vinčove. Kod toga je izvlačenje ili spuštanje stabala u ćelom (neovršenih a sa nekoliko zelenih grana tzv. »Vogelsang«) pokazalo da se ćelo privlačenje može odvijati vrlo lako i bez ikakvih smetnji u kretanju. Organi službe za unapređenje šumarstva I u Nemačkoj i u Austriji postoje razni organi službe unapređenja šumarstva. U Nemačkoj nema u tom pogledu jedinstvenosti već je to različito u pojedinim nemačkim zemljama. Tako je na primjer u Bavarskoj celokupna javna služba unapređenja šumarstva u rukama državne uprave te pored ove ne postoji drugi zvanični 54 |
| ŠUMARSKI LIST 1-2/1958 str. 57 <-- 57 --> PDF |
organi ako isključujemo zajednicu za zaštitu nemačke šume (Schutzgemeinschaft Deutscher Wald) koja je svenemačka dobrovoljna društvena organizacija. U drugim nemačkim zemljama se unapređenjem šumarstva bave još i poljoprivredne i industriske komore. Postojee i federalne organizacije za unapređenje šumarstva kao što je Nemački šumsko-privredni savet (Deutscher Forstwirtschaftsrat) i Nemački savet za drvnu privredu (Deuscher Holzwirtschaftsrat) koji su savetodavni organi savezne vlade. Nemački šumsko-privredni savet sastavljen je od pretstavnika svih zainteresovanih za unapređenje šumarstva — svi šefovi zemaljskih državnih šumskih uprava, pretstavnici komunalnih šuma i pretstavnici saveza nemačkih sopstvenika šuma, uključivo pretstavnike komora kao reprezentante seljačkih šuma. Savet ima svoje stručne odbore koji se bave određenim stručnim problemima. I Savet i njegovi odbori imaju svoje redovne godišnje sastanke i skupštine. Savet ima svoj radni program. Sadašnji radni program se odnosi na povećanje šumske proizvodnje i izrađen je 1953. godine. Prirodno je da u organe unapređenja šumarstva treba računati sve institut« i zavode za šumarska istraživanja. Ovih ima u znatnom broju. Tako ima samo Zavod za šumarska istraživanja (Šumarski fakultet) u Münchenu 10 instituta: za gajenje i uređivanje šuma; za šumarsku politiku i poslovanje šumskih gazdinstava; za nauku o prinosu; za premer i otvaranje šuma; za biološka istraživanja drveta i eksploataciju šuma; za semenarstvo i šumsku genetiku; za pedologiju i nauku o šumskom staništu; za šumsku botaniku, za primenjenu zoologiju; za meteorologiju. Od brojnih drugih instituta treba pomenuti Savezni zavod za istraživanje u oblasti tehnologije drveta u Reinbecku kao i Institut za naučnu organizaciju rada u šumarstvu takođe u Reinbecku. U Austriji se unapređenjem šumarstva bave, pored organa državne šumske uprave i šumarsko tehničke službe pri zemaljskim vladama i srezovima, naročito Savezni zavod za šumarska istraživanja (u Mariabrunu) i sve poljoprivredne komore pojedinih austriskih zemalja. Rad na unapređenju šumarstva naročito je intenzivan kod poljoprivrednih komora gde je usmeren na unapređenje seljačke šumske privrede tj. gazdovanja seljačkim šumama. Da bi mogle savladati ovaj vrlo obiman posao postoje kod svih poljoprivrednih komora odelenja za šumarstvo koja imaju različiti broj stručnjaka u pojedinim austriskim zemljama. U komori poljoprivrede G. Austrije postoje dva odelenja: Odelenje za šumarstvo i Odelenje za drvnu privredu čiji šefovi zamenjuju jedan drugoga. Odelenje za drvo ima dva referenta i dve pomoćne snage. Odelenje za šumarstvo ima u centrali sedam stručnjaka i tri pomoćne snage. Ono se deli u pet referada: za ritske šume; za procenu šteta (koju čine razne industrije u šumi); za nastavu i propagandu; za izradu projekata za otvaranje šuma; za šumarske akcije. Poljoprivredna komora Štajerske ima u svom odelenju