DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 6/1903 str. 3 <-- 3 --> PDF |
mmafiM Hit Br, 6. u ZAGREBU, 1. lipnja 1903. God.XXVIL Uvrstbina oglasa: za 1 stranicu 16 K.; za ´/s stranice 8 K.; za Vs stranice 5 K. 20 fil.; za ´A stranice 4 K. — Za višekratno uvrštenje primjerena popustbina. Plutnjak i pluto. Plutnjak (Quercus suber; Korkeiche) poraste obično 10—16, riedje 20 m, visoko, mjeredi u objamu 3—5 m. Ima stabala, koja budu i 18 m. visoka, a iz Alžira poznato je stablo, koje mjeri u objamu Hm . Korjen je u plutnjaka jak, a glavna žila duboko je zarasla, izbijajudi brojnim izbojcima. Deblo je dosta kratko, a grana se u neznatnoj visini u krivudaste, grbave grane, koje stvaraju nepravilnu krošnju sa riedkim lišćem, U mladih grana je kora pepelnasto-siva, pnstenasto dlakava, starija kora gladka i zagasite boje. Lišće je u plutnjaka kožnato, jajasto ili dugoljasto na podini srcolika, zaokruženo, obično bodljasto-zubasto, riedje cjelovito, na licu gladko, tamno-zeleno, na naličju sivobielo dlakavo. Plutnjak je zimzeleno stablo, pa mu lišće pada tek u drugoj ili trećoj godini. Cvate obično sredinom travnja, u Alžiru već u siečnju i obstane tako do konca svibnja ili početka lipnja. Žir porasao je pojedince ili u grmnjićima od 2—5, riedje 9-1 2 komada. On je dugoljast a kapice mu obrasle sastojnim, izduljenim razčešljanim ljuskama, koje nalikuju malim ljuskama našega cera. Prema podnebju dozrieva žir rano, kasno ili medja ovim dobama. Kasni ili pozni žir dozrieva u prosincu i siečnju, kadkada tek u veljači. Drvo od plutnjaka je zagasito-crvene boje, čvrsto i težko, a srednja mu je gustoća 0´803 i 1029, a u stara drveta 1´056. |
| ŠUMARSKI LIST 6/1903 str. 4 <-- 4 --> PDF |
— 250 — Nije mu takova ciena kao našoj hrastovini, jer su debla obično šuplja i gniju brzo na vlažnom tlu. Pluto pokriva deblo i deblje svrži u prilici jasno-sivih uzduž razpucanih slojeva, kojima je debljina prama starosti stabla razna. Ovo pluto, koje tehničari zovu »mužko« ili »djevičansko « pluto je krhko i toga radi ne rabi u obrtu i trgovini. Kao svako šumsko stablo, tako ima i plutnjak svoje neneprijatelje. Od kornjaša su uajškodljiviji Cerambyx cerdo naročito od ika C. Mirbeckii i Coroebus bifasciatus, jer im ličinke toče široke galerije u deblu i svržima Lišću su osobito škodljive gusjenice od Bombyx dispar-a. Plato raztaču crveni mrav (Formica rufa) i ličinka od Coroebus undatus-a. Pluto su poznavali već stari Grci i Rimljani, a od grčkih ga pisaca prvi navodi Theophrast u svom djelu »Historia plantarum«. Po njemu ima plutnjak malo grana, visoko je stablo čvrsta drva, koje je tvrdje od drveta običnog hrasta. Kora je veoma debela i razpucana kao u pinjola, samo da su pojedini komadi veči. Ijišće je deblje ali manje od onog običnoga hrasta. Stablo »nije« zimzeleno, već mu lišće pada. Plod nalikuje žiru, ali je manji i gorčiji od žira običnoga hrasta. Kora mu se guli, pa se tvrdi, da ga treba posve oguliti jer bi inače stablo stradalo. U Lacedemoniji i Elisu prave od drva kola i razne druge stvari. Ovaj Theophrastov opis prilično je vjeran i podpun samo grieši, kad tvrdi da plutnjak spada medju listopadne drveće. Poznata mu je uporaba drva, ali mu bijaše nepoznato pluto. No da su ga Grci poznali i u raznu svrhu rabili, doznajemo od Pausanija, koji je znao, da ga u Arkadiji rabe na sidrima i mrežama. Rimljanima bijaše plutnjak poznat pod imenom »suber« ili »suberies«, a samo pluto spominje već priča Camillusa. Oni su ga rabili kod plivanja, pa je ta uporaba prošla i u srednji viek. Plinij opisuje plutnjak potanko u »Natui´alis Historia«. Iztiče ga kao onizko stablo sa zimzelenim lišćem, koje ponese |
