DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 4/1954 str. 46 <-- 46 --> PDF |
a visina 5.6 m. Deblo je izrazito do 4.3 m; na toj visini je zadnji pršljen grana i ujedno najviša točka debla. Odavle se račvaju grane u više manje horizontalnoj ravnini, stvarajući fontastičnu sliku spleta (si. 3, 4). Da razmovrimo sada raspored grana, njihovu dužinu i presjek. Postojeće grane raspoređene su u dvije etaže, skoro pršljanove. U svakoj etaži ima 5 grana, u prvoj između 1.95 i 2.55 m visine, a u drugoj između 4.0 i 4.35 m. Osim ovih grana postoji jedna manjih dimenzija između prve i druge etaže. Na deblu su vidljivi ostaci još pet grana, koje su vjerovatno ranije odlomljene. Dužine grana variraju od 2.8 do 7.5 m; u prvoj etaži srednje su dužine 6.6 m, a u drugoj 3.6 m. Kut insercije grana prve etaže kreće se od 88 do 89° (tabela 1), a njihov raspored u etažama prikazan je shemski u horizontalnoj projekciji na si. 5. Tabela 1 I. ETAŽA 11. ETAŽA Grana Visina račvanja Dužina grane Kut insercije Grana Visina račvanja Dužina grane Br. m m o Br. ni m 1 2.30 7.5 89 6 4.00 3.5 2 2.35 5.7 88 7 4.20 4.0 3 2.55 6.9 89 8 4.25 3.0 4 2.55 6 9 88 9 4.25 2.8 5 1.95 6.0 89 10 4.00 5.0 Presjeci grana su neobično splošteni, izduženo eliptični s velikom osovinom u smjeru opterećenja i visoko postavljenim anatomskim središtem (hiponastija), dakle tipičan presjek grana, koje su izložene kompresiji. Kod četinjača je to redoviti slučaj, samo što kod grana ovog čempresa površina donjeg dijela presjeka daleko premašuje površinu gornjeg presjeka, osobito kod nekih grana. Tako na pr. kod grane br. 9 odnom male i velike osovine je 1 : 6.25, površina presjeka gornje strane je 67 cm2, a donje 436 cm2 (si. 6 a). Na ostacima nekih grana prerezanih uz deblo, ustanovio se broj godova na jedinici dužine; mjereno u smjeru radija iznad anatomskog središta izbrojano je 13.8 godova na 1 cm, a ispod središta 2.5 goda na 1 cm. Površina presjeka gornje strane je 33 cm2, donje strane 186 cm2 (si. 6 b). Ovako spljošteni eliptični profil grana gubi se prema vrhovima i prelazi u više manje kružni (grana br. 1 si. 7). Što je uslovilo da se razvio ovakav habitus čempresa? Siguran odgovor na to pitanje je dosta težak, jer kako znamo, lik stabla je rezultanta mnogih faktora; vanjskih utjecaja i nasljednih osobina. Moguće je svojevremeno bio oštećen ili prelomljen vrh čempresa od groma, vjetra ili bilo kojeg drugog uzroka, a da su grane uz prelom svojim razvojem prerasle mjesto loma, koje sada nije više vidljivo. Prestankom funkcije vrha debla, grane su nastavile pojačani rast u horizontalnom pravcu i time se sve više opterećivale drvnom masom, zimzelenim lišćem, šišaricama, a povremeno oborinama i mehaničkim udarima vjetra. Posljedica tih opterećenja bila bi i građa grana prilagođena kompresiji sa naglašenom hiponastijom. Stanovitu ulogu vjerojatno je odigrala i priroda tla, ono je pod čempresom plitko, nasuto da bi se stvorila umjetna terasa na nepovoljno uslovljenom vapnencu na kojem je žilje bilo prisiljeno, da se razvija više-u horizontalnom pravcu nego u dubljinu. 196 |