za šumarstvo sledeće referate: za otvaranje šuma; za školstvo i propagandu; za gajenje i zaštitu šuma; za uređivanje šuma. Zajedno sa spoljnim službama ima odelenje dvadeset stručnjaka. Pored šumarske službe u zemaljskim poljoprivrednim komorama postoje još i pri sreskim seljačkim komorama (kojih ima ponekad i više u jednom političkom srezu) šumarski stručnjaci kao savetodavci ili kao sekretari (Donja Austrija). Ovi najtješnje sarađuju sa šumarskom službom komora i pripremaju seljake za sve akcije koje komore pređuzimaju. I u Austriji postoji Savezni savet za drvnu privredu (Bundosholzwirtschaftsrat). S druge strane sve zemaljske komore obrazuju svoj zajednički organ tzv. Konfe renciju pretsednika poljoprivrednih komora koja ima. takođe svoj mali stručni aparat. Organom za unapređenje šumarstva može se donekle smatrati i austriska ko mora za trgovinu i industriju koja se bavi i unapređenjem drvne privrede. Pored toga postoji u Austriji i Institut za istraživanje drveta koji je organ austriskog društva za istraživanje drveta (OGFHE). Jedna masovna organizacija koja se bavi propagandnim delom unapređnja šumarstva jeste tzv. zeleni front (Grüner Front) u čijem se rukovodstvu nalaze obično najistaknutiji šumarski stručnjaci. |
| ŠUMARSKI LIST 1-2/1958 str. 58 <-- 58 --> PDF |
Staranje o seljačkim šumama Staranje o seljačkim šumama i savetovanje seljaka šumosopstvenika neobično je razvijeno u Nemačkoj i Austriji. Ne radi se ovde, razume se, nikako o specijalnim naklonostima prema seljaku šumosopstveniku već o potrebi povećanja prinosa iz seljačkih šuma koje je u poređenju sa prinosom iz državnih šuma, šuma javnopravnih tela i veleposednika, znatno slabiji. S druge strane seljačke šume zahvataju pretežni deo privatnih šuma. U Austriji 52"Vo ukupne šumske površine otpada na sitne seljačke šume. A u Bavarskoj 42<)/o. Ovaj se procenat u pojedinim nemačkim i austriskim zemljama menja ali je svugde, i tamo gde je najniži, toliko značajan da je briga o seljačkim šumama svugde u prvom planu. Staranje o seljačkim šumama odvija se uglavnom po dve linije. Po prvoj preduzimaju se niz mera koje se odnose neposredno i na same seljačke šume i seljačko šumsko gazdinstvo. Druga linija jeste školovanje i obučavanje seljaka u gazdovanju sa šumama i u šumskim radovima i vaspitanje seljaka za što pravilniji odnos prema šumama. Kako ćemo školstvu i prosvećivanju u šumarstvu posvetiti posebnu glavu u ovom članku neće ovde biti reci o ovoj drugoj liniji i ako su obe tesno povezane. Postoje vrlo brojni i raznovrsni oblici staranja o seljačkim šumama. Ako zanemarimo organizacione oblike o kojima ćemo takođe posebno govoriti u ovom članku onda bi najvažniji oblici bili sledeći: — akcije za sprovođenje različitih mera u gajenju, nezi, zaštiti i iskorišćavanju šuma — očigledna propaganda i agitacija na terenu putem uzornih šumskih objekata, demonstracija pojedinih vrsta radova i njihovog uspeha —´ neposredna stručna pomoć kod pojedinih radova a naročito doznaka za seču i proredu, trasiranje i izrada šumskih saobraćajnica i t. d. — subvencije i materijalne pomoći pri izvođenju određenih radova pod određenim uslovima (bez ili uz pomoć seljaka šumo-posednika) — izvođenje stručnih raddva kao uređivanje šuma, komasacija i arondacija, konverzija itd. — stručne ekskurzije sa seljacima i obilasci seljačkih šuma drugih krajeva — stručna savetovanja sa samim seljacima — stručna savetovanja i ekskurzije u seljačke šume sa svim odgovornim službenicima i funkcionerima srezova (sreski načelnici, državni