DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu



ŠUMARSKI LIST 3/1943 str. 12     <-- 12 -->        PDF

Ing. ROMAN SARNAVKA (Zagreb): v


BILJNA STAVILA I ŠTAVLJENJE KOŽA


(DIE PFLANZLICHEN GERBMITTEL UND DIE GERBUNG MIT PFLANZENGERBSTOFFEN)


(Nastavak).


6. Hrastova kora i drvo. Hrastovu koru i drvo spominje već Dioscorides´ kao
štavilo i kao liek. Sve vrste hrasta imaju izvjestnu količinu treslovina, ali se od
oko 300 poznatih vrsta samo neke upotrebljavaju u većoj mjeri za proizvodnju štavila.
U Europi dolazi u prvom redu u obzir lužnjak (Q u e r c us pedunculata)
i kitnjak (Quercus sessiflora) kao i njemu blizki srodnik Quercus pubescens
. Ogromne površine obrasle uglavnom sa Quercus pubescens nalaze se
na Krimu, duž ciele iztočne obale Crnog Mora do daleko u sjeverni Kavkaz. Po
Pavloviću ima u Rusiji šuma za proizvodnju oko 2,000.000 t kora. Sada se izkdrišćava
najviše 30"/o. U Francuzkoj se mnogo upotrebljava Q u er e us 11 e x, koji i
u nas pojedinačno raste u Primorju, a na otoku Rabu i u sastojinama. Manju
vriednost ima cer (Quercus Cer ris), koji se izkorišćava u Geškoj, Moravskoj i
Donjoj Austriji. U sjevernoj Africi i u južnoj Europi dolazi još u obzir kora sa žila
hrasta Quercu s coccifer a sa prosječnim sadržajem od 22´´/o (18—32*/o) tre-;
slovine, koja daje odlično štavilo za podplate.
Hrast lužnjak raširen je gotovo preko ciele Europe do 63° u Norveškoj, a dalje
prema iztoku do 57,5" sjev. šir, osim toga i u kavkazkim zemljama i u Maloj Aziji.
Optimum se nalazi u Hrvatskoj i Slavoniji, Madjarskoj i u Erdelju. Lužnjak je
drvo nizina i riečnih dolina, koji se nerado penje u visine. Na jugu i jugozapadu
ne penje se nigdje tako visoko kao bukva. U Albaniji ga nalazimo još u visini od


1.500 m, u Pirinejima u visini od 1.400 m, u Tirolu u visini od 1.000 m. Područje
prirodnog razprostiranja kitnjaka ne seže tako daleko na sjever i iztok kao područje
lužnjaka, ali se zato penje mnogo više u visine. Njegov srednjoevropski optimum
leži na jugoistoku u Hrvatskoj, Madjarskoj, Erdelju i u Koruškoj, gdje ili sam ili
zajedno sa lužnjakom i cerom čini prostrane liepe šume.
Lužnjak stavlja prilično velike zahtjeve na tlo. Za dobro uspievanje traži
snažno i humozno tlo, osobito u višim položajima, kao i svježe i prilično duboko
tlo. Zato i uspijeva najbolje u nizinama i dolinama rieka, iako kadkad dobro
uspijeva i na plitkim tlima. Kitnjak je kao i bukva mnogo skromniji od lužnjaka.
On uspijeva još vrlo dobro na slabijim i plićim tlima, zadovoljava se i sa suhim
tlima, ali izbjegava vlažna tla riečnih dolina. Obje vrste vole tople, sunčane položaje.
Oba su hrasta i jako osjetljiva prema kasnim mrazevima, ali je lužnjak
osjetljiviji.


I lužnjak i kitnjak rastu u mladosti prilično brzo, ali je rast kitnjaka energičniji
i dulje traje. Rast u visinu završava se kod oba hrasta sa 120—200 god. Prosječno
se uzima, da lužnjak naraste u visinu 30—35 m, iznimno 40 m, ali i ove
visine znadu u optimumu biti znatno prekoračene. Obje vrsti hrasta mogu doživiti
nekoliko stotina godina starosti. U iznimnim slučajevima mogu lužnjaci valjda da
dozive i oko 2.000 godina (Chene de Montravail u Dep. Charente inferieure). Kitnjaci
riedko prekorače 600—700 godina starosti. Krošnja kitnjaka je jednoličnija,
kod lužnjaka je više žbunasta, tako da izmedju toga žbunja može više svjetla prolaziti.
Grane su kod lužnjaka jake, izlomljene, čvorovite i široke, ali riedke i nepravilno
razpodieljene. Kitnjak ima pravilnije deblo, a grane sežu obično do u vrh
krošanja.


Kora lužnjaka je na mladim granama crvenosmedja. Kod mladih stabala je kora
sjajna, zelenkasto-siva do bjelkastosiva sa mnogobrojnim smedjim lenticelama. Izmedju
12—25 godina, na slabim staništima još i prije, počinje kora pucati po dužini
i postepeno se stvara duboko izpucana sivosmedja mrtva kora. Kod starih stabala
može debljina kore iznositi do 10 cm. Kitnjak ima svietlosivu, često žućkastu koru,
koja je u starosti tanka i kao kod jabuke više Ijuskava sa plitkim pukotinama. Drvo


´ Dioscorides, grčki liečnik rodom iz Cicilije, živio je u I. vieku poslije Krista. Kao liečnik
proputovao je sa rimskim vojskovodjama mnoge zemlje skupljajući narod. bilj. liekove i proučavajući
biljke. Svoja bogata opažanja i znanje iznio je u dielu: De natura medica.


7i: