DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 1/1922 str. 13 <-- 13 --> PDF |
O pantografovanju. 13 je ....|).,... ....... ......... ......, ... je ....., .. .. ...^. uyi^(´Trj;e ......... HIT,1(^ ......, .. jioBeiijnhe ........ ir-]V>i\´[i´ . ........... ......: ..... je ...... .. .. .... ..... .. ii;H(|)pj .. 1800 .... ....... .. .... ......., a ......... . .. ...... ........... (......... . ...... ....) . ..., .. .. ............ .... ........, ...... he .... .... ........ .. ... . ...... noBefeaihe ......... ..... .... .."... ........... .... . ....... ....... je ....... ....-... ... ... 6 ]\1..... . — .. je . ....... .... .. ... ...... ........, ..... je ... ........... ... ...>. Tipf........ no .... iiHTaU)y. ........ ... ..... ........ ..... .... ...... . .... ... . ..... .... ])....., ....... . ...^..... .. .. . ... ...... ii]*"......, .. .. ... ..... ....... .^ .. ....(-´>.... . ............ ..... IT ........ .])..´´)... je ninn .... ...^..-........ ii i^nv]/ ........, na .. .....^.. ...... ..... ....... ..... .. .... ...... ............., .... .. ..... ........... ............. ..... . ..... ....... n ......., a ... ... . ......... . ...... .... ..... Jep HBje .... .....:>.. ........ ..... ....... . .... .. ....... ............... . .>...... ...;..1.. Ha ....... .... .. .-^... ... ...... ......., Evropa .. >.... ..... ......... . .().])...1!. ....... n .... ..... n ......, n .... .... ...... ..... Ha^ia ........, .. .... .... .......... . saro je ........ ..... .´-.(^ ........ ............. ........ .......^. ........ Je ...... -v^i ^.... ......., .. ... .....-. ...... ........ Ha ....... .. 31. .]...... 1021. j ....... . .... je ..... .... . ....... ....... ..... . ..... ........ ....... .. 10. ......... 1921. . .......\\ ....... ........ .... . ...... ....... je ...... .......... ........... .....´". ........ .... .. ........ . .... ...... ........ .. .. .. Dr, Aleksandar Ugrenović: . pantografovanju. Ne mislimo ovdje raspravljati o teorijskim principima, na kojima se osniva konstrukcija pantografa i njegova uporaba, već nam je na umu isključivo praktična strana ovoga pitanja. Pod pantografovanjem razumijevamo — kako je poznato ~ onaj grafički način umnožavanja tehničkih nacrta u jednakom, smanjenom ili povećanom mjerilu, koje se ....^.. pomoću 1.:= strumenta, zvanoga pantograf, koji je isključivo gradjen u tu svrhu. |
| ŠUMARSKI LIST 1/1922 str. 14 <-- 14 --> PDF |
-|, O pantografovanju* Sa pantoiiraiovanjem susrećemo se u šumarskoj praksi naro. cito kod radova oko sastava gospodarskih osnova, a napose kod sačinjanja gospodarskih i pregledmh nacrta. ^ Nama je kod ovoga prikaza na umu isključivo uporaba ... to^^rafa kod preciznog rada oko smanjivanja katastrainih nacrta u mjerilu 1 :2880, koji kod nas zapravo sačinjavaju osnovku za gospodarski nacrt, izuzevši one rijetke slučajeve, gdje pojedini vlasnik šume daje obavljati novu izmjeru. Kako je poznato, katastralni nacrti-u mjerilu 1:2880 (.. noviji, koji su po katastru sačinjeni u mjerilu 1 :1440, gotovo niti ne dolaze u obzir za šume, jer su upotrebljeni samo kod intravilana gradova, većih mjesta .i vrijednijeg gospodarskog zemljišta) preveliki su i zapravo neprikladni za gospo-darske ..^ crte kod iole većega, šumskoga posjeda. Kod njihovog smanjivanja radi se dakle o tome, da se ti nacrti smanjivanjem učine preglednima i priručnima, no da pored svega toga ostanu ipak dovoljno tačnima. Donja granica, do koje se može ići s ovim smanjivanjem, udarena je kod nas mjerilom 1 : 5760 ili najviše 1 : 7200. Uzimajući za osnovku rada oko sastava gospodarskih osnova kopije katastrainih karata u mjerilu 1 :2880, koje se do? bivaju od arhiva mapa u Zagrebu, valja uzeti naročita obzira na promjene, k o je nastaju na tim kartama uslijed u suši van ja (usukavanja, utezanja) papira, \´a/no je da se drži na umu, da je u interesu tačnog rada, naročito tačnog obračuna površina, da se ove promjene papira rcktitikuju. To se redovito u nas čini prigodom planimetrovanja. Fa to je i ispravno, ako su kao osnovka služili izravno gospo^ darski nacrti, sačinjeni u mjerilu 1 : 2880. No ako se već kata^ straJni nacrti pantografovanjem pomanjuju, onda je bezuslovno po^trehno, da se već prigodom puntografovanja eliminuje gri^^ ješka, koja se pokazuje u samoj površini. Prem.a tome valja kod pantografovanja uvijek ići za tim, da se iz nacrta, koji je usuši^ vanjem papira izobličen (verzerrt, defigure par contorsion), do^ bije geometrijski ispravna i tačna slika. Ovo je bezuslovno omogućeno uporabom takozvanih p r e-. c ] z n i h p a n t o g r a 1 a. ^ Piscu ovih redaka uspjelo je, da za ured, kojemu je done^ uavna bio na ćelu, usprkos svih današnjih transportnih i inih -......., nabavi takav pantograf (Dennert & Pape, Altona kod ^´.amburga, nabavna cijena ca Din. 3000.—), pa nakon što je prokušao taj instrumenat u praksi, iznaša ovdie ono, što ie nai. va/mje za njegovu liporabu. ´ J J Tačan opis pantograta i načina rada redovito se prilaže ...... instrumentu, pa bi suvišno bilo, o tome ovdje trošiti lTT;^-7 ´"´´´"´´ ^^ <^svnKiti na pitanje, kak o se ko d pan . to.Lira i ovan ja ../. eliminirati a . i i eš k-. Voio n-.israjc utezanjem papira, .^ i. i J es ^ a , koja .,|,´.´´-´^7´;;^´^´´^´^ neki nacrt prvobitno sačinjen u mie. ^iu Ai„ _ / te cui nncarno usušivanje iznosi p ])roccnata. . |
| ŠUMARSKI LIST 1/1922 str. 15 <-- 15 --> PDF |
(.) j)aatoiJraJ<>vanjii. toni slučaju .....) sadunje mjcrii<) UYJ,I\ nacrta nije \iše .. ---"i : Z već je .,-- (1 ——) : z. Daljnjom (:ranshjrmacijora ove formule dobivamo: 1 P . 100 . z z 1 ^..... 1 p 100 100 100 Pretpostavimo, da želimo rjd ovoga usušenoga nacrta saci^ . /.. niti kopiju u mjerilu .,^ — 1 : Q. U tom je slučaju j __ P jc:ihiica 100" usukanog originala jednako Q neusukanih jedinica kopije. Dakic se mjerila ovih dvaju nacrta ´^^z* ^. odnose kao ^^ odnosno redukovano 100 ... : Q ^ _J2^A_ : Q ^^ 100 Z : Q (100 — p) I, 100 Naravno, da se ovako izračunana vrijednost dobiva sa po== zitivnim ili negativnim predznakom, već prema tome, da li ima=^ derao posla sa utczanjem ili — što je veoma rijetko — sa ras^ tepanjem papira. Prema toj vrijednosti rektifikujerno sva tri nonija na ]>riječki, na kojoj sjedi šiljak za crtanje, te obavljamo rad pantograi´ovanja sa tako rektifikovanim pantografom. Pokušati ćemo da ovu općenitu uputu osvjetlimo kon ? k r e t n i m primjerom. Pretpostavimo, da treba sa karte u mjerilu 1 : 2880 sačiniti smanjenu kopiju u mjerilu od 1 : 5760. Treba dakle smanjiti ori= ginal na polovinu linearno odnosno na Vi plošno. Pretpostavimo, da se originalna katastralna karta, koju pantografujemo. usušila linearno za iVo (način obračuna postotka usušivanja vidi niže). Obračun obavljamo prema gornjoj fortnuli (L) .^ : MQ - lOOZ : Q (100 -~ p). U ovome je slučaju Z - 2880, Q --^ 5760, p - 1 %, 100 X 2880 288-000 _ ^28..000_ D... 5760 X {100 — p) 5760 X 99 570.240 Kako je poznato, obračunava se kod smanjivanja (pol pan? tografa izvana) duljina krakova odnosno p(;sra\´ljaj (P) crtala prijcčke-crtoljkc prema formuli . z ivi Q |
| ŠUMARSKI LIST 1/1922 str. 16 <-- 16 --> PDF |
0 pantografovanju. jednosti u formulu dobivamo: 100 7 ´ 288.000 ._, „ iO^j^ ^ 950 X = 484.8 /nm. To će reći umjesto na 480 mm imade se šiljak za crtanje iječka crtaljka (dakle sva tri nonija) naravnati na 484.8. i prijec. Rad sa panto^rafom, koji je ovako rektifikovan dati ce nam sliku, koja nije deformovana utezanjem papira te koja geomet^^ rijski tačno odgovara neusušenom originalu. Budući da se u ovom slučaju radi o četverokratnom smanji:^ vanju, dolaziti će na format sekcije smanjenog mjerila po četiri sekcije originalnog mjerila. Radi što većeg stupnja tačnosti treba nanašanje sekcionih linija obavljati iz središnje tačke, gdje se sastaju sve četiri sekcije prema periferiji Potrebno je još objasniti, kako se u ovu svrhu najzgodnije obračunava procenat utezanja papira za katastralne karte u mjerilu 1 :2880, koje služe kao podloga pantografovanja. Ovaj se obračun može obaviti na dva načina: a) pomoću sekcionih linija; b) pomoću dijagonala sekcije. Za praksu se ..^ kazao, zgodnijim ovaj drugi način, jer je kraći i brži. U tu svrhu treba tačno izmjeriti duljinu svake dijagonale. Najpraktičnije je, da se ta izmjera obavi solidnim linealom od mjedi te trokutima od mjedi, koji su providjeni nonijem. Sek^ cijone linije imadu ove dimenzije: 1000^ — 1896.484 . i 800*^ — 1517.187 .; prema tome moraju dijagonale imati duljine od 1280.62^ odnosno 2428.67 .. Iz dobivenih rezultata obiju dijagonala reduciranih na 100 jedinica duljine, valja uzeti prosjek, pa je na taj način izračun nan procenat p, koji je potreban za formulu I. Obračun koeficijenta utezanja papira treba obaviti ....