DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 4-5/1953 str. 71 <-- 71 --> PDF |
iznosila je svaki put po 1,5 lit. Zalijevanje je vršeno oko korijenja* po izbojcima i po Ušću. Rezultat ovih pokusa bio je slijedeći: Iza zalijevanja, od 5. V. 1951., dakle iza trećeg zalijevanja, uginule su primljene reznice zalijevane s koncentracijom morske vode od 100% i 300%. Iza 5. V. 1951. god. potjerala je na koncentraciji 30% još jedna reznica i to ona obuhvaćena u priloženoj tabeli. Međutim i ta je nakon zalijevanja 7. VII. 1951. god. isto uginula. Na biljkama zalijevanim koncentracijama s 10% i 5% tokom 1951. god. zapažalo se rubno sušenje starijih listova, ali inače nije bilo nikakvih drugih posebnih znakova. U proljeće 1952. god. od 4 primljene reznice zalijevane s koncentracijom od 10% potjerala je samo jedna, ali, kako pokazuje podatak pod B) tabele, vriježe su posve slabe te nisu žive dočekale konac vegetacije te godine. Na osnovu prednjih opažanja i podataka iz tabele može se zaključiti slijedeće: Lagana posolica t. j . s koncentracijom do 5% morske vode nema negativnih posljedica na razvoj kudzua. štoviše lagana posolica možda i pozitivno utječe, jer su pojedine vriježe zalijevane s mješavinom morske vode od 2 i 5% postigne druge godine nakon sadnje i veće dužine, nego one, koje su zalijevane čistom vodom. Vriježe biljaka zalijevanih običnom vodom relativno su imale mali prirast, a to je posljedica slabog tla, a gnojenje sadnje nije vršeno, jer se smatralo, da za navedene svrhe nije važna apsolutna dužina vriježa, nego njihov relativan odnos (iako bi i na taj odnos mogla imati utjecaj količina hraniva u tlu). O TEŽINSKIM I VOLUMNIM SVOJSTVIMA SEMENJA I PLODOVA NEKIH MEDITERANSKIH VRSTA* Ing. Milorad Jovancević (Trsteno kod Dubrovnika): S S emenarska služba ima u šumarstvu odlučan značaj kod podizanja i obnove sastojina. Taj značaj je u toliko veći u koliko se ide sve više za uzgojem visokih šuma kao ekonomski vrednijih a biološki otpornijih i trajnijih od drugih uzgojnih tipova. Otuda dobija semenarstvo u naučnom pogledu upravo vid posebne šumarske discipline, dok se u praksi sve više izdvaja i diferencira kao nova grana stručne delatnosti. Mada još uvek u razvoju i organizacionom sređivanju, šumsko-semenarska služba u čitavom svetu je toliko uznapredovala da je već osnovano i Međunarodno društvo za kontrolu semena (Internacionale Vereinigung für Samenkontrolle- Copenhague). U vezi toga i kod nas se sve više pridaje značaj šumskom semenarstvu te se i problemi iz ove oblasti češće tretiraju u stručnoj štampi. Isto tako formirano je nedavno i Odelenje za seme i genetiku pri Institut za naučna istraživanja u šumarstvu, u Beogradu, koje je pripremilo čak i projekat Uredbe o organizaciji semenarske službe u FNRJ kao i projekat Uputstva za izbor i izdvajanje semenskih objekata za proizvodnju kvalitetnog šumskog semena. Istovremeno ovaj Institut vrši i naučna * Izrađeno u Instutu za eksperimentalno šumarstvo Jugoslavenske Akademije znanosti i umjetnosti, Direkcija za krš — ARBORETUM . |
| ŠUMARSKI LIST 4-5/1953 str. 72 <-- 72 --> PDF |