| ŠUMARSKI LIST 6/1903 str. 5 <-- 5 --> PDF |
— 251 — malo žira i slab žir. Kora, koja je debela guli se, ali poraste ponovno, a režu ju u ploče, koje su deset stopa široke. Pluto rabe plivači, ribari, čepe se njima vrčevi, gospodje prave od njega zimske cipele. I njemu bijaše poznato, da u Elisu i Lacedemonji drvo rabe za kola, ali je znao i to, da plutnjak raste u Italiji, dočim da u Galiji manjka podpuno, što nije dakako istina. Rimljani su od pluta pravili košnice, pokrivali su krovove, dočim su kuhanu koru rabili kao liek od krvarenja. Posude u kojima bijaše vino, začepivali bi plutom, što su radili i u Galiji. Unatoč tomu bijaše uporaba pluta neznatna, pak je takova ostala do XVIII. vieka. Tek su mu staklenke i druge stakleno posude dignule cienu. Plutnjak se siri zapadnom polom južne Evrope i primorskim zemljama sjevero-zapadne Afrike. Sa juga je ograničen sa 34, sa sjevera 45 uzporedaikom, prama zapadu 10 meridianom, a prama iztoku 16.; širi se dakle Tunisom, Alžirom, Marokom, Španijom, jugo iztočnom Francezkom, Italijom i Dalmacijom , Portugalskom, jugo-zapadnom Francezkom i sjevero zapadnim Marokom. Plutnjak raste na ravnicama i po bregovima, a uspieva najbolje po brežuljcima i po bočinama srednje visine. U Alžiru se uzpinje 1300 m. visoko, na Siciliji 1000 m., u Francezkoj na Monto des Maures-u 700 m, visoko. Srednji vegetativni pojas seže u Alžiru od 200—800 m., u Spaniji 400— 600 m. visoko. U južnoj Francezkoj uspieva bolje na osojnim obroncima, u Alžiru i u Tunisu na prisojnim mjestima. Raste na raznom tlu, ali mu najbolje prija pjeskovito zemljište, manje ilovasto, a još manje vapnovito. Prija mu osobito i´ahlo tlo, nu raste i na kamenu zemljištu. Prija mu samo blaga zimska temperatura, a podnosi laglje toplinu od umjerena mraza, nu poznati su slučajevi,, gdje su stabalca od 2, 3 godine podniela temperaturu od — 4 do — 6 i -f-´40" C, a nisu nastradala. Plutnjaku treba mnogo kiše naročito u zimi, ali su mu nuždne proljetne i jesenske kiše. |
| ŠUMARSKI LIST 6/1903 str. 6 <-- 6 --> PDF |
- 252 — Najveće šume plutnjaka šire se sjevero-zapadnom Afrikom Marokom, Alžirom i Tunisom. U Alžiru šume su mješovite te se diele u šest pojasa: 1. u pojas masline ili uljike, koji seže od 20—^1200 m. visoko; 2, u pojas plutnjaka od 10—1300 m. obično ali 200 — 800 m.; 3. u pojas patuljastih poma od 10— 2200 m.; 4. u pojas Alepo-bora; 5. u pojas od hrasta Quercus Balota od 1000—1600 m.; 6. u pojas cedra 1200—1900 m. Osim ovih pojasnih stabala stvara još šume česmina (Quercus Ilex), Qu. Mirbeckii, Pinus maritima i Thuja. Najveći prostor zaprema Pinus halepensis (Alepo-bor) naime 811.055 ha. zatim česmina 738.076 ha., a treći je po redu plutnja k sa 454.000 hektara, koji se je prostor do g. 1891. proširio na 459.109 ha. U departementu Oranu najljepše su i najveće šume plutnjaka oko istoimena građa i grada Themcena, gdje je pokrio humlje i bregove. Manje su šume oko Ammi-Mousse, Mascare, Sidi-bel Abbesa i druguda. U departementu Alžiru liepe su šume od plutnjaka na na sjevernim obroncima