^ sredno prije početka pantografovanja, jer je razumljivo, da se to utezanje, a s njim i koeficijenat mijenja prema stepenu vlage u zraku 1 temperaturi prostorije, u kojoj se karte nalaze. "^ Donosimo ovdje gotovu tabelu o rektifikaciji nonija, koja — ^iLr^iT^ ´^ priječkom.voziljkom (Fahrschienenlange) u du. ..^ . -´"´.^ ^^ i^dau polovinu (linearno) S Z "^.´-^ ^/^^^ ~ odgovara prosječnom utezanju dija´ O^a ie f^b5 f ^"^ kopija katastralne karte u mjerilu 1 : 2880. izračma^nJ 1.^^^^ ^^ ´^ ^^^^^tno iz izmjerenog odnosno ?etnW^^^^ ^\^^^^j ^ dijagonala, u hvatima odnosno rmSetrim/k^^^^^^ može naći potrebno očitanje nonija u milimetrima, koje odgovara odnoenom utezanju papira. Za: 0.1^^480.0 0.2 ==.480.] ^´^ ni^-foP 2^= 1.3^480.5 0.3^-=480,l ^-.^.. ^´ ^^^-´^.... 0.4^480.15 , in^lo M 1,5=^480.6 0.5 _ 480.2 ^-´i ^ -^^n ^-^^ ™ 480.6 0.6.^480.2 0 fo^^ 1.7 .---480.6 ^´^--480.4 . , 1.8-^480.7 |
| ŠUMARSKI LIST 1/1922 str. 17 <-- 17 --> PDF |
O pantoi>Tafc>vanju. Za: 1.9 = 480.7 " : 5,3 ^-482.0 Za; 8./-^.4´S3.3 2.0 = 480.8 5A .=^ 4S2.0 , 8.8 .^ 483.3 2.1 ===480.8 . 5.5 ^-..482.1. 8.9 ^^ 483.4 , 2.2 = 480,8 5.6^482.1 9.0 ^ 483.4 2.3 = 480.9 . 5.7^482.1 9. i .--,483.4 2.4 = 480.9 ^ ; : 5.8 ==.482.2 9.2 ^-483.5 2.5 = 480.9 5,9 :==. 482.2 9.3 ^ 483.5 2.6 = 481.0´ 6,0 ^. 482.3 9.4==:. 483.6 2.7 = 481.0 6: . ^ 482.3 .9.5 ^^ 483.6 2.8 = 481.1 . 6.2 -^-^ 482.3 9.6.^483.6 2.9 = 481.1 6.3 -... 482.4 9.7 ... 483.7 ., 3.0 = 481.1 6.4 ^.482.4 9.8 =--^-.483.7 3.1 =481.2 6.5 .^-. 482.5 ´9-9 ^^. 483.7 3.2 = 481.2 6.6-^^482.5 . 10-0.= 483.8 3.3 = 48L2 ^ ^^ 6.7 ^ 482.5 ]0. U--. 483.8 3.4 = 4813 ´ 6.8 ^-=-482.6 "10.2==^ 483.9 3.5 = 48L3 6.9 ^-= 482.6 10.3 =.483.9 . ; 3.6 = 481.4´ 7.0^=482.6 _ 10.4.= 483.9 3.7 = 481.4 7.1 ===482.7 10.5 ^ 484.0 3.8 = 481.4 . 7.2=^482.7 10.6 =^ 484.0 3.9 = 481.5 7.3 .^. 482.8 10.7 ^ 484.0 4.0^481.5. 7.4 =^ 482.8 10.8 =,484.1 4.1 ==^481.5 7.5^482.8 10.9 = 484.1 4.2=^-481.6 -" 7.6 =--=482.9 11.0 = 484.2 4.3 = 481:6 . 7.7 =. 482.9 11.1=484.2 4.4 = 481.7 7.8 === 482.9 11.2 = 484.2 4.5^481.7 7.9 _ 483.0 11.3=. 484.3 4.6=^481.7 8.0 = 483.0 11.4 = 484.3 4.7 = 481.8 8.1^483.1 11.5 = 484.4 4.8 _ 481.8 8.2 ==.483.1 11.6 = 484.4 4.9 = 481.8 8.3^483.1 11.7 = 484.4 5.0 _ 481.9 8.4 =^. 483.2 11.8 ==.484.5 5.1 _ 481.9 8.5 = 483.2 11.9=. 484.5´ ., 5.2 = 482.0 8.6^483.2, , 12.0 = 484.5 Naravno je, da je ta tabela obračunana za negativne vrijede nosti (utezanje, usušh´^anje), jer se u praksi gotovo isključivo o ovima i radi. Ako bi se slučajno radilo o rastezanju, lako je ove vrijednosti obračunati. Dok je gornja tabela obračunana za duljinu priječke::^voziljke od 960 mm, koja reprezentira najveću običajnu duljinu kod ...^ tografa, donosimo niže gotovu tabelu, koja se može upotrijebiti za priječke^voziljke sviju duljina. Iz formule , , ´ . lOO.Z Z 100 p-__ .) V D . —^— X "—´ Q (100 — p) Q (100 -p) razbire se, da je kod smanjivanja najvažniji promjenljivi faktor p. Ako nam je dakle ovaj poznat, odnosno ako nam je poznat faktor — , Iako nam´je izračunati p. 100 — p . 100 Evo faktora ...-.""* obračunanoga za sva linearna utezanja sekcijonih dijagonala od 0.1 do 12.0 jedinica duljine. |