tužioci, pravobranioci. advokati, agronomi, poreznici, učitelji itd.) — davanje svakodnevnih saveta seljacima po svim pitanjima koje se odnose na njihovo šumsko gazdinstvo — stručna pomoć pri sortiranju drveta, ispitivanju tržišta i prodaji drveta. — organizaciono-tehnička pomoć pri nabavci semena i sadnica i pri osnivanju zajedničkih šumskih rasadnika — organizovanje zajedničkih radova pri nezi šuma itd. Ističemo naročito vanredne uspehe koji su postignuti na polju staranja o seljačkim šumama u šumskoj upravi Holzkirchen (Bavarska) gde je ondašnji Obfmst» Baumann svojim vanrednim poznavanjem seljaka, prilika i mogućnosti i istančanim osećanjem za izbor metoda rada sa seljacima šumoprivrednicima postigao zaista zavidne rezultate tako da u njegovoj šumskoj upravi danas praktički ne postoji seljačka šuma u kojoj se ne vrši proreda, da se u velikom delu ovih šuma vrše melioracije zemljišta pa se čak u nekim seljačkim šumama primenjuje Schädelinovi principi odabiranja stabala i oplemenjivanja sastojina. Ne manje uspeha je u pogledu staranja o seljačkim šumama, a osobito o ritskim šumama, pokazala poljoprivredna komora Gornje Austrije pod rukovodstvom dr Hufnagla gde postoje danas čak u selima omladinski šumski rasadnici sa produkcijom od 1 miliona sadnica godišnje a u svakoj opštini opštinski lugari koji su stalni staraoci seljačkih šuma. Također je odlične rezultate u pogledu staranja o seljačkim šumama dala poljoprivredna komora Štajerske koja je jednu četvrtinu seljačkih šuma otvorila dobrim 1 Oberforstmerster 56 |
| ŠUMARSKI LIST 1-2/1958 str. 59 <-- 59 --> PDF |
šumskim putevima, uredila znatne površine seljačkih šuma, pomogla seljake u preorijentaciji šumskog gazdinstva u vezi sa regionalnim uređivanjem na područjima rekonstrukcije poljoprivrede (prelaz sa naturalne u savremenu robnu proizvodnju). Udruživanje seljaka šumo-sopstvenika Dok u Nemačkoj postoji vrlo široka skala načina udruživanja šumosopstvenika počev od najlabavijih veza (udruživanja radi zajedničke nabavke sadnica) pa do pretvaranja privatne u zadružnu sopstvenost, dotle su u Austriji oblici udruživanja oskudniji i nikad ne idu do krajnjih konsekvencija. Postoji korelacija između stepena industriske razvijenosti zemlje i strogosti propisa o udruživanju. Tako na pr. industriski najrazvijenija nemačka pokrajina Nordrhein-Westfalen predviđa zakonom čak i prisilno udruživanje u slučaju da se nedovoljno neguju seljačke šume, kada postoji nepravilna struktura poseda i ako je proizvodnja drvne mase preniska. Obratno, u Bavarskoj koja je najzemljoradničkija pokrajina Nemačke nema posebnih propisa o udruživanju već za nju važe opštenemački zakoni o udruživanju izdati 1943. god. koga se danas, razume se, niko ne pridržava. Zakon pokrajine Nordrhein-Westfalen poznaje tri oblika udruživanja: šumskoprivredne zajednice, šumarski savezi (Verbände) i šumske zadruge. Prvi oblik je dobrovoljno a druga dva prisilno udruživanje. Zadaci dobrovoljnog udruživanja mogu biti: gazdovanje na bazi zajedničkih privrednih planova (uređajnih elaborata); zajednička nabavka semena i sadnica; izvođenje kulturnih radova, melioracija i pošumljavanja goleti; zajedničko izvođenje zaštite šuma; zajednička izgradnja i održavanje puteva; zajedničko izvođenje seče i izrade; zajednička prodaja i unovčenje glavnih i sporednih šumskih proizvoda; nameštanje zajedničkog stručnog personala; postavljanje zajedničkih stalnih šumskih radnika. Dobrovoljne šumsko-privredne zajednice priznaju se kao javno-pravna tela ako se cilj udruživanja može postići na površini