DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 8/1948 str. 21 <-- 21 --> PDF |
........ ...... ....... . ......... .... .. . ...... ......... ......... . ....., .... ...., ........ ....... . ....... .. ......, pani....., .... ....... . ........ ......, .... .... ........ .. .......... ...... ........., ... . ... ...., ........, ....... . .... ......... ....... .... .......... «.... ..... ......... ..... ......, ..... ........ ....... ...... ... . ..... ... ....... .... ..... ......., ..... ... .... .... niTO je ......... ....... .. 40—50 .... ..... .. .... ....., ....., .... .. ....... .... ........ .......... ..... ........... ......... .......... ...... 70—80 .... ... ..... .. .... ....... ....... ..... 80 .... ..... .. .......... .. .... ....... ......, ......, ..... . ....., .. .. .. ........ ... .... ...... .. ... ......... ........ ............. ...... ....... Ing, Nenad Prokopljević, Novi Sad: PBILOG ANALIZI SUMA VOJVODINE Uvod. Vojvodina spada medu najsiromašnije oblasti šumama u našoj zemlji. Ta činjenica, međutim, ne umanjuje opšti značaj šuma i šumske privrede u Vojvodini. Ukoliko su manje površine koje se danas nalaze pod šumom, utoliko su veće površine šumskog zemljišta, koje će trebati privesti šumskoj kulturi, kao jedino mogućnoj kulturi na dotičnom zemljištu. Prva uništavanja šuma Vojvodine došla su sa razvojem drvne industrije u drugoj polovini XIX. veka. Priroda šume i posedovni odnosi naročito su pogodovali kapitalističkom načinu njihovog iskorišćavanja. Veliki posednici šuma u težnji za profitom i cene poljoprivrednih proizvoda — koje su tada bile veće od cena šumskih proizvoda — imale su za posledicu krčenje i pretvaranje šumskog zemljišta u drugu vrstu kulture t. j . u oranicu. Krčile su se ne samo šume na relativnom, već i one na apsolutno šumskom zemljištu. Na početku su prinosi sa tih zemljišta bili dosta dobri, ali samo kratko vreme. Docnije se ustanovilo -— kada je nestalo humusa i zemljište izmenilo strukturu — da je oranica počela davati manje prinose tako, da je to zemljište moralo biti napušteno i pretvoreno u pašnjake, koji opet zbog slabe vegetacije, nisu služili za pašu, već kao plandište za stoku. Na taj su način nastale goleti na kojima nema, ili ako ima, onda samo pojedinih elemenata šumske vegetacije. Sem toga su nastale i izvesne promene u klimatskim faktorima Vojvodine. Usled nestanka šuma pojačani su ekstremi temperature, smanjena je apsolutna i relativna vlaga, pojačane su štete od suvih vetrova, drugim recima poremećena je ravnoteža i smanjena produktivnost odnosnih poljoprivrednih zemljišta. Nema spora da je pretežni deo Vojvodine poljoprivredno zemljište. Neosporno je i to da na apsolutno poljoprivrednim, zemljištima nema mesta šumskoj kulturi. Međutim, treba utvrditi, da kako svagde iako i u Vojvo 267 |
| ŠUMARSKI LIST 8/1948 str. 22 <-- 22 --> PDF |
dini, ima dosta prostranih terena koji nisu uopšte sposobni za poljoprivredu i koji se označuju kao apsolutno šumska zemljišta. Navešćemo nekoliko primera za to: Na primer živi pesak. Takav postoji u Vojvodini u Južnom Banatu jugoistočno od Alibunara ka Dunavu. Isti se naziva živim zato što je nevezan i krajnje rastresit, pa ga vetar lako diže i odnosi. Putujući tako zasipava obradiva zemljišta, na kojima nanosi veliku štetu. Ako se ovakav pesak pošumi, on postaje bezopasan i koristan. Sva zemljišta na strmim stranama u Fruškoj Gori i Vršačkom bregu, koja su rastresita, a naročito još kada su plitka, voda od kiša i snegova iako razriva, spira i snosi u dolinu. Postoje i takova zemljišta i po stranama i po ravnicama, koja su tako slaba da daju manji prinos poljoprivredi, no šumska zemljišta (slatine). Ovamo spadaju i zemljišta koja su sklona zamočva rivan ju. Kada su ova zemljišta pod šumom, ona se ne pretvaraju u močvare, jer šuma isisava