DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 12/1948 str. 31 <-- 31 --> PDF |
....... .... ...... ...... ........ . ......... ........... .... ......, ...., ....., ...... . ....... ..... ......, .. ...... .... .. ...... .. .. .. ..... ........ ........ ........ ....... ......... . .... ...... .., 1. ...... .... — .........-.._ 2. ...... ..... — ............... ....... .. ....... ..... ...... ....... .. ....... ..... ... .... ...... . .... ..... ....., ..... .. ........ .... . ........... .... .. ........ ........ ........... ........ . ....... ........... ......... . ...... . ......... ....... ..........., ... ... no ..... ......... ....... ........., ....... ..... .... ....... ...... ... ......... ............... .... ..... ......... ...... ....... ....... .. ......... ....... ........... .. ......... ......... . ....... ........, .... .. .. ..... .. ..... ......... ....... ,. .. ....... .... ........ .... ........ ......... ..". 3. ...... ..... — ........, .., 4. ...... .... — ......... ........ .. .... ..... ......... -.......... ...; (Tilia argentea), ........ ..... . ...., ..... 73 ..., ..... 40 ..., .. ..... .......... ...... ....... u ...... 414 |
| ŠUMARSKI LIST 12/1948 str. 30 <-- 30 --> PDF |
............. Forest Products Laboratory . .. Krämer-a, ........ ...... . ......... ............. .......... ......, ......... ............. ........... . . ...... ......... ....... ....... ....., no ............. A. ..........., W. Küeh-a . .. ..... ........ ....... ........... ....... ....... . ........... ..... .........., ..... ........ ....... ........... ....... ....... . .......... ..... .........., ..... . ..., . ..... ......... ........ ....... ......, ... ...... .......... ... ....!. ........ ............ ....... .... ........> ........ ........... ...... ............ .............. .................. ....... ....... ......, ABOUT SOME PROPERTIES OF PLYWOOD After dates of professional Russian, American and German literature the author comprised in this description the specific gravity, the shrinkage and the swelling, the higroskopicity, the specific conductivity of heat and the specific heat, the dilatation and the acoustic properties of plywood. From mechanical properties of plywood the author described by researches of Forest Products Laboratory, Madison, and O. Kraemer, the dates about the buckling strength, the tensile strength, an the modulus of elasticity of plywood. After this the author put in comparison the all-veneer plywood of beech sua birch by Shahnazarov´s, W. Küch´s and O. Kraemer´s researches. After all the author resumed the fundamental rules of the composition of plywood. In conclusion the author proposes the control of the quality of plywood. This control of the quality could be arreached only by standard researching of physical and mechanical properties of plywood. .... ... .......... (.......): .... . ....... ........ . ..... ........ .......... .... .. .. .... ..... ...... . ..., a . ..... .....-. .mini je .... .... ....... .... ..... ..... ......, .... .. .. .... ......... ........ ..... ...... . ......... ....... .......... .... .. .. ....... ........ ......... ...... ......, ............ je, . . »... .. .... ........... ....., .... ... no ...... ......... .......... ... ...., ... je ............ .. ......... ... je no ....... ........ . ........ je .. ....... ........ ...., .. ... ........ ...... . ..... ...... ..... 1.. . .... ........ ...., .... ...... ......., ...... ........ ........... .... joj ......... ... ......., .... joj ....... . ....... .. ........ . ........ ......... ......, ... .. .... .. ........ ...*..... ....... .... ..... ......... . ........... ............ ...... ........ .... ......... .. ......... ...... ........, .... .. .. ...... ........ ............ joui .... ........ ...... ... .. ..... .....>.., .. ... .... . .... ....... . .. .. .......... ....... .......... ........ ........... ..... ......, .... .. . .......... ......... ... .... .......... ........ .. ...... ......... ......., a .. &. .. ..... ....... .. ........ ....... ........., ....... ..... .... je ......... ........... ........ .. ........ ......... ....., .... .. ........ ............>. .... . 413 |
| ŠUMARSKI LIST 12/1948 str. 27 <-- 27 --> PDF |
1. sa svake strane centralne osi simetrije mora biti jednak broj slojeva; 3. os simetrije srednjega sloja treba se poklapati sa centralnom osi trije mora da su jednake debljine; 3. os simetrije srednjega sloja treba se poklapati sa centralnom osi simetrije, to znači broj slojeva furnira šperova*noga drveta treba biti neparan; jtfaftiirto cirOa — L~—$*toČa. —.. _aL.— ffocc» 0cfb5 sfyttia. ~2 to &o 8o % /oo SI. 5. Furnirska ploča sa nejednakim debljinama slojeva 4. simetrično smješteni slojevi moraju biti izrađeni istom tehnikom (Ijuštenjem, rezanjem ili piljenjem) <\ smjer vlakanaca mora im biti međusobno paralelan; 5. fizičko-mehanička svojstva drveta iz kojih su izrađeni simetrično smješteni slojevi treba da su najednaka. Na tehnička svojstva šperovanoga drveta od upliva je ukupan broj slojeva. Što je veći broj slojeva to je šperovano drvo homogenije. Poznato je da je drvo anizotropan materijal- To će reći da tehnička svojstva drveta nisu jednaka u svim smjerovima. U tabeli 13 iznijeti su indeksni brojevi čvrstoće na vlak nekih važnijih vrsta drveta. Šperovano drvo po svojim svojstvima približuje se izotropnom materijalu. Ovo izjednačenje tehničkih svojstava šperovanoga drva u smjeru vlakanaca (po dužini) i okomito na vlakanca (po širini) ovisi o broju slojeva. Što je veći broj slojeva to je šperovano drvo homogenije. 410 |
| ŠUMARSKI LIST 12/1948 str. 21 <-- 21 --> PDF |