udruženih šuma, ako je otkazni rok članstva najmanje dve godine, ako se pojedine šumske parcele ne mogu izdvojiti iz zajednice ni smrću člana ni prodajom i ako se gazdovanje udruženih šuma vrši isključivo na bazi privrednog plana koji je sastavljen od stručnjaka. Šumski savez (Forstverband) je javno-pravno telp pod zaštitom i kontrolom države. Ovakvi savezi ne plaćaju sve dažbine koje važe za korporacije. Članstvo je u njima čvršće vezano i postoji potpuni uvid države i pravo kontrole njihovog rada. Šumski savez može nastati i dobrovoljno ako to odluči većina članova (više od polovine) koja raspolaže sa više od pola šumskih površina. Šumske zadruge razlikuju se od šumskih saveza jedino po tome što je za sve udružene šume propisan jedan jedinstveni privredni plan. Ove zadruge ne plaćaju porez na dohodak korporacija koji je inače u Nemačkoj najveći. U Austriji zadrugarstvo nije toliko razvijeno, ono je počelo 1918. a razvijalo se obično teritorijalno po gravitacionim područjima kod čega je cilj udruživanja bio zajedničko gazdovanje šumama i zajednička prerada drveta. Od oblika udruživanja najčešći je danas oblik privremenog udruživanja u »vrhu izvođenja određenih radova (na primer zajednice za izgradnju šumskih puteva). S druge strane postoje zadružne šume koje su nastale zajedničkom kupovinom jedne Sume od strane više seljaka. Naročiti tip udruživanja koji je nastao u svoje vreme pretvaranjem individu alnih poseda u zajednički jesu opštinske šume tamo gde su se ove zadruge podu darale sa atarom opština te je pretsednik bio ujedno i pretsednik opštine.* U Austriji se vrši u privredi i zanatstvu (od 1883 godine) koji je već odavno zastareo. Školstvo i prosvećivanje u šumarstvu Visoki stručni nivo šumarstva Nemačke i Austrije dolazi pored ostalog bez sumnje usled stanja i kvaliteta stručnog školstva i šumarskog prosvećivanja naroda naročito zemljoradnika. ´ prema izlaganju Prof. Dr. Flatschera. |
| ŠUMARSKI LIST 1-2/1958 str. 60 <-- 60 --> PDF |
Visoke škole za šumarstvo postoje u Zapadnoj Nemačkoj tri (München, Freiburg i Göttingen). U Austriji imamo na visokoj školi za kulturu tla u Beču Šumarski fakultet. Ove visoke škole spremaju najkvalifikovanije šumarske stručnjake. Dok münchenski fakultet daje diplomirane šumske privrednike, Visoka škola za kulturu tla u Beču sprema šumarske inženjere koji pored biološke spreme raspolažu i inženjerskim znanostima (šumsko građevinarstvo, šumske komunikacije, šumsko mašinstvo i prerada drveta). Niti u Nemačkoj niti u Austriji ne postoje srednje šumarske škole — šumarski tehnikumi već šumarske škole (Försterschule) koje spremaju revirne šumare. Uslovi za pohađaneje ovih šumarskih škola prilično su isti i u Nemačkoj i u Austriji. A to je osmogodišnje opšte obrazovanje i dve do tri godine šumarske prakse (kao radnik ili pomoćni službenik). Za šumarske škole je karakteristično da su sve internatskog tipa da u njima vlada strogi režim učenja, da je nastavni plan vrlo opterećen, da raspolažu vrlo bogatim zbirkama i kabinetima i da imaju svoje školske šume, u kojim se, kao sastavni deo nastavnog plana izvodi praktična obuka. U pratičnom obučavanju ide se do te mere da svaki učenik mora da poznaje i da ovlada tehnikom svih mogućih vrsta šumskih radova pa u tu svrhu ima da izvodi sam, po planu, određen obim i vrste-radova. Nastavni program je savremen i naročito orjentisan na tehniku u šumarstvu. Škola traje dve godine. Po završetku škole učenik ide 3 godine na praksu i cnda polaže stručni državni ispit za šumara (Forster-a) koji je vrlo strog (naročito u Bavarskoj gde je čak strožiji nego školski ispit). Nemačka i Austrija odlikuju se time što raspolažu znatnim brojem škola za šumske radnike. Samo u Bavarskoj ima 3 takve škole: u Buchenbiihlu, Goldbergu i Laubau-u. U Austriji imamo škole za šumske radnike u Ortu kod Gmundena, u Waidhofenu na Ibsu, u Pichlu i u Osiachu. Škole za šumske radnike su samo jedna karika (i ako najznačajnija) u stručnom obučavanju šumskih radnika. Kao što radnik mora proći kroz više stepena obuke: šegrt, kalfa, stručni radnik, majstor itd. tako postoje i odgovarajući kursevi za šumske radnike tj. kursevi za šegrte, za kalfe (polukvalifikovane radnike), majstorski kurs (za kvalifikovane) i kurs za majstore seča (Haumeister) tj. visoko kvalifikovane radnike. Pored ovog postoje i kursevi za obične šumske radnike koji nisu dosada bili školovani a cilj ovih kurseva je da ih učini kvalifikovanim radnicima. Ima i niz specijalnih kurseva kako za radnike i tako i za službenike koji su različiti u pojedinim školama i zemljama. Tako na primer škola u Buchenbühlu ima kurseve za rukovaoce šumskih lančanih testera a škola u Ortu (Austrija) minerske kurseve, kurseve za pošumljavanje, kurseve za rasadničare, smolarske kurseve itd. Težište rada škola jeste da radnike upoznaje sa novim alatima i uređajima, njihovom pripremom za rad i održavanjem kao i sa tehnikom rada i novim postupcima vezanim za nove alate. Cilj jeste postići što veću produktivnost rada (radni učinak) sa što manje fizičkog napora a putem pojednostavljenja postupka. Ono što je najznačajnije kod škola za šumske radnike jeste da i teoretsko obučavanje i praktično uvežbavanje počiva na principima naučne organizacije rada i na naučnim metodama izučavanja rada — studije pokreta, vremena, radnog učinka, radnih postupaka itd. i naučnim metodama treniranja tj. uvežbavanje nove tehnike. Radnici se uvežbavaju u rukovanju alatom, u pokretima i postupcima kao vojnici u radu sa puškama. U svim školama se izučavaju šumski radovi na seči i izradi, na podizanju i gajenju šuma (sadnja, setva itd.), na nezi šuma (čišćenje i prorede itd.) a da se pri tome primenjuje savremena mehanizacija. Pored toga imaju neke škole i svoje posebne zadatke kao na primer škola u Laubau-u koja obučava radnike za rad u visokoplaninskim šumama a posebno u privlačenju drveta. Što se tiče službenika oni dolaze na kurseve zato da bi se upoznali sa novim postupcima i da se osposobe u oceni norme rada i radnog učinka kao i da bi primenili nove postupke i alate u svojim revirima odn. šumskim upravama. 58 |
| ŠUMARSKI LIST 1-2/1958 str. 61 <-- 61 --> PDF |
Sve škole za šumske radnike odlično su opremljene učilima, slikama, zbirkama alata, radionicama i vežbaonicama a raspolažu obično i sopstvenim školskim šumama. U Austriji su sve ove škole smeštene zajedno sa šumarskim školama tako da koriste zajedničke zbirke, učila, kabinete, prostorije pa i nastavnike, što je vrlo ekonomično. Pored škola za šumske radnike postoje još i škole za seljake šumoposednike odnosno posebni kursevi za obučavanje seljaka. U Bavarskoj je nadaleko čuvena škola za seljake šumo-privrednike (Waldbauernschule) u Hohenkammernu. Škola je osnovana još 1936 godine a obnovljena 1. X. 1947 godine. Oblik nastave jeste 1/3 u učionici, 1/i u radionici, Va u šumi. Osnovni metod je ociglednost, prisnost i jednostavnost u izlaganju. Program obuhvata osnovna znanja iz gajenja i iskorišćavanja šuma, zatim naučne organizacije rada u šumarstvu (alati, postupci, metodi itd.), prodaja i unovčenje drveta, za što vlada najveći