velike količine vode i sprečava nagomilavanje vode. Napokon ima i takovih zemljišta koje su i pod šumom močvarna. To su pogotovo apsolutno šumska zemljišta. Sva ova zemljišta treba što pre pošumiti, ma koliko da je problem njihovog pošumljavanja težak. Njih treba učiniti produktivnima s jedne strane zbog opštih ekonomskih potreba, a s druge strane zbog indirektnih koristi što ih šume daju u klimatskom, higijenskom, estetskom i drugom pogledu. Prema tome mora se nastojati da se ne samo postojeće šume u Vojvodini održe — ukoliko nisu zaprekom opštem razvoju narodne privrede u našoj zemlji — no i da se privedu šumskoj kulturi sve goleti na apsolutno šumskim zemljištima. Površine . Od ukupne površine Vojvodine otpada na: oranice 75,8%, bašte i vrtove 1,3%, vinograde 1,4%, voćnjake 0,1%,, livade 2,4%, pašnjake 7,9% šumska zemljišta (obraslo 0,75, neobraslo 0,25) 5,9%, bare i trstici 1,1% i napokon neplodno (putevi, reke i dr.) 4,1% ili svega 100%. Kako pokazuju ovi podaci, šuma i šumskog zemljišta ima srazmemo malo — samo 5,9% od ukupne površine Vojvodine. No baš zato što su površine šuma i šumskog zemljišta tako srazmemo malene, a površine pašnjaka, trstika, bara i močvara srazmemo velike, treba postojeće šumsko zemljište najracionalnije i najintenzivnije iskorišćavati i ujedno forsirati pošumljavanje svih apsolutno šumskih zemljišta. Od ukupnog šumskog zemljišta otpada po vrstama kulture na: obraslu površinu 75,1%, šumske čistine 13,6%, prošeke 0,8%, neplodno (bare i putevi) 6,9% i napokon poljoprivredno zemljište 3,6% ili svega 100%. Čistine i poljoprivredna zemljišta pretsiavljaju šumska zemljišta, koja će se pošumiti čim dođe na njih red. Od ukupne površine šumskog zemljišta otpada na: šume na apsolutno šumskom zemljištu 67% i šume na relativnom šumskom zemljištu 33%. Prema načinu gospodarenja otpada na: visoke šume 36,7% i niske šume 63,3%. Vrst e drveća . Najvažnije vrste drveća jesu: hrast 0,31, topola 0,21, bagrem 0,15, lipa 0,07, jasen 0,05, grab 0,05, cer 0,05, brest 0,02, bukva 0,02 i ostalo 0,07. 268 |
| ŠUMARSKI LIST 8/1948 str. 23 <-- 23 --> PDF |
Pojedine vrste drveća čine uglavnom čiste, a tek detomično mešovite sastojine. Drvn a zaliha . Od ukupne drvne zalihe otpada na: visoke šume 45% i niske šume 55°/o. Tekuć i prirast . Odbivši od ukupne površine šumskog zemljišta površinu neplodnog, dobiva se godišnji prirast šuma oko 2,3 m3 po 1 ha. Faktično se seče, odnosno iskorišćuje oko 3,8 m3 po 1 ha. Podru čja šuma. S obzirom na tip šuma, vrstu drveća i uzgoja, stanište, orografske, pedološke, ekonomske i istoriske uslove razvitka mogu se postojeće šume podeliti u tri područja i to: šume Srema 47,4°/«, šume Bačke 23,9% i šume Banata 28,7%. Svako od navedenih područja sadrži u sebi još posebne skupine, koje imaju svoje karakteristike. Neke od ovih skupina Bačke i Banata povezuju se medu se kao identične. To je vidljivo iz niže navedenih pregleda, Šumovitost Srema iznosi 15,2%, Bačke oko 2,9% i Banata oko 2,5%. Današnje stanje dobnih razreda i normalna površina dobnih razreda. Današnje stanje dobnih razreda i njihovo uporedenje sa normalnom površinom, razabire se iz sledećih pregleda. (Vidi još grafikon): Visoke šume: 1 3obni razredi Sve^a. Područje Skupina 1^40 41—80 81— 120 121 — Čistine produkt. % % Srem šume unizini posavskoj 28,2 32,9 20,9 7,2 10,8 1 100 | u Fruškoj Gori 64,4 28,5 2,8 — 4,3 100 | Bačka iBanat u poplavnom području .... van poplavnih područja 34,5 30,7 35,8 38,2 7,2 12,8 2,3 20,2 18,3 100 100 na živom pesku 43,8 19,2 0.1 — 36,9 100 Banat u Vršaekom bregu 7,4 41,2 13,3 — 37,8 100 | Ukupno prosečno — 30,3 32,7 18,1 6,1 12,8 100 Prema norm, površini Razlika 25,0 +5,3 25,0 +7,7 25,0 —6.9 25,0 —18,9 Neploc 10,9»/. ukup. Lno od š. zem. il 1 i 269 |
| ŠUMARSKI LIST 8/1948 str. 24 <-- 24 --> PDF |