Što veća je vlaga to veći je koeiicijenat vodljivosti topline drveta- Što veća je vlaga drveta to manji je udio zraka u drvetu. Koeficijenat vod ljivosti vode (0,5) je za neko 12 puta veći od koeficijenta vodljivosti top line zraka (0,04). Ljuštend furnir ima de više sitnih pukotina nego rezani i piljeni furnir. Zbog toga šperovano drvo po debljini imade malen koeficijenat vodljivosti topline. Ljepilo, koje ispunja jedan dio pora i pritisak od sljepljivanja povisuju koeficijenat vodljivosti topline. Koeficijenat vodljivosti topline šperovanog drveta nešto je manji od koeficijenta vodljivosti topline masivnoga drveta. On zavisi o odnosu poprečnih i uzdužnih slojeva šperovanoga drveta i o njihovoj debljini. Da bi se postigao mali koeficijenat vodljivosti topline šperovanoga drveta važno je, da je srednji sloj izrađen od vrste drveta sa malim koeficijentom vodljivosti topline. To znači srednji sloj treba biti izrađen iz mekog t. j . poroznog drveta. Kod šperavanoga drveta sa vanjskim furnirom od orahovine istraživanjem su Knoblauch, Raisch i Reihn utvrdili, da koeficijenat vodljivosti topline kod 0°C iznosi X = 0,091, a kod 29°C X = 0,099. Hencky je istraživanjem utvrdio, da za furnirsku ploču težine 588 kg/m3 koeficijenat vodljivosti topline kod 0°C iznosi X = 0,094 a kod 20°C X =0,098. Općenito se može zaključiti, da za furnirske ploče kod sobne temperature koeficijenat vodljivosti topline iznosi X = 0,095 (Kollmann). Specifična toplina šperovanoga drveta kao i masivnoga drveta ne ovisi o vrsti drveta. Količina topline potrebna da se 1 kg šperovanoga drveta zagrije za 1°C zavisi o vlazi i temperaturi. Ovisnost specifične topline drveta u apsolutno suhom stanju i temperature u granicama od 0° do 100°C može se izraziti formulom C = 0,266 + 0,00116 t Specifična toplina drveta za koji god stepen vlage može biti izračunata po formuli: 100 c = 1 {0266 + 0,0(.6 t)] - ...^ [I "´ U cbe ove formule t. znači konačnu temperaturu drveta, a v vlagu drveta u %>. Specifična toplina šperovanoga drveta ovisi o broju furnirskih listova na 1 cm debljine. Što je taj broj veći, to veći je udio na ljepilu, to veća je specifična toplina. Ditalacuja drveta ovisi o smjeru vlakanaca. U smjeru vlakanaca ona je manja nego u smjeru okomitom na vlakanca. U radijalnom smjeru dilatacija je manja nego u tangencijalnom smjeru. Dilatacija šperovanoga drveta znatno se razlikuje od dilatacije masivnoga drveta. U smjeru vlakanaca ona je najednaka dilataciji masivnoga drveta u istom smjeru. U smjeru okomitom na vlakanca ona je za nekoliko puta manja nego u masivnoga drveta u istom smjeru. Kada se istovremeno šperovano drvo uteže i zagrijava tada utezanje i dilatacija teku u suprotnim smjerovima. Utezanje i dilatacija međusobno 403 |
| ŠUMARSKI LIST 12/1948 str. 20 <-- 20 --> PDF |
Iz ovih se podataka vidi, da najbrže upija vlagu ljušteni furnir, furnirska ploča od 16 mm debljine sporije nego furnirska ploča od 6 mm debljine, a najsporije masivno drvo. Upijanje vode zavisi od vrste drveta, broja slojeva furnirske ploče i debljine furnirske ploče. Upijanje vode to je manje što je veći broj slojeva na 1 cm. Ljušteni furnir iz bukovine kod napajanja u vodi kroz vrijeme od 200 sati upija 130°/o vode, bukova furnirska ploča od tri sloja u isto vrijeme upija 92°/o, a bukova furnirska ploča od pet slojeva 67%. Upijanje vode može da posluži kao kriterij kvalitete materijala. Materijal se uroni posve u vodu i ostavi 24 sata odnosno 72 sata. Upijanje vlage u postocima za neke materijale prikazano je u tablici 7. Tabela br. 7 Vrijeme Upijemo Vrsta materijala pojenja vode u % ßaliniit u pločama Balinit u listovima 2424 3,5—8 4—5 Lignofol u pločama Lamelirano drvo sljepljeno fenolnim smolama iz tankih furnira Brezovina Bukova furnirska ploča (11 slojeva, debljine 1—2 mm, sljepljena fenolnim smolama) Bukava furnirska ploča (19 slojeva, debljine 2 mm sljepljena fenolnim smolama) 24244242 1,5 1,2—9,1 31,2 317,2 29,5 Krotov d) Termička svojstva Koeficijent vodljivosti topline drveta zavisi od niza faktora. To su anatomska grada i gustoća drveta, smjer vlakanaca, temperatura i vlaga. Ovi faktori od upliva su i na koeficijenat vodljivosti topline šperovanoga drveta. Koeficijenat vodljivosti cvisi o težini drveta odnosno o volumenu pora drveta. Što je neko drvo teže, to jest što je manji volumen pora to je veći koeficijenat vodljivosti topline. Koeficijenat vodljivosti topline drveta veći je u smjeru vlakanaca nego okomito na vlakanaca. Tako za smrekovinu (t = 0,41 g/cm3) kod temperature od 20°C, i vlage drveta od 16% iznosi srednji koeficijenat vodljivosti top Kine (kcal/mh0) u smjeru vlakanaca .. — 0,19 okomito na vlakanca u radijalnom smjeru XUBt = 0,10, a u tangencijalnom smjeru XUr4 = o,o9. ; Što je veća temperatura to veći je koeficijenat vodljivosti topline. Tako .-\ primjer za borovinu kod 0°C iznosi X = 0,-12, kod 20°C iznosi X = 0,134 a kod 100°C iznosi X = 0,188. 402 |
| ŠUMARSKI LIST 12/1948 str. 19 <-- 19 --> PDF |
Iz ovoga primjera se vidi da je utezanje bukove furnirske ploče po dužini za neko 2 puta jače nego utezanje bukovine u smjeru vlakanaca, a po širini za neko 10 puta (točno 8,7 puta) slabije fid utezanja bukovine u ...... godova, c) Higroskopnost Šperovano drvo je higroskopno isto kao i normalno (masivno) drvo. To znači, da šperovano drvo upija vlagu iz uzduha. Sadržaj vlage išperovanoga drveta mijenja se po zakonu o higroskopskoj ravnoteži. Vlaga higroskopske ravnoteže šperovanoga drveta nešto je manja od iste vlage normalna drveta. Na osnovu rezultata istraživanja Uskova (po Krotovu) upijanje vlage srednjih slojeva šperovanoga drveta, kod temperature uzduha od * 20°C i relativne vlage uzduha od 10 do 100%, nešto je veće nego upijanje vanjskih slojeva šperovanoga drveta. Ovo manje upijanje vlage vanjskih slojeva šperovanoga drveta posljedica je djelovanja pritiska i temperature kod sljepljivanja šperovanoga drveta. Slojevi ljepila nešto umanjuju higroskopnost šperovanoga drveta. Ovo je smanjenje znatno kod upotrebe ljepila vještačkih