DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu



ŠUMARSKI LIST 5/1925 str. 36     <-- 36 -->        PDF

Engleske ra´ere i običaji u trgovini drva.


Dir. Leo Lederer [Zagreb]:


Engleske mjere i običaji u trgovini drva.


Naš eksport drva u engleski Imperij je tokom posljednjih godina


dosegnuo tako respektabilan nivo, da je nastala potreba, da se malo


bolje upoznamo s engleskim mjerama i običajima, koji mnogima od


nas nisu detaljnije poznati.


Englez je do krajnosti konzervativan, a taj ga konzervativizam


vodi tako daleko, da mnogi engleski trgovac drva na pr. ne zna, što


je to kubni metar.


Kako je općenito poznato, Engleska se služi novčanim sistemom,
koji matematički mnogima zadaje poteškoće, a i sve su engleske mjere
drukčije nego naše.


Engleski se novac dijeli u pet faktora:


1 pound (čitaj paund) — 20 s.


1 shilling (čitaj šiling) = 12 d.


1 penny (čitaj peni) (d) = 2 halîpence (čitaj hejpens) ili 4 farthings
(čitaj farzings), (half penny čitaj hejpeni).
Kratica za penny označuje se sa slovom »d« (denarius), na pr.
tri penca se piše 3d, ili šest šilinga i osam penca se piše 6/8d.
Često upotrebljavaju Englezi u svojem cjenovniku »guinea«,
(čitaj ginej).
1 guinea (ili 1 guinee) = 21 s, dakle za 1 šiling više nego jedna
funta.
Preračunavanje jedne svote u funtama, šilingima i pencama
zadaje često nepotrebnog pretvaranja ove svote u njenu najmanju jedinicu,
koja se nakon matematičke operacije opet postepeno pretvara
natrag u funte.
Na primjer: treba pomnožiti iznos od
L 105„16„4 sa 32
Najbrži je put, da se iznos pretvori u decimalni broj ovaj:


105 ostaje cijelo, a 16 šilinga pomnoži se sa 5, pošto 1 L ima 20 s,


a -^QQ daje jedinicu, prema tome 16 X 5 = 80, a penci se množe sa


4 1/6, jer 1 L ima 240 d, a 240 X 4 1/6 je opet jedna jedinica.
1000~
U praksi se množi ravno sa 4, prema tome 4X 4 = 16, ali
za jedno mjesto na desno




ŠUMARSKI LIST 5/1925 str. 37     <-- 37 -->        PDF

Engleske mjere i običaji u trgovini
drva. 301


dakle ne 80 već 80
16 ^.
96 816


pa je prema tome rezultat:


105.816
Protivna se operacija provodi dijeljenje, i to:
105 ostaje cijelo, prve dvije znamenke, dakle 81, dijeli se kroz
5, rezultat je 16.1, t. j . 16 šilinga, a ostatak od 1 upotrijebi se kao
prva znamenka, kojoj se pridodaje zadnja znamenka decimalnog broja,
u našem slučaju »6«, dakle 16. koji se broj dijeli kroz 4 1/6, odnosno u
praksi kroz 4, pa dobijemo opet 4d.
Da rekapituliramo jedan primjer:


23.5 m3 wainscots uz cijenu od L 22,16,5 jednako
23.5 X 22.820 = L 536.270 = L 536,5,5
Engleske težine za nas drvotršce nisu od tako velike značajnosti,
kao engleske mjere.
U pogledu težine moramo samo istaknuti, da Englez često upotrebljava
riječ »ton unit« (čitaj »junit«), onda on misli našu tonu od


1.000 kg. dočim engleska tona
ima 1.016 kg.
Najvažnije za nas su svakako engleske mjere, s kojima se moramo
pobliže upoznati.
Kao što je kod nas standard (čitaj stendrd) mjera metar, tako
imaju Englezi svoj »yard« (čitaj »jard«).
1 yard = 3 feet (čitaj fit), u jednini »foot« (čitaj fut)
1 foot = 12 inches (1 inch [čitaj inč] 1 palac).
Da usporedimo prednje engleske duljine s našom mjerom, služi


slijedeća
tabela:
Duljine:
1 yard = 0.91438 m u praksi okruglo 91 cm
1 foot = 3.04794 dm » » » 30 «
1 inch = 25.39954 mm » » 25.4 ili 25 mm
Na temelju prednje standard mjere dobivamo slijedeće rezultate:


Površine:


square inch (dakle na drugu potencu) = 0.06451 dm2
» foot » » « « = 9.28997 «
» yard » » « « = 0.836097 m3


Volumen:
--´


cubic inch (dakle na treću potencu) = 16.31618 cm3
» foot » » « « = 28.31531 dm3
» yard » » « « = 0.76451 ms


Kod preračunavanja engleskih dimenzija na naš metrički sistem
zaokružuju se pojedine stavke u praksi tako, da uvijek nastaje malena
matematička razlika.