interes, i najzad zakonskih propisa o šumama. Dosada je u toj školi bilo 7 redovnih kurseva sa 247 posetilaca. Međutim, pored ovih redovnih ima i ceo niz drugih specijalnih kurseva. U Austriji se obučavanje seljaka u šumarstvu vrši u zatvorenim i otvorenim kursevima. Otvoreni kursevi su za seoske mladiće koji moraju da ostanu kod kuće. Ovi se kursevi drže tamo gde se mogu okupiti najmanje 20 takvih mladića i održavaju se preko zime jedanputa nedeljno. Zatvoreeni kursevi održavaju se odjednom, obično u scdištu neke šumarske škole ili škole za šumske radnike i traju 60 radnih časova uzastopce. U pogledu programa kursevi se dele na cpšte i specijalne. U specijalne kurseve idu sledeće teme: oplemenjivanje ritskih šuma; podizanje i održavanje šumskih rasadnika; priprema i održavanje savremenog šumskog alata; prorede i oštećenja od divljači i preborno gazdovanje; sakupljanje semena; premer drveta. Postoje i posebni kursevi za opštinske lugare koji se regrutuju od seljaka. Pored toga postoji i niz oblika rada sa zemljoradničkom omladinom. Od mnogih drugih oblika rada na školovanju i prosvećivanju seljaka treba napomenuti posebne stručne šumarske časopise za seljake. Tako, na primer, u Holzkirchenu (Bavarska) izdaje takav časopis zadruga šumskih seljaka sreza a u Štajerskoj Poljoprivredna komora. Pored ovih časopisa izdaje se i niz popularnih knjiga i brošura o šumarstvu pa čak i u obliku romana (za odrasle) i bukvara (za decu). Problemi drvnog tržišta U Nemačkoj je drvno tržište celih 17 godina (do kraja rata) bilo centralizirano i dirigovano a time i organizovano. Posle rata dolazi do postepenog oslobađanja tržišta te je ono danas potpuno slobodno. Slobodno tržište sastoji se u tome što svaki šumosopstvenik može da pcseče koliko i šta hoće samo ne srne da dođe u sukob sa propisima o pustošenje i zaštitnim šumama. Svako izrađuje Sortimente kakve želi. — S druge strane na tržište utiče i specifično stanje u drvnoj industriji. Ranije dirigovano tržište sa distribucijom i cenama (dirigovanim) za piljenu robu i oblovinu omogućavalo je da se održi svaki pogon tako da se nisu mogli isključiti zastareli i neracionalni što je inače normalan proces. A kako je bila dozvoljena modernizacija postojećih pogona to su se, pri istom broju pogona, povećavali kapaciteti tako da su oni danas dva do tri puta veći od mogućnosti seča. Zato u Nemačkoj drvno-industriski pogoni rade sa vrlo smanjenim kapacitetima te su neekonomični. Mora se uvoziti 35°/» potrebne drvne sirovine za industriju prerade drveta. Ovaj uvoz utiče na cene drveta na unutrašnjem tržištu a time i na cene oblovine. U stvari uvoz reguliše cene drvetu. Kada se pojave potraživanja velikih količina sortimenata posebnih vrsta (na primer: realizuje se veliki program građevinskih radova) dolazi do poremećaja na tržištu na taj način što pilane dižu cene da bi obezbedile sirovinu. Da bi se otklonili poremećaji i osigurala stabilnost tržišta vrše se stalno vrla detaljne sistematske studije konjunkture tzv. konjunkturna istraživanja koja s« 59 |
| ŠUMARSKI LIST 1-2/1958 str. 62 <-- 62 --> PDF |