smola postojanih u vodi. Uslijed toga broj listova furnirske ploče, to znači broj meduslojeva od ljepila, od upliva je na higroskopnost. Higroskopnost furnirskih ploča zavisi o načinu ljepljenja. Furnirska. ploča dobivena hladnim ljepljenjem nešto više upija vlagu od furnirske ploče dobivene vrućim ljepljenjem. Brzina upijanja vlage šperovanoga drveta zavisi od istih faktora kao i brzina upijanja vlage normalnoga (masivnoga) drveta. To su slijedeći faktori: vrsta drveta, gustoća drveta, vlažnost uzduha i temperatura uzduha- Upijanje vlage kod sobne temperature i u uzduhu zasićenom vlagom (rel. vlaga uzduha 100°/n) ljuštenog furnira, furnirskih ploča od 6 mm debljine i 16 mm debljine iz okumeovine te same okumeovine debljine 15 mm prema istraživanju Gabera i Christians-a prikazano je u tablici br. 6. Tabela br. 6 Broj dana Furnirska ploča debljine 6 mm LjnštenidebljineVla g furnir 4 mm a u % Furnirska ploča debljine 16 mm Masivno drvo debljine 15 mm 0 10,80 11,30 lil,30 10,8 1 16,85 13,30 13,4:0 12,2 3 20,40 16,95 15,70 14,6 4 22,1« 18,10 16,60 15,3 5 24,10 19,60 17,40 16,3 / 8 25,50 25;80 20,75 21,00 18,90 19,55 17,8 18,3 401 |
| ŠUMARSKI LIST 12/1948 str. 18 <-- 18 --> PDF |
a u smjeru širine šperovanoga drveta (u smjeru okomito na vlakanca vanjskih furnirskih listova) može se izračunati po formuli « sp:=^=----100 vk — vp Za bukovu furnirsku ploču debljine 4 mm, sastavljenu od 3 sloja, i to od furnirskih listova debljine 0,133 cm, ako se promjeni vlaga od 15°/o na 10% izračunat ćemo utezanja po gornjim formulama. Utezanje bukovine u smjeru vlakanaca (<(,, ) iznosi 0,3%> ili 0,003 cm/tek cm, a utezrmje bukovine u smjeru okomito na vlakanca (tangencijalno na godove) iznosi 11,8% ili 0,118 cm/tek cm. Točka zasićenosti vlakanaca vlagom (k) iznosi u prosjeku za evropske vrsti drveta 28 (Trendelenburg). Debljina vanjskih slojeva jednaka je s* = s, + s:; = 0,266 cm, a unutarnjeg sloja su =5 0,133 cm. Promjena u dimenzijama ljuštenih furnira u smjeru vlakanaca iznosi V e. «»„1 = ~..^=--. = -0,000536 cm/tek cm* 28 a u smjeru okomito na vlakanaca «v : = «u 1 ~ p a ; = — 0,021 i cm/tek cm* 28 Promjena dimenzija bukove furnirske ploče u smjeru vlakanaca 20 s» -sr + tu ; 20 sT + — =0,001037 cm/tek cm a u smjeru okomito na vlakanca čuj " Sv 1 20 s " esp L = —S-fi--= 0,002405 cm/tek cm Sv + j 20 su Veličina utezanja bukove furnirske ploče od sirovoga do apsolutno suhoga stanja u smjeru vlakanaca iznosi e.P// 28 100- 0,58"´. «eP// Vk — vp a u smjeru okomito na vlakanca eapj 28 100= 1,354 -V k—Vp * Oznaka — (minus), koja označava utezanje, dalje je u primjeru izostavljena. 400 |
| ŠUMARSKI LIST 12/1948 str. 17 <-- 17 --> PDF |
a k je prosječni stepen vlage koji odgovara točki zasićenosti vlakanaca drveta vlagom. Tabela br. 5 Utezanje drveta od sirovog do apsolutno suhoga stanja (0% vlage) Utezanj e u % Vrsta drveta u smjeru vlakanaca okomit o na vlakanc a radijalno tangencijaii.no Bukovina Brestovina Brezovina Hraetovina Jasenovina Javorovina Johovina Kruškovina Lipovina Orahovina Toipolovina Borovina obična Jelovina Smrekovina Mahagoni jevina Okumeovina 0,3 0,3 0,6 0,4 0,2 0,5 0,4 0,4 0,3 0,5 0,3 0,4 0,1 0,3 03 5,8 4,6 5,3 4,8 5,0 3,0 4,3 4,6 53 5,4 5. 3,3 3,8 3,6 3,2 4,1 11,8 8,3 7,8 9,3 8,0 8,0 9,3 9,1 9,1 7,5 8,3 7,8 7,6 7,8 5,1 6,6 Promjena dimenzija šperovanog drveta u smjeru vlakanaca može se izračunati po formuli 20- Sv LT;/ + e« j 20 s. + 1 a u smjeru okomito na vlakano^ po formuli ««i. i-Er 20 s„ espj Sv + 1 20 s„ gdje je sv = ukupna debljina vanjskih furnirskih listova, su = debljina furnirskog lista unutarnjeg (srednjeg) sloja, eV/, = promjena dimenzija vanjskih furnira u smjeru vlakanaca, saX == promjena dimenzija unutarnjeg furnira u smjeru okomito na vlakanca. Veličina utezanja šperovanog drveta (u smjeru viakanac vanjskih stanja u smjeru dužine šperovanog drveta (u smjeru vlakanaca vanjskih furnirskih listova) može se izračunati po formuli. _ g.k" k «P„ 100 vk — vp 399 |
| ŠUMARSKI LIST 12/1948 str. 16 <-- 16 --> PDF |
b) Utezanje i bubrenje Poznato je, da se veličina utezanja drveta u tri osnovna smjera međusobno znatno razlikuju. Utezanje u smjeru vlakanaca (longitudinalno utezanje) u prosjeku je za neko 20 puta manje od utezanja u smjeru godova (tangencijalno utezanje) a za neko 10 puta manje od utezanja u smjeru sržnih trakova (radijalno utezanje). Ove razlike u veličini utezanja drveta u različitim smjerovima predstavljaju osnovnu manu drveta. Odavno se je nastojalo smanjiti ove razlike u utezanju. Konstrukcijom šperovanog drveta ove razlike u utezanju gotovo su kompenzirane. Ovo izjednačenje utezanja u šperovanog drveta nastalo je uslijed toga, što su furnirski listovi međusobno unakrst sljepljeni. Ako promatramo furniirsku ploču od 3 sloja imat ćemo ovu sliku. Utezanju srednjeg sloja u smjeru okomitom na vlakanca suprotstavlja se utezanje lica i naličja u smjeru vlakanaca. Budući da je utezanje poprijeko vlakanaca znatno veće od utezanja u smjeru vlakanaca, to će se šperovano drvo u smjeru vlakanaca utezati nešto jače nego slobodan furniski list, a u smjeru okomito na vlakanca znatno slabije nego slobodan furnirski list. , Prema podacima Krotova utezanje šperovanoga drveta u smjeru vlakanaca u prosjeku je za neko 2 puta. jače nego utezanje slobodnog furnirskog lista u istom smjeru, a utezanje šperovanog drveta u smjeru okomitom na vlakanca u prosjeku je za neko 10 puta manje nego utezanje slobodnog furnirskog lista u istom smjeru Prema istraživanjima Forest Products Laboratory u Madison-u (USA) utezanje šperovanog drveta, sastavljenog od različitih vrsta drveća, od sirovog od apsolutno suhog stanja iznosi u prosjeku po dužini (u smjeru vlakanaca lica) furnirske ploče od 0,2 do 1,0%, a po širini (okomito na vlakanca lica) furnirske ploče od 0,3 do l,2°/o. Iz ovih se podataka može zaključiti, da je utezanje čperovanog drveta u smjeru vlakanca i poprijeko vlakanaca gotovo posve izjednačeno. Prema navodima Krotova utezanje šperovanoga drveta u smjeru i poprijeko vläikanaca mogu se izračunati na osnovu poznatih veličina utezanja pojedinih vrsta drveta. Evo podataka o veličini utezanja nekih važnijih vrsta drveća {vidi tabelu br. 5), Ako se je neka furnirska ploča osušila, t. j . ako je izgubila stanovitu količinu vlage, ona je smanjila svoje dimenzije. Veličina utezanja šperovanoga drveta može se izračunati na slijedeći način. Promjena dimenzija ljuštenog furnira u smjeru vlakanaca može se izračunati po formuli Vk — vp 8„ = i «, k a u smjeru okomito na vlakanca po formuli _ Vk Vp f L— «i gdje je vi = konačna vlaga, vv = početna vlaga, au = veličina utezanja u smjeru vlakanaca,ax = veličina utezanja u smjeru okomito na vlakanaca, 398 |
