DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 7-12/1944 str. 78 <-- 78 --> PDF |
U nekim zemljama izkorišćuju se šećeri iz tih lužina za proizvodnju kvasca . Te lužine se upotrebljavaju također (u koncentriranom stanju) za izradu lje pila, apreturnih sredstava i veziva kod izrade briketa i pješčanih kalupa. U nekim poduzećima nastoje te lužine u gustom stanju upotrebitl i kao gorivo, što se dosada nije pokazalo osobito ekonomično. Prema nekim novijim postupcima omogućeno je iz tih lužina i dobivanje ugljena. Jedno od najvažnijih nastojanja kod izkorišćenja tih lužina bilo je usmjereno učiniti te lužine podesnim za dobivanje sredstava za štavljenje. Povod za to nastojanje bila je činjenica, da većina tih lužina tvori sa želatinom u raztopini kuhinjske soli talog, dakle daje istu reakciju, koju daju prirodne štavne tvari. Prvi patent za izradu štavila iz tih lužina dobio je još 1893. godine Mitscherlich. Od toga vremena podieljeno je dosta patenata za istu svrhu, od kojih su mnogi dosta pridonieli usavršavanju postupaka za dobivanje »štavila« iz tih lužina. Od postupaka za proizvodnju »štavila« iz tih lužina navest ćemo nekoliko primjera. Dosta je u primjeni tzv. amerikanski postupak. Kod toga postupka se lužina ja- čine 6,5° Be stavlja u posebne posude, koje se zagrijavaju parom. Kada lužina zakuha stavlja se određena količina vapnenog mlieka, koja sadrži 1,5% kalciumoksida računano na težinu upotrebljene lužine i dalje se kuha još jedan sat. Pli-, novi, koji ise pritom razvijaju odvode se posebnim cievima kroz poklopac posude. Po izvršenom kuhanju sipa se smjesa u filter-preše, filtrat se odparava u vacuumaparatima do gustoće 30° Be. Ta gusta tekućina stavlja se u posebnu posudu i dodaje se uz stalno miešanje sumporna kiselina gustoće 45° Be. Djelovanjem sumporne kiseline stvara se gips, koji se odmah počinje taložiti i isti se iztaloži za oko 15 minuta. Tekućina se još mieša jedan sat i filtrira. Tako dobiveni filtrat smatra se kao gotov štavni ekstrakt. Prilikom dodavanja sumporne kiseline kod navedenog postupka dolazi do razpadanja kalcijevih soli ligninskih sulfo-kiselina, pri čemu nastaju odgovarajuće slobodne kiseline, dok se cjelokupni kalcium iztaloži u obliku gipsa. Postoji također postupak, pri kojemu se lužine kloriraju i dobiveni se proizvodi, koji sadrže slobodnih hidroksilnih grupa vežu s aromatičkim sulfo - kiselinama (D. R. P. 459617). Prema jednom njemačkom postupku (D. R. P. 389459) radi se isto kao kod gore navedenog amerikanskog postupka s tom razlikom, da se filtrat dobiven poslije postupka s kalcijevim oksidom kuha i pri tom dodaje raztopina sode. Kod toga se razpadaju kalcijeve soli ligninskih sulfo-kiselina i sveukupni kalcij se taloži kao kalcium karbonat. Potom se stanovito vrieme (2 sata) kuha i filtrira. Filtrat se također odparava do gustoće od oko 30° Be, hladi i potom dodaje solna kiselina do kisele reakcije, a nešto i preko toga, pri čemu se gleda postići gustoća od 6° Be. Uslied dodavanja solne kiseline razpadaju se natrij eve soli ligninskih sulfokiselina i stvaraju odgovarajuće slobodne kiseline. Tako dobivena tekućina stoji nekoliko dana u posudama i konačno je onda dobiveni ekstrakt gotov za upotrebu. Ekstrakti iz tih lužina dolaze u trgovinu obično u jačini od oko 30° Be. Boja tih ekstrakata je ista kao i kod prirodnih štavnih ekstrakata, no isti se mogu obično prepoznati po karakterističnom mirisu na sulfitne spojeve. Ti ekstrakti dolaze na tržište pod raznim trgovačkim imenima, među kojima su najpoznatiji tzv.: Hansaekstrakt, Dekaekstrakt, Saksoekstrakt, Queol i t. d. Dešava se također da se oni prodaju i pod imenom ekstrakta iz smrekovog drveta (Fichtenholzauszüge). O vriednosti tih ekstrakata mnogo je polemizirano, međutim većina stručnjaka se složila, da se ti ekstrakti ni u kom slučaju ne mogu smatrati kao pravi štavni ekstrakti, jer ne posjeduju osebinu, da sami sirovu kožu pretvore u izpravno uštavljenu kožu. Ti ekstrakti često se pojavljuju na tržištu, iako neopravdano, kao ravnopravna zamjena za prirodne ekstrakte ili se pomoću njih patvore prirodni ekstrakti. Iz tih ekstrakata, koji obično sadrže oko 2´0°/. ligninskih sulfokiselina dadu se doduše ti spojevi adsorbirati od sirove kože, no o štavljenju u pravom smislu rieči ne može biti govora. Isti sadrže obično visoki procenat neštavnih tvari. Kod njihove upotrebe je značajno, da postoji utjecaj koncentracije samog ekstrakta na odnos tvari, koje koža adsorbira i onih, koje ne adsorbira. Sto je naime jača koncentracija upotrebljene raztopine, to se manje adsorbira tvari u koži. Izkustvo je međutim pokazalo, da ti ekstrakti mogu dobro poslužiti 196 |