sastoje u tome što se prate razni programi ili planovi izgradnje, proizvodnje materijala za zamenu drveta, za štednju drveta kao i cene toga materijala. Dalje, prati se, zaposlenost, cene građevinskog materijala (drvo, cement, betonsko željezo, cigle, crep i dr.). Na bazi ovih studija daju se opšte prognoze a naročito za asortimentaciju sečive mase. U Austriji se poljoprivredne komore trude da utiču na drvno tržište u smislu zaštite seljaka-proizvođača drveta. Naročito se staraju zato da se stabilizuju cene celuloznom drvetu i time osiguraju stalan otkup celuloznog drveta od seljaka. Do 1949. godine postojalo je i tu dirigovano tržište sa kontingentiranjem i niskim državnim cenama drveta. Sopstvenici seljačkih šuma nisu imali interesa za prodaju. Čim je posle 1949. god. došlo do liberalizacije formirale su se visoke cene oblovini i drvetu uopšte. Sumosopstvenici su koristili konjunkturu i prodavali drvo fabrikama hartije tako da je u 1951. godini došlo kod ovih do tolikih zaliha da su 1952. god. obustavile kupovinu celuloznog drveta i povećali zahteve za kvalitetom. Na taj način su šumoposednici dospeli u vrlo težak položaj. 1953. godine se situacija izmenila ali danas se opet približava stanje velikih stokova zaliha celuloznog drveta. Inače su cene celuloznog drveta u Austriji ispod svetskih cena. To se može videti iz činjenice da se građevinsko kolje (koje inače u svemu odgovara celuloznom drvetu (prodaje franko granica za 500 š. po pr. m. čemu odgovara 420—450 š. franko vagon, dok je otkupna cena celuloznog drveta kod veleposednika šuma 380 š. a kod seljaka 300 š. po prm. Industrija hartije ima veliki uticaj na tržište drveta i na izvoznu politiku u pogledu drveta. Ovo zato što postoji kartel koji je reonirao sirovinska područja pojedinim fabrikama. Komora smatra da bi većom liberalizacijom i elastičnošću u izvozu mogla da se popravi situacija za seljake. Zakonodavno regulisanje u šumarstvu U šumskom zakonodavstvu Nemačke postoje dva vrlo važna momenta koja su uticala na njegov razvoj. To su: a) stara tradicija zakonodavnog regulisanja materije šumarstva koja potiče čak od 13 i 14 veka, b) ne postoji jedinstveno zakonodavstvo u oblasti šumarstva jer šumarsko zakonodavstvo nije bilo nikad u nadležnosti federacije već nemačkih zemalja. Ova dva momenta tesno su povezana jer je istoriski razvoj nemačke države bio pod znakom političke podvojenosti nemačkih zemalja kao posebnih državica pa se zato nije stvarala tradicija jedinstvenog zakonodavstva u šumarstvu. U osnovnim pitanjima zakoni o šumama zemalja su slični ali su zato u pojedinostima sasvim različiti u zavisnosti od specifičnosti pojedinih zemalja kao što su istoriski razvoj dotične zemlje, psihološki moment (odnos naroda prema šumi) itd. Ukoliko postoji savezno zakonodavstvo ono se odnosi samo na neka određena opšta pitanja kao što su: promet šumskim zemljištem, pitanje pustošenja i problemi udruživanja u šumarstvu. Jedinstveno regulisanje u oblasti šumarstva od strane saveza postoji još i kod problema cena i oporezivanja (poreska politika). U vezi sa ovim specifičnostima nemačke zemlje su na različitom nivou savremenosti šumarskog zakonodavstva. Bavarska na primer, ima zakon o šumama koji potiče od 1852 godine a pokrajina Nordrhein-Westfalen ima vrlo strogi zakon o udruživanju šumskih posednika iz 1950. godine. U Austriji je sasvim suprotan slučaj od Nemačke. Šumarstvo je stvar saveza a ne zemalja i zato postoji jedinstveno šumarsko zakonodavstvo. Međutim, i u Austriji je zakon o šumama zastareo (još je na snazi zakon od 1882. godine). Zato se sada priprema novi zakon koji polazi od ovih osnovnih postavki: a) šumama se mora gazdovati na bazi privrednog plana, b) šumama moraju da upravljaju stručnjaci. Novi zakon predviđa i sve uslove za školovanje i unapređenje šumarskog osoblja. Najhitnije u nacrtu novog zakona jesu mere za unapređenje šumarstva pri čemu se izbegava princip prinude već je težište da se to postigne metodom pomoći, stimu lacije i ubeđivanja. |