| ŠUMARSKI LIST 12/1948 str. 15 <-- 15 --> PDF |
Iz ovih se podataka vidi, da je vol umna težina šperovanoga drveta to veća što je veći broj slojeva na 1 cm odnosno što je tanji furnirski list. Težina 1 m2 šperovanoga drveta može se približno izračunati po formuli t d (kg/m2) 1000 gdje je r = volumna težina drveta (u kg/m3) iz kojeg je izrađeno šperovano drvo, a d = debljina šperovanog drveta (u mm), , Približne težine šperovanog drveta pojedinih vrsti drveta sadržane su u tablici broj 2, Težine šperovanoga drveta u kg/m2 i kg/m3 za različite furnirske i stolarske ploče sadržane su u tabelama br. 3 i 4. A, Furnirske ploče Tabela br. 3 Producent Sredica Lice i naličje 1 ezma Debljina4 6 u mm 9 Letonska Brezovina lice hrastovina naličje brezovina kg/m2 kg/m3 2,8 699 4,12 685 5,81 643 Poljska Johovina lice hrastovina naličje johovina kg/m2 kg/m3 3,04 762 4,10 683 6,17 685 Njemačka Okumeovina lice hrastovina naličje okumeovina kg/m2 kg/m3 2,21 551 3,14 532 4,51 500 Njemačka Okumeovina lice i naličje hrastovina kg/m2 kg/m8 2,32 579 3,35 55. 4.73 525 B. Stolarske ploče Tabela br. 4 Producent Sredica Lice i naličje Težina 13 Debljina16 I u mm 19 22 Finska Brezovina (iz blokova dasaka) Brezovina kg/m2 kg/m3 8,97 717 10,97 683 11,84 657 15,66 712 Litva Johovina a) iz blokova dasaka Borovina kg/m2 kg/m3 6,93 535 8,67 543 10,33 544 12,00 545 b) iz ljuštenog furnira Borovina kg/m2 kg/m3 7,15 552 9,01 563 10,75 565 12,47 567 Njemačka Okumeovina a) iz blokova dasaka Smrekovina kg/m2 kg/m» 6,51 500 7,83 489 9,12 483 10,43 476 b) iz ljuštenog furnira Okumeovina kg/m2 kg/m» 6,65 530 8,53 570 9,29 489 10,70 486 A. Mora po KoiLlmarm-u 397 |
| ŠUMARSKI LIST 12/1948 str. 14 <-- 14 --> PDF |
da je kod istoga pritiska relativna veličina plastične deformacije tankog furnirskog lista veća nego kod krupnog furnirskog lista. Volumna težina furnirske ploče od 3 mm debljine, nešto je veća nego volumna težina furnirske ploče od 15 mm debljine (5 slojeva). Šperovano drvo se lijepi različitim ljepilima. Ova ljepila prodiru u pore drveta li zapunjaju ih. Uslijed toga se volumna težina šperovanog drveta nsšto povisuje. Način ljepljenja upliviše na volumnu težinu šperovanoga drveta. Visoki pritisak i visoka temperatura kod ljepljenja daje specifički teže šperovano drvo, a niski pritisak i niske temperature specifički lakše šperovano drvo. Evo nekoliko podataka o volumnoj "težini brezovih furnirskih ploča sljepljenih kazeinom: Tabela br. 1 Broj slojeva Debljina u mm Srednja debljina furnirskog lista u mm Vlaga % Volumna težina g/cm´ ´ Broj uzoraka 3 " 0,9 0,3 11,8 0,81 90 3 1,5 0,5 11,0 0,80 120 3 2,1 0,7 12,4 0,76 104 3 2,8 0,9 11,7 0,75 78 5 3,0 1,0 1!1,1 0,74 30 5 6,0 1,3 11,5 0,74 17 9 Ljušteni 10.« — 1,1 0,2 10,0 7,5 0,75 0,67 3 3 furnir O. Kraemer po Krotovu i Ko´.mannu Tabela br. 2 Vrst drveta Vrsta šperovanoga drveta Volumna težina u kg/m» Brezovina Brezovina Bukovina Johovina FurnirskeStolailskeFurnirskeFurnirske ploče ploče ploče ploče 690 7O0 725 550 Johovina, srednjiiz borovine sloj, Stolanske ´ploče 565 . Okumeovina Furnirske ploče 510 Okumeovina Stolai´ske jploče (srednji sloj iz Ijuštenog furnira) 520 . Okumeovina Stolarske ploče (srednji sloj iz bloika dasaka) 470 Borovina Stolarske ploče A. Mora575 po Kollmaimt-u 396 |
| ŠUMARSKI LIST 12/1948 str. 13 <-- 13 --> PDF |
Prema broju slojeva šperovano drvo dijeli se na šperovano drvo sa 3, 5, 7, 9, 11 i t. d. slojeva. Tanka furnirska ploča, ako se sastoji od više nego 3 sloja, naziva se multiplex-ploöa. Krupno šperovano drvo odlikuje se debelim srednjim slojem (si, 2), Ovaj se sloj zove sredica. Sredica može biti iz drveta ili iz kakovog drugog materijala. Ako je sredica iz drveta takovo se krupno šperovano drvo zove stolarska ploča ili panel ploča. Ako je sredica izrađena iz prešanog treseta, drvne vune, slame i t, d. takovo krupno šperovano drvo zove se izolaciona ploča. Sredica stolarskih ploča izrađena je iz bloka dasaka mekanog drveta ili iz sastavljenih letvica mekog drveta ili iz 5 do 10 mm debelog ljuštenog furnira izrezanog na uska rebra. Debljina stolarskih plcča kreće se od 10—-45 mm. Debljina sredica stolarskih ploča kreće se većinom u granicama od 13 do 20 rjeđe 25 mm. Srednji sloj izolacionih ploča szgrađen je iz prešanog treseta ili drvne vune ili slame i t. d. Vanjsku gornji i donji sloj izolacione ploče jest iz obične furnirske ploče. U daljem razmatranju imat ćemo u vidu samo obične furnirske ploče i stolarske ili panelploče. 3. Fizička svojstva a) Volumna težina Volumna težina šperovanoga drveta ovisi o vrsti drveta, vrsti ljepila i načinu ljepljenja. ´ Volumna težina šperovanog drveta može se izračunati po formuli di ti + d2 ü + ds ta + + di-i ti-i + di ti -Sdt tsp — di + d2 + ds + + di-i + d. -d gdje je di, d2, de . . debljina pojedinih slojeva šperovanog drveta, a ti, U, ts. .. težina pojedinih vrsta drveta iz kojih je izgrađeno šperovano drvo. Na primer težina furnirske ploče debljine od 6 mm sastavljene od tri sloja i to´ lice i naličje debljine 1,5 mm, a srednji sloj debljine 3,3 mm lice i naličje izrađeno je iz johovine, a srednji sloj iz bukovine; iznosi: 0,15 . 0,53 + 0,33 . 0,72 + 0,15 . 0,53 0,3966 tps== - 0,15 + 0,33 +ToT5~ — 0,63 = 0-629 g/cm-0,63gW Volumne težine johovine (0,55 g/cm3) i bukovine (0,72 g/cm3) uzete su u prosušenom stanju. Volumna težina šperovanog drveta sastavljenog od slojeva furnirskih listova iste vrste drveta nešto je veća od volumne težine masivnog drveta. To je i posve razumljivo, ako se ima u vidu, da se šperovano drvo sljepljuje pod stanovitim pritiskom. Ovaj pritisak kod sljepljiwnja furnirske listove nešto stlači- Iz tih razloga volumna težina šperovanoga drveta ovisi o debljlini furnirskih listova. Tanji se furnirski list kod sljepljivanja stlači nešto više nego deblji furnirski list. Ova se pojava može objasniti time, 395 |