| ŠUMARSKI LIST 1/1922 str. 18 <-- 18 --> PDF |
Za: 8.1 ==. 10.0637 Za: 4.1^10.0321 10.€008 Za: 0.1=^ 8.2 ==10.0644 4.2 « 10.0329 10.0016. 0.2^ 8.3 = 10.0652 4.3==^ 10.0337 10.0023 0-3=-8.4 = 10.0660 4 4=== 10.0345 ^ 10.0031 4 5^=^=10.0352 S.5 = 10.0668 , 10.0039 0.5-= ´4.6 =«10.0360 8.6 = 10.06765 0.6« 10.,0047 . 4.7 == 10.0368 8.7 _ 10.0684 10.0055 0.7 8.8 = 10.0692 4.8== 10.0376 10.00625 0.8 = 8.9 =.10.0700 49 ^ 10.03845 10.0070 9.0 =.10.0708 5.0^ 10.03915 1.0== 10.0078 3.1 ==10.03995 9.1 = 10.0716 10.0086 1.1=== 9.2=10.0723 5.2 =^=-10.0408 10.0094 1.2== 5.3=10.0416 9.3 = 10.0731 10.0102 L3== . 5-4^10.0424 9.4 _ 10.0739 . 10.0109 1.4^ ´ 5.5^10.0432 9.5 _ 10.07475 =. 10.0117 1.5=^ 5.6 ^ 10.0439 9.6 = 10.0756 ^ 10.0125 1.6 = ^ 10.0133 5.7 == 10,0447 9J._ 10.0764 1.7 = = 10.0141 5.8= 10.0455 9.8=10.0771 , ^ 1.8 1.9 .-10,0148 5.9 == 10.0463 9.9 _ 10.0779 = 10.0156 6.0 = 10.0471 10.0= 10,0787 2.0 6.1 = 10.0478 10.1 ==10.0795 = 10.0164 ^ 10.0172 6.2 == 10.0486-10.2=10.08025 2.1 . 2.2 6.3 =^ 10.0494 10.3= 10.08105 = 10.0180 2.3 2.4 =. 10.0187 6.4 ==10.05025 10.4=10.08186 2.5 = 10.0195 6.5 ==10.05105 10.5 = 10-08265 . 2.6 = 10.0203 6.6 ==10.0518 10.6= 10.0835 2.7 =^10.0211 6-7 = 10-0526 10.7=10.0843 , 2.8 :^ 10.0219 .6.8^10.0534 10.8= 10.0850 2-9 =. 10.02270 6.9 = 10.0542 10.9^ 10.0858 3.0 = 10.0235 7.0 .^ 10.0550 11.0_ 10.0866 3.1 ^ 10.0243 7.1 == 10.0557 11.1 = 10.0875 3.2 = 10-0251 7.2= 10.0565 11.2 ===10.0883 3.3 = 10.02585 7.3= 10.0573 11.3= 10.0890 3.4 = 10.0266 7.4=10.0581 11.4_ 10.0898 3.5 = 10.0274 7.5^ 10.0589 11.5 = 10.0906 3.6 --= 10.0282 ´ 7.6= 10.05975 11.6= 10.0914 3.7 ^ 10.0290 7.7= 10.06045 11.7= 10.09215 3.8 == 10.0298 7.8= 10.0613 11.8=10.09295 -3.9 ==. 10.0306 7.9= 10.0621 11.9= 10.0938 ^ ´ 4.0 10.0313 = 8.0=10.0629 12.0=10.0946 Ne treba dakle za praktični rad ništa drt´.go već naći iz ove tabele faktor, koji odgovara nekom izračunanom odnosno izmje* renom linearnom utezanju sekcijone dijagonale te ga multipliko=^ vati sa duljmom priječke.voziljke (Fahrschienenlange) D i raz= lomkom. Q pa je tako izračunan postavljaj nonija. Konačno donosimo gotovu tabelu, u kojoj je faktor 7o5"l"~ obračunan tako, da Je kao, izlazište upotrebljeno usušivanje pa. . : Wui:^^^ ^´´´´´´- ^.^^^^^^ ^^ ^^bele jasno se razbire iz Za 01. = 10.0010 Za: 1.0^10.0100 1.9 ^-=10.0190 0.2 =.^ 10.0020 1-1= 10.0110 2.0 = 10.0200 0.3 == 10.0030 0.4 ^ 10.0040 1.2 10.0120 2.1 _ 10.0210 1.3 10.0130 ,0.5 ==--10.0050 2.2 ^== 10.0220 0.6=^10.0€60 1,4 10.0140 2.3 == 10.0230 1,5 10.0150 0.7^.10.0070 2.4 = 10.0240 0,8^^10.0080 1.6 10.0160 2.5 =-=. 0.0250 1.7 10.0170 0.9.^10.0090 2.6.... 10.0260 1.8 10.0180 2.7 ^-^- 10.0270 |