Niske šume; Dobni razredi "´ Svega Čistine ...Područje Skupina 1—10 11—20 21—30 31-^0 41— dukt. j 1 % % Srem šume unizini posavskoj 7,7 9,8 71,6 10,9 100 u Fruškoj Gori 10,2 24,8 15,6 13,6 31,5 4,3 100 Bačka u poplavnom području reka 33,3 27,7 14,1 2,5 1,0 21,4 100 i Banat van poplavnih područja 27,1 23,8 21,5 3,7 4,9 19,0 100 na živom pesku 34,4 21,8 9,6 0,3 — 33,9 100 Banat u Vršačkom bregu 21,7 18,7 21,6 — — 38,0 100 Ukupno prosečno — 26,2 23,9 13,6 4,7 10,1 21,5 100 Prema norm, površini — 20.0 20,0 20,0 20,0 20,0 Neplodno: 6,2»/. od Razlika — +6,2 +3,9 —6,4 —15,3 —9,9 ukup. š. zem. Analiza . Jedan i drugi pregled pokazuju, da je stanje vojvođanskih šuma nepovoljno. Starih, za seču zrelih, šuma, skoro i nema. Stare su se šume posekle u većoj meri no što je to po načelima racionalna ekonomije bilo dozvoljeno, a ostavljene su velike površine nepošumljenih čistina. Disproporcija dobnih razreda u poređenju sa normalnom površinom dokazuje, da su šume Vojvodine u prošlosti prekomemo sečene, te da su faktična drvna zaliha i tekući prirast manji od normalnog. Iz pomenutih pregleda i grafikona razabire se, da je zbir — (minus) površina starijih dobnih razreda mnogo veći od zbira + (plus) površina mladih dobnih razreda i da na osnovu toga možemo — bez obzira na to što nam nisu poznati podaci u normalnoj drvnoj masi vojvođanskih šuma utvrditi, da je faktična drvna zaliha manj a od normalne. U vezi s time možemo, bez daljega, utvrditi i to, da je i prirast šuma manj i od normalnog t. j . da šume Vojvodine, proizvode godišnje manj u drvnu masu, manj e prirašćuju, no što bi mogle prema njihovoj veličini i bonitetu zemljišta. Ako se sada još uz to više seče, no što iznosi tekući prirast, navedeno se stanje tim više pogoršava. Višak seče ide direktno na štetu najvažnije veličine u šumskom gospodarstvu drvne zalihe, a indirektno na štetu tekućeg prirasta, koji je funkcija drvne zalihe, sa svim daljim ekonomskim posledi čama. 270 |
| ŠUMARSKI LIST 8/1948 str. 25 <-- 25 --> PDF |
Nastavljenim povećanim sečama šumarstvo bi Vojvodine proizvodilo svake godine apsolutno sve manje, umesto da proizvodi sve više. U krajnjoj liniji to bi vodilo ne samo likvidaciji šuma i šumske privrede, no i negaciji šumarstva Vojvodine. Ovako izgledaju stvari, ako se šume Vojvodine posmatraju izolovano i nezavisno od ostalih šuma i šumske privrede Narodne republike Srbije i čitave FNRJ. Međutim, posmatrano dinamički i povezano sa ostalom šumskom privredom naše zemlje, dobili bi, verovatno, sasvim drugi rezultat. Ta analiza, međutim, izlazi iz okvira ovih izlaganja. SUME VoO\/ODiNL D 1<3<37 SoDiNI t NoPMALNI RDB6D30O Eb&*OU CAZCLD A J €L... ´iSOtCC 9... heVAAi.NO KTZk ... "*°P m <2... 2-gg = L0?: to 5o .... ..«»>1> ... 1 llBIIW i--^t´" * -* -to Č*ST»HL -l—4c> «.&, **-«w <..-ft 3VE35A. »»SP^oD &W«1 -»-IO *v ..^ StoV ..-7 ..-4 6-t -too -ta*7 at e a&e es<» 4-V to n -faO 60. -** Zaključci . Usled neracionalnog gazdovanja za vreme ranijih nenarodnih režima i okupacije, šume su Vojvodine znatno iskorišćene. Preterane seče i nemilosrdan odnos prema njima doveli su ih u ovako očajno stanje. Uređajni elaborati — ukoliko su postojali — izgubili su svoju važnost. Potrebna je što skorija revizija uređajnih elaborata. Predloži . Novo uređivanje šuma Vojvodine ima da na osnovu dobro proučenog faktičnog stanja šuma i šumskog zemljišta utvrdi perspektive budućeg gospodarenja, kako bi se postojeće abnormalno stanje što pre popravilo i privelo normalnom. U tom cilju biće potrebno, da se u prvom redu uzgojni m metodama povećaju prihodi: intenzivnim pošumljivanjem svih redovnih i starih sečina, šumskih čistina i ostalog apsolutno šumskog zemljišta, a zatim uređajni m metodama: pravilnim izborom ophodnje, vrste drveća, gospodarskih jedinica i načina gospodarenja povisi faktičnu drvnu masu na normalnu veličinu. 271 |