| ŠUMARSKI LIST 12/1948 str. 12 <-- 12 --> PDF |
uklopljeno šperovano drvo je ono šperovano drvo u kojem su ili lice ili lice i naličje ili koji unutarnji sloj zamijenjen sa metalnim limom. Obično se upotrebljava lim od čelika, aluminija, cinka, bakra i olova. Ove ploče imadu dvije mane, prva je u tome, što se metal i drvo teško lijepe, a druga u tome, što postoje velike razlike u dilataciji metala i drveta i što drvo zagrijavanjem gubi vlagu i kao posljedica toga drvo se uteže. Od ovih ploča u praksi se najviše upotrebljavaju šperovane ploče oklopljene olovnim limom koje služe kod rentgeniziranja. SI. 2. Krupno šperovano di-vo (panel ploče) Armirano šperovano drvo dobije se tako, da se između furnirskih listova stave metalne žice ili metalne mreže i međusobno se slijepe. Na taj način dobiva se šperovano drvo visokih mehaničkih svojstava. Metalizirano šperovano drvo je obično šperovano drvo na čije je lice i naličje nanesen pomoću prašenja (pulverizacije) tanki sloj metala. Ovakova je ploča postojana prema vlazi, velike tvrdoće i čvrstoće. Na obične šperploče može biti nanesen tanki sloj metala elektrolitskim putem (A. G. Arend, Holz 1-1937, s. 67). SI. 3. Valovito šperovano drvo Valovito (ustalasano) šperovano drvo je obično šperovano drvo valovite površine (si. 3). Proizvodi se u posebnim prešama koje su fazonirane kao i valovita površina šperovanoga drveta. Prema vrsti ljepila šperovano drvo dijeli se na šperovano drvo Ijepljeno kazeinom, na šperovano drvo Ijepljeno albuminom, na šperovano drvo Ijepljeno kombiniranim ljepilom kazeinom i albuminom, na šperovano drvo Ijepljeno sa sintetskim smolama i to fenolformaldehidnom smolom (bakelit, tegofilm) i karbamidformaldehidnom smolom (kaurit). U novije doba upotrebljava se u proizvodnji šperovanoga drveta sintetska smola dobivena iz melamina i formaldehida (Pressal, Melocol). Prema debljini pojedinih slojeva furnirskih listova šperovano drvo dijeli se na šperovano drvo sa slojevima furnirskih listova jedne debljine te na šperovano drvo sa slojevima furnirskih listova nejednake debljine. 394 |
| ŠUMARSKI LIST 12/1948 str. 11 <-- 11 --> PDF |
Fizičko-mehanička anizotropnost drveta smanjena je kod šperovanoga drveta, a posebnim kompozicijama šperovanoga drveta može se ova anizotropnost skoro posve eliminirati. Pravilnom kompozicijom smanjuje se granica kolebanja fizičko-mehaničkih svojstava šperovanoga drveta izrađenog od jedne botaničke vrste i izjednačuje po svojstvima šperovano drvo izrađeno iz različitih vrsta drveta. O fizičko-mehaničkim svojstvima šperovanoga drveta nije se do nedavno mnogo znalo. Tek upotrebom šperovanoga drveta za konstrukciju aviona počelo se je sa intezivnim radom na istraživanju fizičko-mehaničkih svojstava šperovanoga drveta. Da bi se šira stručna javnost upoznala sa fizičko-mehaničkim svojstvima šperovanoga drveta donosimo ovaj prikaz. 2. Klasifikacija šperovanoga drveta Šperovano drvo dijeli se u tanko šperovano drvo i krupno šperovano drvo. Tanko šperovano drvo ili furnirske ploče sastoje se od neparnog broja unakrst slijepljenih furnirskih listova (si. 1.). Debljina ovoga šperovanoga drveta kreće se u granicama od 3,0 ... 15 mm (23 mm). *.^ \^-v *.´< SI, 1. Tanko šperovano drvo (furnirske ploče) Tanko šperovano drvo može se podijeliti prema materijalu iz kojeg je izgrađeno, prema vrsti ljepila, prema debljini furnirskih listova i prema broju furnirskih listova. Tanko šperovano drvo prema materijalu iz kojeg je izgrađeno može se podijeliti u obično šperovano drvo, šperovano drvo obloženo furnirom plemenite vrste drveta, oklopljeno šperovano drvo, armirano šperovano drvo, metaldzirano šperovano drvo i ustalasano (valovito, rebrasto) šperovano drvo. Obično šperovano drvo je furnirska ploča sastavljena od 3 ili više furnirskih listova dobivenih ljuštenjem. Ovaj način proizvodnje šperovanog drveta uobičajen je u Evropi. Ovakve šperovane ploče predstavljaju polufabrikat. One se u finalnoj preradi oblažu sa furnirskim listom plemenite vrste drveta. Ovaj furnirski list dobiven je ili piljenjem ili rezanjem ili ljuštenjem. Američke tvornice proizvode šjperovano drvo kao gotov finalni produkat. Kod američkh furnirskih ploča sama tvornica obloži lice ili lice i naličje sa rezanim, piljenim ili ijuštenim furnirom plemenite vrste drveta. Evropska furnirska ploča od n furnirskih listova odgovara američkoj furnirskoj ploči od n + 2 furnirska lista. 393 |
| ŠUMARSKI LIST 12/1948 str. 10 <-- 10 --> PDF |