| ŠUMARSKI LIST 1/1922 str. 19 <-- 19 --> PDF |
ournska industrija i trgovina. Za: 2.^^- 10.0281 Za : 0.0 = 10.06036 Za: 9.1 = 10.09183 2.9.-. 10.0291 6.1 ^-.10.06137 92 ^ 10.09285 3.0^10.0..1 0.2 = 10.06239 9.3 «==^10.09387 3.1=^.10.0311 6.3 = 10.06340 9.4=10.09489 3.2^10.0321 6.4=] 0.06441 9.5^=10.09592 53 = 10.0331 6.5 = 10.06542 9.6 = 10.09693 3.4^10.03411 6.6=10.06644 9.7 === 10.l>9795 3.5 =.10.03512 6J = 10,06745 9.8 = 10.09897 3.6^10.03613 6.8.-.0.06847 9.9^10.09999 3.7 ==10.03714 6.9=10.06948 10.0=10.10101 3.8 ^ 10.03814 7.0 = 10.07049 10.1 = 10.10203 3.9 .==10.03915 7.1 _ 10.07150 10.2= 10.10305 4.0=10.04016 7.2 _ ] 0,07252 10.3= 10.10407 4.] ^10.04117 7.3 _ 10.07.354 10.4=10.10509 4.2:^ 10.04218 7.4 = 10.07455 10.5 = 10.10611 4.3 ==-10.04319 7.5 = 10.07556 10.6=10.10713 4.4=10.04419 7.6 = 10.07658 10.7= 10.10816 4.5 = 10-04520 7.7 = 10.077595 10.8= 10.10018 4.6=10.04621 7.8 = 10.078615 10.9=10.11020 4.7 = 10.04722 7.9 = 10.07963 11.0^10.11122 4.8 =. 10.04823 8.0=10.08064 11.1 = 10.11224 4.9 = 10.04924 8.1 = 10.08166 11.2-^10.11326 5.0^10.05025 8.2 = 10.082677 11.3=10.11429 5.1 == 10.05126 8.3^10.083695 1L4 _ 10.11531 5.2=10.05227 8.4= 10.08471 11.5^10.11634 5.3 = 10.05328 8.5=.. 10.08573 11.6=^.10.11736 5.4 = 10.05429 8.6 = 10iJ8675 11.7:^-10.11838 5.5 = 10.05530 8.7 = 10.08776 11.8 =.10.11941 5.. 10.056315 8.8 = 10.08878 0.1 _ 10.0008 5.7 = 10.057326 8.9 = 10.08980 11.9_ 10.12043 5.8 = 10.05834 9.0^10.09081 12.0=10.12146 5.9 = 10.05935 Kako se iz svega rečenoga razbire preciznim je pantografo^ vanjem omogućeno, da se iz usušenoga i izobličenoga nacrta može dobiti geometrijski tačna slika, koja potpuno odgovara neusušenom originalu, a time je polučena velika tehnička pred:^ nost a naročito povišen stupanj tačnosti kod obračunavanja površina. Šumska industrija i trgovina. Naša industrija tanina. Uslijed o^^romnog i svestranog proširenja potreba na koži razvila se iz nekadanjeg malog obrta iičinjanja kože danas iTOĆna i velika industrija tanina. Pronalaskom novili tvari za učinjanje, tvari intenzivnoga djejstva, koračala je industrija sve silnijc, potiskujući sve \dše učinjanje kože kao mali obrt, kojemu je preostalo samo neko izvjesno značenje lokalne naravi u krajevima sa manje intenzivnom kulturom te u zemljama, koje su van dohvata velikih prometnih puteA´a. Rukom o ruku s tim je razvojem koračalo naporedo: izgrađivanje velike industrije, koja u A´eliklm množinama producira konccntrovane ekstrakte za učinjanje iz prirodnih produkata, bogatih na trijesiu. Najvažniji producenat ekstrakta u Evropi bila je Francuska i Italija po svojim kestcnoA^m šumama te Slavonija po bogatstvu svojih hrastovih šuma. Uloga Slovenije s njenom slabije raz^^´jenom industrijom ekstrakata vise je lokalne naravi. Za vrijeme rata iscrpljene su ondje velike zalihe kestenovoga |