DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 6/1943 str. 12 <-- 12 --> PDF |
uvezena, jer je domaća koža, koja potječe od starih, mršavih životinja manje vriedna. Najviše se uvažaju kože divljih konja Južne Amerike. Kod svih kopitara ciene se osobito oni dielovi kože, koji se nalaze postrance do samoga repa (Spiegel), jer je ta koža slična kaučuku. Ti se dielovi često i posebno učinjaju. Svinjske kože se samo mjestimice izradjuju kao u južnoj Njemačkoj, štajerskoj, Englezkoj i U. S. A. Mnogo je upotrebljavaju sedlari i knjigoveže. Koža je porozna, ali žilava, čvrsta i trajna. Veoma dobru i finu kožu daju koze za finije cipele, za uvezivanje knjiga, rukavice i t. d. One potječu iz europskih planinskih krajeva naročito balkanskog i pirinejskog poluotoka, a uvoze se u velikoj mjeri iz iztočne Idi je, Kine, Afrike i Srednje Amerike.´Kože imaju mnogo finiju strukturu od ovčijih koža. Najviše se ciene jareće kože, koje se sve izrađuju u najfiniju glace-kožu. Kvaliteta ovčijih koža je veoma različita. Uglavnom može se reći, da pasmine ovaca, koje daju finu, dobru vunu, daju lošu kožu i obratno, one sa slabijom vunom daju bolje kože. Ovčije i janjeće kože potječu iz balkanskih zemalja, Italije, Španije, Male Azije, sjeverne Afrike, iztočne Indije i Australije. Za janjeću kožu vriedi isto, što je rečeno za jareću. I ovčije i janjeće kože se upotrebljavaju za rukavice, cipele, papuče, za podstave i za galanterijske predmete. Jareće kože su vunom zovemo runima, a one bez vune kavlacima. Na sirovim kožama nalaze se često raznovrsne grieške, koje vriedost kože znatno umanjuju. Ove grieške mogu biti dvovrstne, ili su se već nalazile na koži živih životinja ili potječu od nepažljivog skidanja, deranja koža. Naročito su oštećene kože životinja, koje posve slobodno žive u prostranim stepama. Ukoliko je inače koža takvih životinja odlične kakvoće, one su manje vriedne zbog mnogih ozlieda. Takve ozliede nastaju zadiranjem bodljikavih žica, ograda u kožu, od tmja i bodljikavih šikara, od medjusobne borbe ili od borbe sa drugih životinjama, od žigosanja goveda usijanim željezima za razpoznavanje vlasničtva. Na lediima koža domaćih goveda, a još više na ledjima stepskih goveda, nalaze se često 1—2 mm velike rupice probušene od Učinaka obadova (Hypoderma bovis.) Cieni se, da su štete na kožama od obadova prije rata iznosile u Njemačkoj 4—5 miliona . godišnje. Učinjan je kože Pretvaranjem sirovih životinjskih koža u učinjenu kožu sastoji se iz predradnja, samoga činjenja (učinjanja, strojenja, štavljenja) i priređivanja kože za trgovinu. U predradnje spada močenje koža, odstranjivanje dlaka, izapiranje koža i priređivanje golica za učinjanje. Učinjanje golica može se izvesti sa raznim sredstvima i na razne načine. Kako je već poznato, mogu se kože učiniti ili u vodenim raztopinama treslovina dobivenih iz kora, drveta, plodova, lišća i raznih izraslina biljaka, ili kromovim´, aluminijevima i željeznim´ solima, ili sa životinjskim mastima i uljima*, koja lako oksidiraju, ili pomoću umjetnih štavila dobivenih´ sintetičkim ili kemijskim putem na pr. pomoću formalina´. Dakako da će prema upotrebljenom sredstvu biti i izgled i 1 Kromovo učinjanje sastoji se u tome, da se kromov oksid otaložl na vlakanca kože. To se postizava 111 kromovim alaunom ili pomoću kromovog natrona ili kromovog- kalija. Istom 1883. godine uspjelo je u New Yorku ukloniti razne grieške i omogućiti činjenje sa kromom. Kromno učinjanje preporodilo je ciell kožarski veleobrt, jer je veoma mnogo doprinjelo brzini štavljenja. 2 Alaunsko učinjanje je najstarije mineralno učinjanje, koje je bilo poznato već u starom vieku. Postoje razni načini alaunskog učinjanja, ali se svi služe alaunom i kuhinjskom soli. Kod alaunskog učinjanja upotrebljavaju se osim alauna i soli još i posije i žumanjci jaja, Alaunom učinjene kože su tvrđe, te postanu tek mehaničkom preradom meke. Danas se alaunsko učinjanje upotrebljava većinom kod komblnovanog činjenja. Uglavnom služi za glacć-kožu, za kožu konjske opreme i za štavljenje krzna. Vrućom vođom može se alaun izapratl iz kože, a ako se koža učinjena alaunom dulje vremena kuha u vodi, pretvara se u tutkalo (kliju). 3 Učinjanje željeznim solima upotrebljava se tek od najnovijega vremena i to za učinjanje tvrdih koža za podplate. Činjenje proizvode oksidi željeza. ´ Za tako štavljenje se upotrebljavaju samo riblja ulja, koja br2!o oksidiraju, osim toga joS i čitav niz raznih masti i drugih tvari kao konjski loj, goveđi mozak, glieerln 1 t. d. Obično se upotrebljava u kombiniranom činjenju. Većinom se tako učinjaju kože divljači, ali se mjesto koža divljači često upotrebljavaju 1 ovčije i kozije kože. To je činjenje poznato pod imenom saemisch. Kože na taj način učinjene upotrebljavaju se 1 za vezanje i šivanje mašinskog remenja. 5 Formalin zgrušava bjelančevine, koje onda otvrdnu. Na tome svojstvu formallna osnovano je i činjenje s njim. Dobivene kože su slične saemisch-koži. Kože učinjene sa formalinom postojane su u hladnoj 1 u vrućoj vodi. , . 174 |