Dr. Ivo Horvat, Zagreb O NEKIM SVOJSTVIMA ŠPEROVANOGA DRVETA 1. Uvod Šperovano drvo produkat je novijega datuma. U Americi je produkcija šperovanoga drveta započela 90 god. prošloga stoljeća, dok je u Evropi industrija šperovanoga drveta započela svojim radom tek pred prvi svjetski rat. Kod nas je produkcija šperovanoga drveta započela tek poslije prvoga svjetkoga rata. Godišnja produkcija šperovanoga drveta kod nas pred početak drugog svjetskog rata (1939) iznosila je 18,500 m3. Prema Petogodišnjem planu razvitka narodne privrede FNR Jugoslavije u godinama 1947—1951 proizvodit će se kod nas 1951 godine šperovanoga drveta za 2,6 puta više nego u godini 1939. Naša industrija šperovanoga drveta imade veliku perspektivu razvoja. U toku ovoga razvoja ona treba da pravilno riješi pitanja racionalnog iskorišćenja sirovine, primjene modernoga tehnološkoga procesa i primjene odgovarajućih ljepila. Produkcija šperovanog drveta ide za tim da smanji broj loših osobina drveta. Poznato je da drvo pored svojih prednosti imade u poredenju sa drugim materijalima i niz nedostataka. Evo tih nedostataka: 1. drvo je ograničeno u svojim dimenzijama; 2. drvo nije dovoljno tvrdo; 3. drvo promjenom stepena vlage mijenja svoje dimenzije i volumen; 4. drvo je lako upaliivo; 5. drvo je izloženo trulenju; 6. drvo mijenja svoja svojstva promjenom stepena vlage; 7. drvo je anizotropno, fizičko-mehanička svojstva drveta u tri osnovna smjera znatno se međusobno razlikuju; 8. fizičko-mehanička svojstva drveta kreću se u širokim granicama. Moderna produkcija šperovanoga drveta imade za cilj eliminirati sve nabrojene nedostatke drveta. Šperovano drvo može se proizvoditi u odgovarajućim dimenzijama, naročito se produkcijom šperovanoga drveta dobiv4Ju produktu takovih šlirina koje je nemoguć dostići piljenjm masivnoga drveta. Tvrdoća šperovanoga drveta uvećava se, u uporedenju sa masivnim drvetom, upotrebom specijalnih ljepila i visokog specifičnog pritiska. U uporedenju sa masivnim drvetom promjena dimenzija i volumena, uslijed promjena stepena vlage gotovo je posve eliminirana. Da bi se povisila postojanost šperovanoga drveta prema vatri, ono se impregnira posebnim sredstvima. Upotrebom ljepila sa jakim antiseptičkim djelovanjem i impregniranje šperovanog drveta sa posebnim antisepticima dosiže se visoka trajnost. Upliv vlage na fizičko-mehanička svojstva drveta može se posve eliminirati konstrukcijom lameliranoga (uslojenoga) drveta i upotrebom specijalnih ljepila. 392 |
| ŠUMARSKI LIST 12/1948 str. 29 <-- 29 --> PDF |
6. Zaključak Ovaj prikaz svojstava šperovanoga drveta nije potpun. On je obu hvatio samo neka osnovna fizička i mehanička svojstva šperovanoga drveta Nažalost ovdje nisu mogla biti prikazana svojstva šperovanoga drveta naš produkcije. Osim studije A. Šahnazarova kod nas nema publiciranih radova na tom području. U toku ovoga prikaza vidjeli smo da fizičko-mehanička svojstva ovis o nizu faktora. Evo samo najvažnijih: vrst drveta, volumna težina, vlaga vrst ljepila, način ljepljenja, način kompozicije (princip simetrije, bro slojeva, debljina pojedinih slojeva), greške i t. d. U cilju osiguranja produkcije kvalitetnog šperovanoga drveta potrebn je da naša industrije šperovanoga drveta organizira stalnu kontrolu kva litete svojih produkata. Da bi se moglo pravilno rukovoditi tehnološkim procesima proizvodnje šperovanoga drveta potrebno je stalno kontrolirat kvalitet produciranih ploča- Ova se kontrola kvaliteta postiže jedino stan dartnim istraživanjem fizičko-mehaničkih svojstava šperovanoga drveta Tek na osnovu ovako provedene kontrole kvaliteta moguće je pravilno ru kovoditi tehnološkim procesima šperovanoga drveta, moguće je produci rati šperovano drvo visoke kvalitete. Potreba da naša industrija šperovanoga drveta provodi kontrolu kva liteta svojih produkata izvire i iz propiisa čl. 10 Zakona o petogodišnjem planu razvitka narodne privrede FNR Jugoslavije. Čl. 10 propisuje d industrija treba »posvetiti naročitu pažnju podizanju kvaliteta proizvodnje smanjenju škarta i sniženju troškova proizvodnje«. Samo stalnom kontrolom Ifiziefko-mehaničkih svojstava šperovanog drveta bit će moguće proizvoditi šperovano drvo takove kvalitete kakov traže potrebe izgradnje i industrijalizacije naše zemlje. LITERATURA a) domaća: 1. Šaihnazarov. Bukova šperploča, Tehnički list br. 19, str. 289, Zagreb 1934. 3. Ugrenović. Tehnika trgovine drvetom, II. dio, Zagreb 19.36. h") strana: 1. Arend, Electrolysis in the manufacture of metal-faced plywood; po recenzij (.Mörath) u časopisu Holz I, str. 67, Berlin 1938. 2. Kollmann, Technologie des Holzes, Berlin 1936. 3. Kraemer, Neue Wege bei der Beurteilung vom Sperrholz, Holz I, str 26 Berlin 1938. 4. ......, ........ ............. ...... 1947; 5. Küch. Untersuchungen an Holz, Sperrholz und Schichthölzern im Hinblic »uf ihre Verwendung im Flugzeugbau, Holz II, str. 257, Berlin 1939. O ........1. ......... ....... ...... ........... .. ..,...1. ......., ............ . ........ ........... .......... ..... ......... ......... ........ ....... ........ . ..... ......... ..... ...... ....... ......>... .......... ........: ........ ..., ...... . ........., ........ ........, .......... ................, ............, ........ ........ ......... . ........ ........ ....... ......!. ....... ............ ........ ....., ....... 412 |
| ŠUMARSKI LIST 12/1948 str. 28 <-- 28 --> PDF |
Tabela br. 13 In deksni broj Vrst drveta u smjeru Okomito na vlakanca vlaknaca radijalno | tantencijalno Borovina 1O0 2,4 4,1 Smrekovina 100 2,2 4,4 Jasenovina 100 83 9,2 Hrastovina 100 10,7 22,6 Brezo vina 100 43 6,0 Jasdkovina 100 13 23 Johovina 1O0 2,0 1,3 po Krotovu U tabeli 14 iznijete su relacije između čvrstoće na vlak u smjeru vlakanaca i okomito na vlakanca šperovanoga drveta sastavljenoga iz 3, 5, 7, 9 i 11 slojeva. Tabela br. 14 Odnos čvrstoće na vlak Broj slojeva u smjeru okomito .. vlakanca ´ vlakanca 3 2/3 l´/3 5 3/5 2/5 7 4/7 3/7 9 5/9 4/9 111 6/11 5/III po Krotovu Određenu debljinu šperovanoga drveta može se postići sastavljanjem malenoga broja krupnih slojeva ili velikoga broja tankih slojeva. Svojstva šperovanoga drveta postaju najednaka u smjeru na vlakanca ´i okomito na vlakanca, ako je šperovano drvo sastavljeno iz velikoga broja tankih listova. Ovaj je uslov ograničen teškoćom proizvodnje i povećanjem troškova produkcije. Minimalna praktična debljina ljuštenoga furnira iznosi od 0,2 do 0,3 mm. Produkcija tankih furnira, a iz njih produkcija šperovanog drveta sa velikim brojem listova na 1 cm znači smanjenje produktivnosti pogona i veću potrošnju ljepila u poredenju sa produkcijom šperovanog drveta iste debljane, ali sastavljenog od malog broja krupnih furnira. Šperovano drvo sa na jednakim svojstvima u smjeru vlakanca i okomito na vKkanca može se proizvoditi ili sastavljanjem velikog broja tankih listova ili takovom kompozicijom da je zbroj debljina uzdužnih slojeva jednak zbroju debljine poprečnih slojeva ili sastavljanjem furnirskih listova jednakih debljina ali ne pod kutem od 90° već pod kutem 45° ili 60°. 411 |