Djudjura-gorja, gdje je porasao na gnajsu. U dvim kantonima zapremaju šume 24.000 ha. Departement Constantine ima najkrasnije i najveće šume, koje se stera sjevernom obalom Alžira, zapremajući 306.531 ha. Veoma su prostrane šume od La Calle, jer zalaze u Tunis, stapajući se sa tamošnjim šumama plutnjaka. Prekrasne su šume i u okolini grada Constantine. Godine 1889. zapremale su sve šume plutnjaka u Alžiru 453 820 ha. Državi pripada od toga 267.248 ha., raznim obćinama 16.244 ha., privatnim posjednicima 170.328 ha. Do g. 1891., kad su šume zapremale 459.109 ha., spomenuti su brojevi bili ovi: 273.713 ha., 16.244 ha. i 169.152 ha. Vegetativne prilike u Tunisu nalične su onima u Alžiru, akoprem je podneblje umjerenije, toplije i vlažnije. Šume plutnjaka zapremaju 116.000 ha., a iztiču se medju njima naročito šume bregovitoga kraja Khoumirie, gdje sa Q. Mirbeckii zapremaju skoro neprekinutu površinu od 100.000 ha. U nutrinji zemlje leže šume Chardimasu-a, zapremajući 15.000 ha. |
| ŠUMARSKI LIST 6/1903 str. 7 <-- 7 --> PDF |
— 253 — Nije nara poznato, kolike su šume plutnjaka u Marokku, jer su do sada još neizpitane, nu mnogu je krasnu šumu uništio oganj i sjekira. U Evropi zemlje su plutnjaka Spanija, Portugalska, Francezka i Italija, medju kojima zaprema prvo mjesto Spanij a u kojoj pokriva plutnjak površinu od 255.000 lia. Razširen je cielom zemljom, sežudi od Gibraltarskoga tiesna do Biskajskoga zaljeva. Tu se plutnjak ne sbija u čistu šumu, već je porasao u šumi mješovitoj, a druguje naročito rado sa česminom. Svoj maximum postignu šume u sjevero-iztočnim, u sjevernim i sjevero-zapadnim krajevima zemlje t. j . u Cataloniji, nizkim krajevima Andaluzije i u Estramaduri. Cataionija ima najljepše i najurednije šume plutnjaka ne samo u Spaniji, već medju svim zemljama u kojima plutnjak uspieva. Šume pokrivaju južne obronke Pireneja, bregove i bočine Katalonskoga gorja, kao i ravnice Ampurdana, Brojne su šume u sjevero-iztočnim krajevima, dočim se gube prama jugozapadu, dok u Valenciji prestaju. Osobite su šume u pokrajini Gerona, zapremajući 80.000 lia., malone jednu trećinu od svih španjolskih šuma. Pokrile su prigorje Pireneja ili krajeve silura i granita Sierra de las Gabarrasa, gdje je glasovit srez plutnjaka u La Bisbalu. U Andaluziji zaprema plutnjak površinu od 112.000 ha., a najljepše mu šume leže u pokrajinama Huelva, Sevilla, CadixiCordoba. U prvoj pokrajini pokrivajuprostor od 54.000 ha. Ima ih po obroncima i po dolinama na gnajsu i granitu naročito na Sierra Moreni, koja je poznata i kao Sierra Aracena, gdje putnika kod istoimena grada ne zadivljuju samo najljepša, već i najstarija stabla. U pokrajini Sevilli pokrile su šume plutnjaka površinu od 28.000 ha., a padaju u oči one oko Seville i Utreze. U pokrajini Cadiz ima 20.000 ha., na obroncima onoga gorja, što se pruža medju Guadiarom i Guadaletom do Gibraltarskoga tiesna. I tu ima šuma u kojima raste više vrsta hrastova, naročito Q. Ilex i Q. lusitanica, kao i divlje masline. Gra.du |
| ŠUMARSKI LIST 6/1903 str. 8 <-- 8 --> PDF |