ŠUMARSKI LIST 5/1925 str. 38     <-- 38 -->        PDF

3C2 Engleske mjere i običaji u trgovini drva.


Uslijed tačnosti engleskih trgovaca bilo bi stoga uputno, da se u
takvim slučajevima izričito utanači jedna tolerancija od 2—3%, da se
izbjegne naknadnim reklamacijama u pogledu mjere.


Važno je, da Englezi mjesto kod nas običajnog kubnog metra
upotrebljavaju »cubic foot« (čitaj kjubik fut), plural »cubic feet«
(čitaj kjubik fit).


Prema prednjoj tabeli se tačno razabire, kako se ova kubna
mjera deducira od svoje standart mjere yarda, odnosno foot (stope).
1 foot (1 stopa) ima ca 30 cm, prema tome je 1 cubic foot ca 28 dm3.


Treba 35% . 1 cubic foot (28.3 dm3), da dobijemo 1 m3, jer
28.31531 . 35% = 1 m3.
Prema tome je 1 m8 = 35% cub. feet.
Ako dakle 1 cub. foot jedne robe stoji 14 šilinga, onda stoji
1 m3 35.33 . 14 =´494.62 šilinga ili 24/14 i obratno.
Veoma veliku ulogu u engleskoj trgovini drva igra t. zv.
»Standard«.
Standard je jedna mjera, koja se ponajviše upotrebljava u trgovini
meke gradje, ali je često običajna i kod tvrdog drveta.


Ima mnogo vrsti standarda, kao: Wyburg std., Drontheim std.,
Christiania std., Drammen std., Québec std., London i Irish std., no
najpoznatiji i najobičajniji je »Petrograd std.«


Ako jedan engleski drvotržac upotrebljava mjeru standard bez
pobliže oznake, onda je običajno, da se pod tim razumijeva
Petrograd std.


Jedan Petrograd std. ima 165 cub. feet, a budući da 35% cub.
feet čine 1 m3, to je
1 standard = 4.672 m3


Često se u trgovini drva čuje i mjera »Fathom« (čitaj fazm),
te mimogred napominjemo, da je 1 fathom = 216 cub. feet.
U Kanadi i uopće u Americi je običajno računati sa »1.000 îeet
board measure« (čitaj: sauznd fît bord mežr).
U praksi se ova mjera kalkulira sa polovicom petrogradskog
standarda, to znači ca 2.35 m3.


Veliku pogrešku na svoju štetu čine naši izvoznici, kad prodaju
drvo cif London ili koju drugu englesku luku, pa ako engleski kupac
konstatira manjak, onda si većina naših izvoznika bez prigovora
protuvrijednost toga manjka daje ustegnuti od svoje fakture, pa je
tako naš izvoznik primoran, da kod osiguravajućeg društva reklamira
ovaj manjak.


Želimo izričito istaknuti, da »The English Sale of Goods Act<
naročito propisuje


»whilst a man may buy on cif-terms, the seller is not responsible to
the buyer for any risk of transit«.


Kod jedne cif-prodaje ima prodavaoc dužnost, da dobavi robu
kupcu postavno odredišne luke slobodno od troškova, tovarineosiguranja.


Prema tome mora prodavaoc staviti na raspolaganje kupcu jednu
prvorazrednu policu osiguranja, dočim je kupac dužan namiriti fak




ŠUMARSKI LIST 5/1925 str. 39     <-- 39 -->        PDF

Engleske mjere i običaji u trgovini drva. 333


turu prodavaoca bez svakog odbitka, a eventualni manjak sam reklamirati.


Englezi često zahtijevaju, da se u polici osiguranja zaprimi
Lloyd´s klauzula, a budući da većini naših izvozničara tekst ove
klauzule nije poznat, to je važno da se i na ovom mjestu ovaj tekst
citira.


U izdanju od god. 1921. pod »Institute Cargo Clauses F. P. A.
No. 6« glasi doslovce: »The insured goods are covered subject to the
terms oî this policy îrom the time oî leaving the shippers, or manuîacturer´swarehouse
during the ordinary course oî transit until on board
the vessel, during transhipment iî any, and îrom the vessel whilst on
quays, wharves or in sheds during the ordinary course oî transit until
saîely deposited in consignées, or other warehouse at destination
named in policy«.


Prema tome Lloydova klauzula propisuje osiguranje do samog
slaganja u stovarištu kupca, dočim svako običajno osiguravanje završava
onim momentom, kad je roba nakon istovarenja iz ladje došla
u carinske prostorije.


Prema tome se zahtjev engleskog trgovca radi Lloydove klauzule
ne smije jednostavno mimoići, jer svakako involvira jedan stanoviti
riziko.


Les mesures et les usages anglais.


L´ auteur, directeur d´ une grande entreprise forestiere, traite les mesures
et les usages anglais qui sont d´ une importance pratique pour notre commerce
de bois.


Rédaction


.3