| ŠUMARSKI LIST 12/1948 str. 23 <-- 23 --> PDF |
mehaničkih svojstava čvrstoću na vlak, čvrstoću pritiska, čvrstoću savijanja, modul elasticiteta i tvrdoću, a cd fizičkih svojstava volumnu težinu, utezanje i vitlanje. Na osnovu rezultata ovoga istraživanja autor zaključuje »da domaća bukova šperploča kvalitete B imade odk´čna tehnička svojstva i to dosta izjednačena u uzdužnom i poprečnom smjeru«. Komparacijom mehaničkih svojstava bukove i brezove šperploče autor dolazi do zaključka »da u čvrstoći na vlak bukova ne zaostaje za običnom brezovom«. U slijedećoj tabeli unijeti su rezultati istraživanja bukovine i brezovine. Obje vrste imadu približno jednaku volumnu težinu, Čvrstoću na vlak i čvrstoću sukanja; dok je čvrstoća pritiska i modul elasticiteta manji u bukovine nego u brezovine, a veličina utezanja bukovine veća je nego u brezovine. Tabela br. 9 j BukoBrezo- Svojstvo vina vma Volumna težina g/cms 0,65 0,67 Vlaga % 9,0 10,0 Čvrstoća na vlak u smjeru vlakanaca kg/cm2 1400 1380 Čvrstoća pritiska u smjeru v´.akanaca kg/cm2 600 700 Čvrstoća savijanja u smjeru vlakanaca kg/cm2 1300 1400 Čvrstoća sukanja u smjeru vlakanaca kg/cm2 200 200 Modul elasticiteta u smjeru vlakanaca kg/cm2 150.000 160.000 Modul smika u smjeru vlakanaca kg/cm-´ 9.200 8.000 Utezanje radijalno . . . ´ . % 5,0 4,5 Utezanje tangencijalno ... . 9,3 6,5 W. Küch Rezultati komparativnog istraživanja bukove i brezove furnirske ploče dokazuju, da je bukova furnirska ploča Ijepljena vještačkim smolama po svojim svojstvima najednaka brezovoj furnirskoj ploči- Ovdje ćemo navesti rezultate (istraživanja bukove i brezove furnirske ploče izvršenog po W. Küch-u (Holz II, 1939, s, 257—272). Tabela br. 10 Bukova furnirska i Brezova Debljina ploča ! furnirska o j s t v o PIoca Ploče i . , " iz 5 slo~^~ iz sl0Ja jeva 3 sloja Čvrstoća na vlak, zbroj uzdužne i poprečne 0,8 1887 1877 kg/cm5 1,2 1585 1919 1917 Modul elasticiteta kg/cm2 1,5 1504 1820 1854 po dužini 2,0 1499 1964 1722 po širini 1,2 121000 118000 128000 dijagonalno 1,2 62750 72000 71000 Čvrstoća smicanja kg/cm3 1,2 37250 36500 29O0O po dužini 1,2 233 295 215 po širini 1,2 283 312 230 dijagonalno 1,2 485 591 345 VV. Küch 406 |
| ŠUMARSKI LIST 12/1948 str. 22 <-- 22 --> PDF |
se do stanovlite granice kompenziraju. Pri tome je utezanje uvijek znatno veće od drla taci je. Kod istovremenoga bubrenja i zagrijavanja šperovanoga drveta bubrenje i dilatacija teku u istom smjeru- Ovdje je ukupna promjena dimenzija šperovanoga drveta jednaka zbroju linearnog bubrenja i dilatacije, a kod istovremenoga utezanja i dilatacije ukupna promjena dimenzija jednaka je razlici između linearnog utezanja i dilatacije. . e) Akustička svojstva Šperovano drvo upotrebljava se za opločivanje koncertnih dvorana. To iz razloga što je apsorpcija (gutanje) zvuka šperovanoga drveta znatna. Apsorpcija zvuka osniva se na prodiranju zvuka u pore materijala i pretvaraju akustične energije u termičku energiju. Apsorpcija zvuka u šperovanoga drveta odigrava se donekle drukčije. Prodiranje zvuka zaustavi furnirska ploča i ona uslijed toga titra, jedan dio zvuka se reflektira. Titranje furnirske ploče odigrava se na račun gubitka energije t. j . na račun apsorpcije zvuka. Da bi se omogućilo ovo titranje šperovanoga drveta mora se ono postaviti u stanovitoj udaljenosti od zida- Iz pokusa vršenih u institutu A. Hertz može se zaključiti, da šperovano drvo apsorbira u znatnoj mjeri niske tonove. Rezonacija tanke furnirske ploče je veća nego debele furnirske ploče, zbog toga je apsorpcija zvuka veća. Na apsorpciju zvuka od važnosti je i veličina furnirskih ploča. Mala površina pločo, apsorbira zvuk nekoliko puta jače nego velika površina ploča. Na osnovu ovih istraživanja utvrđeno je, da je šperovano drvo odličan niaterijal za one svrhe gdje se traže visoka akustička svojstva. 4) Mehanička svojstva O mehaničkim svojstvima šperovanoga drveta nismo do nedavno znali skoro ništa. Upotreba šperovanoga drveta kao konstruktivnog materijala osobito upotreba šperovanogp. drveta u izgradnji aviona značila je prekretnicu u tom pogledu. Od toga doba započinje rad na istraživanju fizičkih i mehaničkih svojstava šperovanoga drveta. Mehanička svojstva šperovanogp. drveta zavise od niza faktora. Najvažniji su: vrst drveta, volumna težina, vlaga, konstrukcija šperovanoga drveta, svojstva ljepila, tehnološki proces i greške. Šperovano drvo proizvodi se iz velikog broja vrsti drveta. Mehanička svojstva furnirskih ploča sastavljenih od 3 sloja prema istraživanju Forest Products Laboratory u Madison-u (USA) i 0. Kraemer-a iznessna su u tabeli br. 8. Volumna težina šperovanoga drveta istraženog po FPL izračunata je iz težine u apsolutno suhom stanju i volumena u prosušenom stanju. Od svih vrsta drveta najveća mehanička svojstva imade furnirska ploča iz brezovine. Za nas je od naročitog interesa bukova furnirska ploča. Kod nas je A. Šahnazarov istražio svojstva bukove šperploče (Tehnički List 1934, br. 19, s. 289—294). Ovo istraživanje obuhvatilo je od 404 |
| ŠUMARSKI LIST 12/1948 str. 26 <-- 26 --> PDF |