— 254 — Medina-Sidonija prama jugu tako su krasne šume, da se je tamošnje liumlje dostalo osobita imena, zovu ga »Lomas de alcornoque« t. j . hum plutnjaka. U Cordobi zapremio je plutnjak površinu od 9500 ha., gdje je porasao sa pinjolom na tlu pješčanom, stvarajući milovidne krajeve na Sierra de Cordobi i njezinim ograncima, što se spuštaju rieci Guadalquiviru. U Granadi šire se šume plutnjaka u sjevernim i zapadnim krajevima pokrajine Malage, gdje sa česminom stvaraju dosta zračne šume. U Estramaduri najljepše su šume u pokrajini Caceres, zapremajući 35.500 ha. površine, a leže u brdovitim krajevima grada Meride i Caceresa. U pokrajini Cindad Real iznosi im površina 11.000 ha., a ima plutnjaka i po dolinama Sierra de Gredosa, na južnim obroncima Sierra de Guadarrame i u pokrajini Toledo. Riedje i manje su šume u sjevernim i sjevero-zapadnim krajevima Spanije. U Portugalskoj ima plutnjaka u cieloj zemlji nu najveće i najgustije su šume u južnim krajevima zemlje, naročito u primorju Algarve, a velike su i u južnom Alemteju te Estramaduri južno od Teja. Oko Lizabona pokriva plutnjak Sierra de Cintru, dočim je u sjevernim stranama Coimbre utrešen u šumu eedara. Manjih šuma ima po svira krajevima Portugalske. U F ra n c e z k oj sbio se plutnjak u šume u dolnjoj Provenci, na pjeskovitim ravnicama GascoQ;ne, na sjevernim obroncima Pireneja i na gorama Corsice. Ukupni prostor zaprema preko 150.000 ha., od kojih odpada na Provencu 113.G00 ha., na Gascognu 24.100 ha., na Languedoc 1928 ha., a 9000 ha. na Corsicu. Većina šume u privatnim je rukama (116,116 ha.), obćine posjeduju 22.097 ha., država 10.318 ha. Kako nam svjedoče brojevi, najmnogobrojnije su šume u pokrajini Provence, gdje toplo-vlažna klima vegetaciji osobito prija. Šume leže u primorskim departementima Var i Alpes maritimes, te ima prvi 108.593 ha. šume, više od jedne trećine ukupnih šuma plutnjaka. Sume oko Toulona zapremaju 37.609 ha., oko Brignolesa 3610 ha. U drugom departementu zapremio je plutnjak znatno manji prostor, samo 5000 ha. |
| ŠUMARSKI LIST 6/1903 str. 9 <-- 9 --> PDF |
— 255 — Druga je postojbina plutnjaka n Francezkoj Gaseogna, krajevi, što se steru medju zapadnim Pirenejama i Garzonom, naročito departementi Landes, Lot et Garrone i Gironda. Tlo je rahlo i pjeskovito, ali unatoč tomu uspieva plutnjak izvrstno, jer mu prijaju vlažni i topli vjetrovi Atlanskoga Oceana. U departementu Landesu, a u arrondissementu Daxu, pokriva plutnjak 13.094 ha., u Lot et Gai-roni 11.000 lia., nu sjeverno od Garrone plutnjak se ne kultivira. Znatno su manje sume u južnom dielu Languedoca, u pokrajini Houssillon, jer zapremaju samo 1928 ha. Na otoku Corsici, koja pripada Francezkoj od g. 1773., ima takodjer liepih šuma plutnjaka, akoprem je i ovdje mnogu hotomični požar uništio, a danas ih još uništuju koze i kozari svojom nerazumnom pašom. Šume zapremaju do 9000 ha. i leže u južnim krajevima otoka, u arrondissementu Sartene, a znamenita je brdovita šuma od Bavelle, što leži medju gradom Sartene i primorčicom Solenzara. Italija, koju su grčki pisci radi bujnih šuma hvalili i slavili, danas je jedna od najpustijih zemalja Evrope, tu i tamo krševita i gola, kao naše Primorje. I šume su plutnjaka od čovječje ruke ljuto stradale, pa neznamo, koju površinu zapremaju sada, misli se, da do 80.000 ha. Na kopnu raste plutnjak sa česminom i raznim borovima samo u vazdazelenim šumama primorja, jer mu u kontinentalnoj Italiji podneblje ne prija. Spomenute šume steru se naročito Ligurijom, Toscanom, rimskom Campagnom, oko zaljeva Tarenta i u ravnicam Eufemie, na sjevernom podnožju Aspromonta. I na Sicilij i vedi je dio šuma propao, sada uspieva u sjevero-iztočnim krajevima, gdje su mu šume dosta zračne. Najkrasnija je šuma na sjevernoj obali, gdje je zapremila visinu od 700 — 1200 m. te stapajući se sa šumom Capelliere, pokriva prostor od 3000 ha. Na Sardinij i takodjer je plutnjak ljuto stradao od ruke pastira, koji si požarom namiču potrebitu pašu. Plutnjak raste po sredogorju sa česminom i hrastom Quercus pseudocoecifera, dočim je najviše bregove zapremio gorun (O. Robur), |