istraživanja semenja i plodova šumskog drveća i grmlja pa je u ovom smislu već objavljeno nekoliko radova. Analizom dosadašnjih radova na istraživanju šumskog semenja i plodova može se vidjeti da su time bile obuhvaćene uglavnom same važnije vrste i to prvenstveno one koje rastu u unutrašnjosti naše zemlje. Ono pak šumsko drveće i grmlje koje dolazi isključivo ili pretežno u našoj mediteranskoj zoni ostalo je do sada. u ovom pogledu najvećim delom neistraženo. Prema tome su i podaci u literaturi o kvantitativnim i kvalitativnim svojstvima semenja i plodova tih vrsta veoma oskudni ili ih uopšte nema, premda su oni od važnosti za šumsku proizvodnju na dotičnim terenima. Tako je istraživanje težinskih i volumnih svojstava šumskog semenja i plodova važno kod predviđanja broja biljaka, koji se može teoretski očekivati na ma kojoj površini, uz setvu određene količine semena poznate klijavosti i obrnuto, kod prosuđivanja potrebne količine semena radi dobijanja željene gustoće ponika. No želimo li setvom semena dobiti po jedinici površine određeni broj biljaka onda je potrebno unapred znati, osim kvalitete semena (čistoća, klijavost, upotrebna vrednost i dr.), još i broj semenki odnosno plodova u jedinici težine te težinu i broj semenki jedinice volumena semena (plodova). Ako nam je na pr. prosečna klijavost semena alepskog bora 75%, te ako se po ha. sije punom setvom 10 kg, odnosno 19 lit. čistog semena, onda se, na osnovu broja semenki u 1 kg. (51.000) ili u 1 lit. (27.000) i uz pretpostavku da će sve klijavo seme izniknuti, može teoretski očekivati da će po ha. biti oko 380.000 klijavaca (51.000 X 0,75 X 10 odnosno 27.000 X 0.75 X 19). Prikazana formulom glasila bi ova računska operacija za setvu ma koje količine semena (plodova) na ma kojoj površini: B = Nk X g X TK X F (I) B = NiXgXTiXF (II) gde znači: B = broj klijavaca na zasijanoj površini, Nk = broj semenki u 1 kg. semena (plodova), Ni = broj semenki u 1 lit. semena (plodova), g = prosečna klijavost semena, Tk = količina semena (plodova) u kilogramima zasijana na jedinici površine, Ti = količina semena (plodova) u litrima zasijana na jedinici površine i F = veličina zasijane površine. želimo li pak da nam po ha. iznikne cea 460.000 biljaka alepskog bora tada, uz gornje podatke, obrnutom kalkulacijom dolazi do potrebne količine semena po jedinici površine od cea 12 kg. odnosno 23 lit. (460.000 : 0,75 : 51.000 odnosno 460.000 : 0,75 : 27.000). Izražene opštom formulom glasile bi ove operacije: Tk x F (II1) = TiV g X Nk |
| ŠUMARSKI LIST 4-5/1953 str. 73 <-- 73 --> PDF |
gde pojedina slova imaju ista značenja kao i u prethodnim izrazima.* Iz ovih formula se vidi da se prema željenom broju biljaka po jedinici površine srazmerno menja i potrebna količina semena (plodova) i obrnuto, što se u praktičnim radovima može koristiti. Međutim, kako u stvari retko kada imamo veće kojičine apsolutno čistog semena te kako nikada ne iznikne sve posijano klijavo seme (štete od suše, mraza, vlage, životinja, insekata i t. d.) to treba u navedene kalkulacije uneti još jedan faktor čija vrednost zavisi od vrste semena (plodova), ekoloških i drugih prilika. Time prve dve jednačine dobijaju još po jedan multiplikator, a druge dve još po jedan divizor. U tom slučaju primaju ove formule i praktični karakter. Osim navedenih slučajeva, poznavanje težinskih i volumnih svojstava semen ja i plodova šumskih vrsta omogućuje nam pravilno planiranje transporta semenske robe, veličine manipulativnih i skladišnih prostorija, racijonalniji utrošak semena pri setvi i t. d. U prilog ovog navodimo sledeći primer. Mali šumarsko-tehnički priručnik donosi na strani 460. među podacima o semenju i plodovima raznih šumskih vrsta i količinu semena alepskog bora koja se sije na 1 tm. a koja iznosi 10 gr. Polazeći od podatka o broju semenki ove vrste u 1 kg. koji je naveden u istoj tabeli (65.000) ili od onog koga smo mi ustanovili (51.000) proizlazi da se po tm. gredice sije cea 650, odnosno 500 semenki. Računajući i ovde prosečnu klijavost semena alepskog bora sa 75% (podatak iz priručnika) i pretpostavljajući da od posijanog klijavog semena neće iznići ili će biti uništene 20%, izlazi da ćemo ipak imati po 1 tm. cea 390 (650 X 0)75 X 0,80) odnosno 300 (500 X 0,75 X 0,80) klijavaca, što je suviše. To dokazuje da se pri setvi često neracionalno upotrebljava seme. Analognim putem može se dokazati da se i kod drugih vrsta ponekad setvom neekonomično troši semenska roba, sa kojom ponekad oskudevamo ili do koje teško dolazimo. Iz navedenih, a i mnogih drugih, praktičnih razloga kao i sa čisto teoretske strane čini nam se potrebno istraživanje kvalitetnih osobina semenja i plodova raznih šumskih vrsta te kontroliranje i korigiranje već postojećih podataka, koji su najčešće preuzeti iz strane stručne literature. U ovom članku se nadalje prikazuju rezultati vlastitih istraživanja težinskih i volumnih odnosa semenja i plodova nekih mediteranskih (uglavnom domaćih) vrsta te nekih drugih koje prirodno dolaze i u našem primorju (vidi tabelu). Istraživane vrste su južno-dalmatinske provenijencije, odnosno potiču iz dubrovačke okoline (Dubravica, Brsečine, Trsteno, Orašac, župa, Konavlje, Lopud i t. d.). Za merenje je upotrebljeno semenje i plodovi od uroda iz 1951. i 1952. godine. Napominje se da je 1952. godine vladala izuzetno velika i duga suša dok je 1951. god. u ovom pogledu bila znatno povoljnija, premda je i ona usledila posle sušne (1950) god. Ovo je potrebno imati u vidu obzirom da klimatske prilike utiču na urod, krupnoću, jedrinu pa prema tome i težinu semenja i plodova. * Kod primene ovih formula za setvu plodova treba imati u vidu broj semenki u plodovima. |
| ŠUMARSKI LIST 4-5/1953 str. 74 <-- 74 --> PDF |
Kvalitativna stvojstva semenja 1 plodova mediteranskih vrsta B r o j T e i i n a ´o a o VRSTA > 1 lit 1000 kom a u 1 kg u 1 lit tu T3 t grama 1 Ouercus ilex seme 430 310 730 2320-0 0-73 2 Pinus halepensis „ 51000 27000 530 ´19 5 0-53 3 Pinus maritima n 20000 13000 650 500 0-65 4 Pinus pinea „ 1320 920 710 7700 0-71 5 Cupressus sempervirens var. horizontalis » 122000 57000 475 8-2 047 6 Cupressus semoervirens var. piramidalis 159000 70000 450 62 0-45 7 Cupressus torulosa 241000 88000 370 4-5 0-37 8 Laurus nobilis plod1 1080 720 660 922-5 0-66 9 Laurus nobilis seme 1810 1215 670 552-5 0-67 10 Ceratonia siliqua „ 6800 6000 890 147-5 0 89 11 Cinnamonum camphora « 3560 1900 535 2800 0-53 12 Citrus trifoliata „ 6600 5060 770 152-0 0-77 13 Cercis siliquastrum w 41400 34450 860 25 0 0´86 14 Melia azedarach plod 1130 510 460 890-0 0-46 15 Arbutus unedo m 160 90 575 6300-0 0-57 16 Myrtus conmunis „ 5040 2660 520 195-0 052 17 Juniperus macrocarpa w 1020 650 640 9800 0-64 18 Juniperus phoenicea w 1750 1050 600 570-0 0-60 19 Viburnum timus „ 19200 11120 580 52-5 0-58 « 20 Pistacia terebinthus 28660 11060 385 35-0 038 21 Pistacia lentscus » 30500 16850 550 32-5 0-55 „ 22 Paliurus aculeatus 4000 550 130 247-5 0 13 23 Spartium junceum seme 116000 103000 880 8-5 0-88 24 Hedera helix plod2* 5230 2870 540 1950 0 54 25 Hedera helix seme 29000 16500 565 350 0-56 26 Smilax aspera plod 4160 2770 670 240-0 0-67 27 Asparagus acutifolius plod3 6140 4000 650 160 0 0-65 28 Asparagus acutifolius seme 13800 10250 740 75 0 074 29 Ruscus aculeatus plod4 1080 660 610 .930-0 0-61 30 Ruscus aculeatus seme 3290 2480 755 302-0 0-75 1 Plod sadrži 1 semenku 2 Plod sadrži 1—4 semenke 3 Plod sadrži 1—4 semenke 4 Plod sadrži 1—2 semenke 226 Faktor za pre tvaranje kg u litre i litre u kg |
