DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu



ŠUMARSKI LIST 9/1952 str. 13     <-- 13 -->        PDF

|]1


........´ ...^.. "WWF ´


Šiške se1 uglavnom upotrebljavaju za direktnu stavu kao odlična sirovina.
Ekstrakcija šiške ne vrši se u svjetskoj industriji tanina, jer proizvedeni
ekstrakti nemaju jedinstveni sastav, te su za svjetsku trgovinu
bez značenja. Kod nas se počelo prvi put sa ekstrakcijom šiške 1945.
godine. Od onda do danas vrši se stalno industrijska ekstrakcija šiškinog
ekstrakta. Sa pokusnim ekstrakcijama počelo se u tvornicama tanina.
Obzirom na specijalni tehnološki proces, koji je potreban za uspješno
izluženjei šiškinog ekstrakta i obzirom na njegovu Jspecijalnu (prirodu,
svega se jedna naša tvornica tanina bavi stalnom izradom šiškinog
ekstrakta. Vjerojatno´ je to i u svijetu jedina tvornica, koja radi taj ekstrakt.
Od ukupne naše proizvodnje biljnih ekstrakata na šišikin ekstrakt
otpada oko 4—6%.


Hrastova žiška, kao sredstvo za štavljenje, igrala jet vrlo važnu ulogu u Istočnoj
i Srednjoj Evropi prije Brvog> svjetskog rata. Nai trižštu se mnogo! tražila, što je dalo
povoda za njezino vrlo intenzivno sakupljanje. Poslije Prvo>;[ svjetskog rata upotreba
šiške, kao sredstvo za štavljenje vs Evropi je bila) smanjena uvozom valoneje i miiroba-
Iane. Valonej e su čašice žirova zimzelenih hrastova koji rastu u istočnim sre.


dozemraim zemljama, otocima Egejskog mora i u Maloj Aziji. (Q. negilops, Q. valonea,
Q. tinctoria). Valoneje i šiške imaju isti postotak trijeslovine, ali je prosječni sastav
valoneja bolji za štavljenje. Stavne tvari valoneje pripadaju pi-rogalnoj -grupi kao i
šiškine. Štavilo babušaka — naprotiv —- pripada grupi pirokatehiin. Valoneja imade
u većim količinama nego« šiške. Hrastovi valoneje cvatu svake godine, a žir dozrijeva
svake druge godine. Urod šiške je nepravilno periodičan, a sirovitnske baze su u
brzom opadanju.
M i rob a la ni su plodovi raznih vrsta drveća (Terminalia, Phyllanthus), koje
raste u Indiji i jugoistočnom azijskom arhipelagu u šumskim- sastojinaima ili se uzgaja
kao posebna kultura. Oblika su dugoljastog rebrastog oraha. Spadaju među najbogatije,
najraširenije i najjeftinije inozemne sirovine za štavljenje. Zbog izmeseniih
prednosti, te isu sirovine potisnule nalšu šišku, s domaćeg i inozemnog tržišta. Doi 1945.
godine te su se sirovine uvozile i u našu zemlju1. Danas se hrastova šiška sakuplja i
upotrebljava —- kao štavilo — naročito u Mađarskoj i kod nas. Hrastova: šiška svakako
je jedan od naših specijaliteta, koji iz dana u dan postaje rjeđi, te zaslužuje
da joj šumarstvo!, drvna i kožarska industrija posvete pažnju.


Općenito o šiškama


Šiške (Cecidia) su specijalne izrasline, koje nastaju na raznim nadzemnim
dijelovima biljaka. Biološki su to interesantne pojave, jer su zastaju
šiške poznate pod imenom zo o ce´cidia , a u drugom slučaju kao
jednički proizvod biljke i životinje ili biljke i biljke. U ´prvom slučaju naip
h yt o cecidia . Šiške su klasičan primjer složenih odnosa u biocenozi
šume. Zoocecidiae su mnogo brojnije i interesantnije od phvtocecidia.
One pokazuju strogo određeni oblik i diferencijaciju u anatomskom pogledu.
Svojom anatomskom gradnjom često premašuju same plodove biljke na
kojoj žive, te ih laici mnogo puta teško od njih razlikuju. Kodi zoocecidia
danas još nije utvrđen odnos između biljke i životinje, te se nezna, da li
je to parazitizam ili je to simbioza sui generis. Tvrdnja, da su šiške u
zoološko-botaničkom smislu patološke izrasline nije dokazana. Do danas
su svi pokušaji da se šiška umjetno izazove ostali bez uspjeha.


Šiške ima raznih vrsta. Anatomski i citološki podaci su vrlo- različiti.
Većina šišaka je vrlo diferencirana. Na istim biljkama nailazi se do
50 vrsta raznih šišaka. Na hrastovima, koji rastu u Evropi, evidentirano
je preko 200 vrsta raznih. Determinacija šiške, vrlo je teška, |.. se


313