| ŠUMARSKI LIST 6/1903 str. 10 <-- 10 --> PDF |
— 256 — Krasne su šume na zapadnoj obali otoka od mjesta Padrie do Bose i Pozzo Maggiora. Ima hrastovih šuma i u iztočnim krajevima otoka, ali je u nje plutujak samo utrešen. Do g. 1856. poznali smo samo jednu vrstu plutnjaka, dok nas je švicarski botaničar I. Gay upozorio i na drugu opisav ju pod imenom Quercus occidentališ Prava mu je domovioa valjda u Portugalskoj, gdje stvara glavne šume uzduž zapadne obale kao i u dolinama Sada i Gvadiane. U nutarnjim krajevima druguje sa običnim plutnjakom. U Francezkoj sve su malene šume Gascogne složene od Q. occidentalis, u arrondissementu Nerana postigne svoju sjevernu granicu, nu pojedince raste i s onu stranu Garrone, sižudi do 40 uzporednika. U Španiji raste u sjevernim krajevima Biskajskoga zaljeva, u Galiciji, Austriji, Santanderu, Guipuzeoi i Viskaju, a pojedince u Estremanduri. Nismo sigurno da li uspieva i u sjevero-zapadnim krajevima Afrike; u šumama plutnjaka u Marrokku raste valjda Q. occidentalis . Glasoviti botaničar i phjsiolog Hugo pl. M o h 1 bijaše prvi, koji je proučavao postanak i razvitak plut a od kojega i hrastu plutujaku tolika cieua. U svojoj razpravi »Untersuchungen iiber die Entwickelung des Korkes und der Borke auf der Rinde der baumartigen Dycotilen«, upozoruje nas Mohl, da je pluto u drvenasta bilja obćenita stvar i da se od posebnih lamela razvija u nutrinji kore. Prorežemo li granu jednoljetku od plutnjaka, zagledat će nam oko na prerezu kore četiri sloja. Vanjski je sloj zapremila tjenica (epidermis), koja je na gusto posuta razgranjenim dlakama. Pod tjenicom leži uzka od 8—10 stanica složena »primarna« kora u koje su vanjske stanice nešto deblje od nutarnjih. Treći je sloj složen od vlaknastih snopića, koji prave granicu medju primarnom i »sekundarnom« koromčetvrtim slojem. Kad su se oyi slojevi razvili, počme se razvijati pletivo pluta iz najgornjih stanica primarne ili prvotne kore. Stanice |
| ŠUMARSKI LIST 6/1903 str. 11 <-- 11 --> PDF |
— 257 se neznatno uvedaju, a prenježno ili tangencijalno pretince razpolovi tako, da su postale dvie staniee od kojih leži jedna povrh druge. Dolnja se stanica razvije u „plutovu stanicu" (Korkrindenzelle), koja malo po malo udeblja i napuni sa listnim zelenilom. Kada se gornja stanica u razdielriom pravcu nešto proširila, dieli se opet u dvie nove stanice od kojih je dolnja manja, pločasta i oštrokuta, dočim je u gornjoj pohranjen jedan dio stiene od stanice-matere. Najgornja stanica (Tochterzelle), razvije se u prvu, vanjsku plutavu stanicu, dočim se dolnja i nadalje dieli. Kad su se obje stanice nešto udebljale i povećale, ugine gornja, jer je suberi n njezine stiene pretvorio u pluto, dočim se dolnja stanica-mater dieli u dvie jednake polovine. Istim se načinom razvija pluto svake godine, stvarajući 4 do 5 reda stanica, iztaknutim načinom. Stanice-matere, koje svojom