lošija mehanička svojstva nego ploče izrađene iz piljenih i rezanih furnira. (Krotov). Kombinacijom furnira iz različitih vrsta može se dobiti šperovano drvo, koje uz visoka mehanička svojstva imrtde srazmjerno malenu težinu. Na osnovu rezultata istraživanja 0. Kraemera, koji su sabiyvni u tabeli broj 11, može se zaključiti da vrsta ljepila uplivliše na mehanička svojstva šperovanoga drveta. Furnirske ploče ljepljene tegofilmom imadu viša mehanička svojstva nego furnirske ploče ljepljene kazeinom. 2.000 a «u § ´Sao .. Jćoo A A ffOQ N YSoa c >» Saao SOÜ SI. 4. Odnos između volumne težine i čvrstoće savijanja (a), čvrstoće na vlak (b) te čvrstoća na pritisak (c). 5. Kompozicija šperovanoga drveta Kao što smo vidjeli iz prijašnjih poglavlja tehnička svojstva šperovanoga drveta ovise o nizu faktora. Kod kompozicije šperovanoga drveta potrebno je posebnu pažnju posvetiti principu simetrije, broju slojeva i debljini pojedinih slojeva. Osnovni je princip kod kompozicije šperovanoga drveta princip simetrije. Unutrašnja naprezanja šperovanoga drveta simetrične grade gotovo su posve izjednačena. Kompozicija šperovanoga drveta izvršena je po principu simetrije ako je udovoljeno ovim uslovima: 409 |
| ŠUMARSKI LIST 12/1948 str. 25 <-- 25 --> PDF |
za 69°/o, a okomito na vlakanca za 200%, modul elasticiteta u smjeru vlakanaca povećan za 23°/o u komparaciji sa istim svojstvima normalne bukovine. Tabela br. 12 Bukova furnirska ploča Razlika Svojstvo Bukovina od 20 mm — u % (45 slojeva) Volumna težina u g/cm3 0,65 0,94 + 45 Vlaga u % 9,0 6,0 —. Čvrstoća na v´.ak u kg/cms u smjeru vlakanaca 1400 1290 —7,9 okomito na vlakanca 1O0 .5 +1.15 Čvrstoća pritiska u kg/cm* u smjeru vlakanaca 6O0 1350 + 125 ,—i okomito na vlakanca 540 — Čvrstoća savijanja u kg/crn8 u smjeru vlakanaca 1300 2200 + 69 okomito na vlakanca 120 360 +200 Dinamička čvrstoća u cmkg/cm2 u smjeru vlakanaca 60—95 33-67 — okomito na. vlakanca 3—4 1,7—4,9 — Modul elasticiteta u kg/cm8 .u smjeru vlakanaca 150000 185000 +23 okomito na vlakanca 9.000 i po Krotovu Odnos između volumne težine i mehaničkih svojstava bukove furnirske ploče prikazan je na slici 4. Vlaga je od upliva na čvrstoću drvnlih vlakanaca i na čvrstoću ljepljenja. Povećanjem vlage mehanička svojstva šperovanoga drveta se smanjuju. Točka zasićenosti vlakanaca vlagom imade kod šperovanog drveta isto značenje kao i u normalnoga drveta. To znači povećanjem vlage u granicama od* 0 do 30°/o mehanička svojstva šperovanoga drveta jako se smanjuju. Povećanje vlage iznad točke zasićenosti (30%) gotovo i nema više upliva na mehanička svojstva šperovanoga drveta. Mehanička svojstva ostaju gotovo ista ili se tek neznatno smanjuju. Ovaj odnos između vlage i mehaničkih svojstava šperovanoga drveta prikazan je na slici br. 5. Vlaga smanjuje vezivost ljepila. Ovaj upliv je naročito velik kod ljepila koja nisu postojana u vodi. Ovo je smanjenje najveće kod kazeina a najmanje kod bakelita. Način proizvodnje furnira od upliva je na mehanička svojstva šperovanoga drveta. Forest Products Laboratory u Madison-u izvršio je u tom smjeru istraživanja na furnirskim pločama izrađenim iz piljenih, rezanih i ljuštenih furnira- Ispitane su jasenove, brezove, mehagonijeve, javorove i topolove ploče debljine u prosjeku 4,8 mm. Ploče su bile sastavljene iz 3 sloja. Kao ljepilo bio je upotrebljen kazein. Na osnovu toga istraživanja može se zaključiti da ploče izrađene iz ljuštenoga furnira imadu uglavnom 408 |
| ŠUMARSKI LIST 12/1948 str. 24 <-- 24 --> PDF |
Iz ovih se podataka vidi da bukova furnirska ploča iz 3 sloja imade manju čvrstoću na vlak i modul elasticiteta nego isto takova brezova ploča, dok je čvrstoća na vlak i modul elasticiteta bukove furnirske ploče iz 5 slojeva veći nego´ u brezove ploče iz 3 sloja, čvrstoća smicanja bukove ploče iz 3 i 5 slojeva veća je nego čvrstoća smicanja brezove ploče iz 3 sloja. 0. Kraemer je istraživanjem bukovih i brezovih furnirskih ploča došao do ovih rezultata (tabela 11). Tabela br. 11 Vrst drveta Okume* Bukva Breza Bukva 1 | 2 3 4 5 6 | 7 Debljina ploče mm 6,0 | 6,0 6,0 5,0 5,0 1,2 1,2 Konstrukcija ploče mm 3x2,0 3x2,0 5x1,2 5x1,0 5x1,0 5x0,24 1/1x0,11 Ljepilo Ivazein fCazein Kazein Kaurit Tego-Tego-Tego film film film Vlaga % 11,8 11,9 11,5 10,2 7,2 7,5 8,0 Volumna tewina g/cm» 0,44 0,71 0,74 0,76 0,74 0,83 0,94 Čvrstoća na vlak po dužini kg/cm2 380 632 802 792 915 1120 1082 po širini kg/cm2 365 367 590 580 665 935 1091 dijagonalno kg/cm2 131 . 275 270 280 465 805 Zbroj čvrstoće na vlak po dužini i širini kg/cm2 745 999 1392 1372 1580 2055 2173 Koeficijenat kvalitete zboj čvrstoća na vlak volumna tewina 16,9 14,1 18,7 18,05 21,4 25,0 23,0 Ovrstoća posmika — 180 280 295 320 580 885 * po Gaberu i Christians-u, 1929 O. Kraemer Volumna težina od upliva je na mehaniieka svojstva drveta. Taj odnos poznat je iz tehnologije drveta. Za drvo iste botaničke vrste može se reci, štc je veća volumna težina to su veća mehanička svojstva drveta. Ljušteni furnir za vrijeme ljuštenja kao i za vrijeme sušenja nalazi se pod stanovitim pritiskom. Uslijed toga pritiska povećava se nešto gustoća odnosno volumna težina ljuštenog furnira- Istovremeno se u toku ljuštenja i sušenja, gustoća odnosno volumna težina ljuštenoga furnira nešto smanjuje zbog pojave finih sitnih pukotina. Zbog toga nema nekih većih razlika u volumnoj težini masivnog drveta i ljuštenog furnira. Volumna se težina šperovanoga drveta povećava u toku proizvodnog procesa. Uslijed toga povećanja i mehanička su svojstva šperovanoga drveta nešto veća od mehaničkih svojstava masivnoga drveta. Za komporaciju iznijeti su u tabeli br. 12 podaci o mehaničkim svojstvima bukovine i bukovog šperovAnog drveta. Iz ovih se podataka vidli, da je volumna težina bukove furnirske ploče povećana za 45%, čvrstoća na vlak u smjeru vlakanaca smanjena za 7,9%>, okomito na vlakanca povećana za 115°/o, čvrstoća pritiska u smjeru vlakanaca povećana ZA 125%, čvrstoća savijanja u smjeru vlakanaca povećana 407 |