| ŠUMARSKI LIST 4-5/1953 str. 75 <-- 75 --> PDF |
Plodovi su mereni i izbrojavani odmah po sabiranju, a seme tek nakon prosušivanja (posle mesec-dva dana). U tu svrhu uzimani su prosečni uzorci semena (plodova) sakupljenog sa raznih stabala i raznih lokaliteta (reprezentativno ili selektivno promatranje). Statistički podaci navedeni u prednjoj tabeli ustanovljeni su iz prosečnih vrednosti merenja 3—5 kg. odnosno lit. semena (plodova) svake pojedine vrste. Radi upoređenja´prikazujemo i podatke iz literature o težinskim svojstvima semena nekih vrsta navedenih u našoj tabeli. Tako prema Poscin-u ima 1 kg. semena primorskog bora (P. maritima) 21.000 semenki, a prema Fron-u 19.000. U 1 kg. semena alepskog bora (P. halepensis) ima prema Fron-u 52.000 semenki a prema Zlatarić-u 65.000. Prema Petrović-u sadrži 1 kg. semena običnog čempresa (C. sempervirens) 138.000 semenki, himalajskog čempresa (C. torulosa) 183.000, primorskog bora 20.000, česmine (Qu. ilex) 330. Iz navedenih podataka vidljivo je da se za pojedine vrste dosta podudaraju naši podaci sa odgovarajućim iz literature (P. maritima), dok se kod drugih ponekad i znatno razlikuju (Qu. ilex, C. torulosa, P. halepensis). Ovo još jače ističe potrebu naših vlastitih istraživanja težinskih svojstava semenja šumskog drveća koje raste pod našim ekološkim prilikama. Takvi podaci bili bi pouzdaniji i upotrebljiviji za proračune potrebnih količina semena šumskog drveća i grmlja kod setve te za razne druge svrhe. Osim težinskih i volumnih (kvantitativnih) svojstava semenja i plodova mediteranskih vrsta, od osnovne je važnosti poznavanje i njihovih kvalitativnih osobina (klijavost, energija klijavosti, čistoća, upotrebna vrednost i t. d.) a koje su nam isto tako nedovoljno ili malo poznate. Ovakvi podaci su nam također često neophodni kod raznih praktičnih radova pri obnovi i podizanju šuma na obalnom te insularnom području našeg krša. Kako je pak sprovođenje pokusa u tu svrhu jednostavno, lako i ne traži nikakvu veću opremu to bi stručnjaci iz operative mogli sudelovati u rješavanju ovog problema. LITERATURA : 1. Fro n A.: Sylviculture, Paris 1911; 2. Krsti ć ing. M.: Aktuelna pitanja, naše savremene semenarske službe, Šumarstvo, Beograd 1950; 3. P o sei n A.: Traite de sylviculture, troisieme edition, Paris 1949; 4. Petrovi ć Dr. D.: Rad U šumskim rasadnicima, Beograd 1948; 5. Soljani k ing. I.: O skupljanju i jesenjoj sjetvi šumskog semena i njegovoj pripremi za proletnu setvu, Šumarski list, Zagreb 1950; 6. Soljani k ing. I.: O planiranju i setvi šumskog semena u rasadnicima i na terenu, Šumarski list, Zagreb 1950; 7. Špirane c ing. M.: O količini proizvedenih biljaka ia sjemena, Šumarski list, Zagreb 1950; 8. Vićenti ć ing. M.: Funkcije i struktura šumskog semenarstva, Šumarstvo, Beograd 1952; 9. Zlatari ć ing. B.: Uzgajanje šuma, Mali šumarsko-tehnički priručnik II, Zagreb 1949; 10. Zlatari ć ing. B.: Neka osnovna pitanja sjemenarske politike u šumarstvu, Šumarski list, Zagreb 1950. Sur des propriete quantitatives des graines et des fruits des especes mediterraneennes Apres avoir donne les notions de la service de semences forestieres ä l´etranger et chez nous, l´auteur souligne la necessity des recherches des proprietes quantitatives des graines et des fruits de nos especes forestieres en generale et specialement de ces qui peuplent la region mediteraneenne. La connaissance de ces proprietes 227´ |