DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 7-12/1944 str. 46 <-- 46 --> PDF |
oko 2.5—3 atm. Ako je drvo suho, nastoji se postignuti ova temperatura i tlak u što kraćem roku, dakle dodavanje pare u kotao vrši se u velikoj količini. U tom dielu nema još gotovo nikakove kemijske reakcije već se vrši samo prosaknuće drva sa kiselinom. Kad se postigne navedena temperatura, zatvori se dovod pare i prepusti se čitava sadržina kotla mirovanju pod tlakom. To se vrši zato da se postigne izjednačenje temperature po čitavom kotlu. Što je veća kotlovska sadržina, to je stanka dulja, a iznaša po prilici 1—2 sata. Kod suhoga drva može se već tokom ove stanke zapažati početke reakcije. U drugome dielu kuhanja dovodi se opet pare, ali oprezno, već prema tome kako proces nastupa, a dovod traje tako dugo, dok se ne postigne željena temperatura, koja se smatra konačnom. Kod izravnog kuhanja iznaša to oko 140—145°C, dok kod neizravnoga samo 128—130°C.Sada se zatvori dovod pare i prepusti se ponova mirovanju, odnosno, konačnoj temperaturi i tlaku koji pospješuje tok procesa. To je treći dio kuhanja, odnosno, završna faza. U tome se dielu reakcija najjače vrši i traje, dok se proces završi. Za vrieme drugoga i trećega diela kuhanja mora se vršiti stalan nadzor toga procesa, a to se radi tako, da se uzimaju uzorci tekućine iz kotla, te se titracijom sa n/10 jodom ustanovljuje postotak S02 kojega kiselina još sadrži. Otopina škroba služi kao reagens. Ujedno se procienjuje miris tekućine, koji se osjetljivo mienja tokom procesa, te na završetku dobiva karakterističan osjećaj. Zapaža se zagusćivanje tekućine otapanjem inkrusta, a naročito smole koja daje tekućini ljepljiv izgled. Kod stanke kuhanja, imade tekućina" 3.5—4°Be, a na kraju procesa iznaša i do 7°Be, ako je drvo sadržavalo mnogo smole. Izvježbani kuhari celuloze pogađaju sa potpunom sigurnošću svršetak reakcije njuhom. Neki autori zagovaraju pogađanje svršetka procesa amonijakovom reakcijom koja se temelji na tome, da se djelovanjem amonijaka na kalcijev bisuffit taloži bieli kalcijev monosulfit, koji je to manji što je reakcija bliže kraju, a nastupa formulom: Ca(HOS.J2 + 2 iVH4OH = CaSOs + (NH4)2S02 + 2 H20 Međutim ni jodova ni amonijakova reakcija nisu posve sigurni znaci za svršetak, jer ovise o mnogim kemijskim faktorima koji se t okom procesa razvijaju. U praksi se pokazalo, da se mirisom posve sigurno određuje svršetak, što je tvrđa celuloza, to je više inkrusta ostalo u celulozi a time se potrošilo i manje S02, dok sam postotak ovisan je i o jačini kiseline kojom se počelo kuhanje. O samome kemijskome procesu koji se zbiva tokom kuhanja postoje razna mnienja pojedinih autora, a kao najvjerojatnija uzima se teorija Hägglunda, da se tu radi o dva posve odielita procesa. Najprije se stvaraju ligno-sulfo kiseline, odnosno, njihove soli, koje su netopive u vodi, a u drugom dielu procesa hidrolizom prelaze ove kiseline u ugljiko-hidrat i topive ligno-sulfo kiseline. Na početku kuhanja kiselina je čista i slabo zelenkasto-žuto obojena. Već nakon stanke oboji se sasma slabo crvenkasto-žuto i što se više proces dieljenja inkrusta od celuloze razvija, to je tekućina sve mutnija, ljepljivija i boja postaje sve tamnija, tako da kod staroga drva može poprimiti i posve tamnu crvenkasto- smeđu boju. Kod mlade smrekovine poprima liepu crvenkasto-žutu boju. Kroz cieio vrieme drugoga i trećega diela kuhanja mora se regulirati tlak u kotlu, jer stalnim dodavanjem pare u drugome dielu, raste i tlak u kotlu koji ne smije preći njegovu dozvoljenu granicu. U trećem dielu mora se pod kraj reakcije taj tlak toliko sniziti da se može odmah pristupiti izpuštanje odpadne lužine čim je reakcija svršena, a nakon toga počinje se pražnjenje celuloze iz kotla. Iz navedenih razloga potrebno je izpuštati suvišan tlak iz kotla posebnim ventilom za regulaciju tlaka. Ti plinovi odlaze preko hladionika u velike sabirne kace sa toranjskom kiselinom, koja ih upija i time se pojačava. Oni pako plinovi koji se ne dospiju uhvatiti u kaci, odlaze dalje u toranj, gdje se zajedno sa svježim plinovima iz peći spoje i upijaju vodom. Ovi plinovi moraju se pogotovo ohladiti putem do tornja kako ne bi ušli u toranj topliji od 25—30°C. Hladionici kroz koje prolaze plinovi iz kotla hlađeni su vodom koja se time ugrije i ta se hvata u posebnim velikima bazenima, te se upotrebljava za pranje celuloze, nakon pražnjenja iz kotla. Što je voda toplija, to je pranje uzpješnije, te se time bolje celuloza oslobodi smolnih čestica odpadne lužine koja se hvata za njena vlakna. Hladna voda još više učvršćuje čestice odpadne lužine na vlaknima, te ovako slabo op 164 |