diobom stvaraju pluto, zovu se „Phellogen" (Mutterrinde, Korckambium.) Dok se pluto tako razvija, mienja se i pojedini dielovi kore. Najprije se ciepa tjenica uzduž i malo po malo odpada. Kambij pluta, koji spram vani razvija pluto, i´azvija spram nutra takozvani „Phelloderm", parenchimatično, listnim zelenilom napunjeno stanično pletivo. Istodobno se povećavaju stanice prvotne kore tako, da ova postaje deblja bez da se razvijaju nove stanice. I snopići u slojevima lika u drugotne kore, takodjer se udebljaju. U trogodišnjoj grani plutnjaka možemo razlikovati sljedećih 6 slojeva: 1. sloj pluta, 2. jednostanični red od stanicamatera ili kambij pluta, 3. Phelloderm, 4. primarnu koru, 5. sloj, složen od snopića lika i 6 sekundarnu koru. Ovo se sve tiče prirodnoga ili »mužkoga« pluta, nu i umjetno ili »žensko« pluto razvija se istim načinom. Pluto se može sa stabla tako dugo gubiti, dok ga ono razvija, jer se stvara nov sloj, ali samo onda, ako se ne oguli »živa« kora, što leži izpod pluta. Razmotriv postanak i zazvitak pluta, treba da ga upoznamo i sa anatomskog gledišta. Razgledamo li pluto na popriečnom prerezu, opazit ćemo, da ono sastoji od paralelnih, tanahnih slojeva koji su razstav |
| ŠUMARSKI LIST 6/1903 str. 12 <-- 12 --> PDF |
— 258 — Ijeni tamnim, linealnim pojasima, pa nam slojevi odavaju i starost pluta; oni su u pluta ono isto, što su u drveta »godovi«. Pa Mohlu, Saniu, de Candollu imaju mlade stanice u slojevima oblik kocke, u starijima oblik prizme, dočim su u pojasima pločaste, sbite, a stiene im debele odkuda i potiče njihova tamnija boja. U svojoj nutrinji ima pluto zagasito obojene kanale, koji se šire radialno k deblu i k površini kore. Oni su složeni od takozvanih »kamenih« stanica (Steinzellen), koje su veoma krhke, a kad se razpadnu, napune kanale prašinom zagasite boje. Oni se potežu cielim plutom i izlaze na nutarnjoj strani u veče ili manje otvore, koji se očituju na kori kao ledi nalični izrastci; to su lentieelle, koje da davaju jedan dio grad je za kanale. Osim ovih od kamenih stanica složenih kanala, nadju se u plutu, ako i riedko, još i takove stanice u kojima ima oxalno-kisela vapna. Pletivo pluto tako je gusto, da u njem ne ima nikakovih prostora a složeno je od plutovih stanica, koje su tanahne, a oblikom peto- ili šestostrane prizme, kojima je visina razna, ali nikada dva puta veća od premjera. Stiena ovih stanica složena je od tri sloja pločica ili plojka (Lamelle). Vanjski je sloj složen od drvenih pločica^ srednji od pločica suberina (plutovine), dolnji od pločica celuloze. Osnov ovih lamela složen je od celuloze, samo je u prvima glavna sastojina lignin, u drugima suberin, a u trećima celuloza. Prije se mislilo, da je u stanicama pluta samo zrak, nu Hohne l je u njima našao i iglastih kristala, koji sastoje od cerina; osim toga ima u mnogim stanicama i ostanaka od protoplazne a često i ostanaka od staničujaka Kao što u genetičkom, i anatomijsko-histiologijskom pogledu, tako bijaše pluto i u kemijskom pogledu dugo nepoznato. Ste strane prvi ga proučavao g. 1787. Brugnatelli, a g. 1815. odkrio je Chevreul tvar, koja se ne topi ni u vodi, ni u alkoholu i nazvao ju »Suberine«, nu Hohnel bijaše |
| ŠUMARSKI LIST 6/1903 str. 13 <-- 13 --> PDF |
— 259 — prvi, koji je g. 1877. pronašao, da je »suberin« najznačajnija sastavina pluta, koji mu podaje njegova tipička svojstva. Sada znamo, da je pluto složeno od suberina 587o, celuloze 227o. lignina 12,"/o vode 57o i cerina 3%. Dalnja kemička iztraživanja dokazaše, da ima u plutu do 447o raznih kiselina; tako suberinova kiselina (Ci, H^, Og) i cerinova kiselina (Cj^ H^^ O13), stearinova kiselina (Cjg H^g O21), phelonova kiselina (C22 H41 O^i C^, H5) i phoinon kiselina (C, H2, O4). Sada ćemo pluto razmotriti u trgovačkom pogledu! Upoznavši vrjednost pluta prvobitno su ga ljudi gulili, skinuli naime prirodni ili mužki sloj, da tako dadu priliku, da poraste novo, mlado pluto. Poslije se osvjedočiše, da ovaj postupak nije najshodniji, pak su naročito u Alžiru i Francezkoj počeli plutnjak saditi i gojiti, a sadi se žir ili mlada stabalca, koja su prije uzgojili. Kajbolji je onaj žir, koji dozrieva od druge polovice mjeseca listopada do početka studena takozvani »Martinski žir«, poznat Španjolcima kao »medias«. U Alžiru sade žir već u jeseni, da potjera dublji korjen da laglje podnosi ljetnu sušu. U Španiji i drugim evropskim zemljama sade ga s proljeća U Alžiru proklica za 15—-20 dana, u južnoj Evropi nešto kasnije. Kako je lišće na plutnjaku riedko, a prema tomu i njegova krošnja, sade se mlada stabalca u mješovitu šumu, medju česminu, topole, kestene ili druge drveće od kojega bude tlo plodnije. U mnogim krajevima Portugalske, južne Francezke i Catalonije sade ih u vinogradima Kad je plutnjak porasao, ono se drveće po malo krči, dok se napokon dobije čista šuma od plutnjaka. Korist je od plutnjaka dvojaka, ne daje nam samo pluto, već i treslovinom bogatu koru. Za trgovinu tek je ono pluto, koje je poraslo, kad se staro pluto ogulilo, pri čemu ne odlučuje starost, već objam drveta. Ono mora biti najmanje 35 — 40 cm. debelo, a to bude za 23—30 godina. Dok poraste novo pluto, treba tomu 9 —20 godina. |
| ŠUMARSKI LIST 6/1903 str. 14 <-- 14 --> PDF |
- 260 — To je prva, žetva, nu pluto je ove spužvasto i šupljikasto, nu kod Četvrte ili pete žetve, ovo je podpuno dobro. Vrstnoća pinta ne ovisi samo o drvetu, već i o tlu na kojem je ono poraslo. Mršavo i suho tlo, stvara tanke, ali fine godišnje slojeve, dočim pretilo i vlažno tlo, daje deblje pluto, ali mu je manja ciena toga radi, jer je spužvasto. Poslije prve žetve sliede u pravilnim razmacima od 8— 12 godina ostale, već prema južnom ili sjevernom kraju u kojem je plutnjak porasao. U Alžiru i Tunisu guli se kora svake 10, u Francezkoj svake 12 godine. Stablo se može guliti bude li i 200 godina staro, nu što je starije, to je sloj pluta neznatniji, nu pluto »finije«. U mladih stabala guli se kora samo sa debala, u starijih i sa svrži, što treba raditi lagano i oprezno, da se ne ozledi kora izpod pluta. Hora je tomu, kada su u stablu počeli sokovi kolati i kad je ono izlistalo, što biva u Africi prije, nego li u subtropskim krajevima Evrope. Tamo počima žetva koncem svibnja ili početkom lipnja, u Španiji, Portugalskoj, Francezkoj i u Italiji u srpnju ili početkom kolovoza. Žetva se ima obaviti prije vrućine ili kišovita vremena, jer poslije sokovi tako jako ne kolaju i pluto se teže guli, a osim toga škode oguljenom stablu vrući vjetrovi i kiša. Pluto se guli ovim načinom : U razmaku od 1 metra zareže radnik u pluto kolobar. Ove valjke spoje onda sa više ili manje uzdužnih zareza Ako ima jedan zarez, oguli se pluto u prilici valjka, ako ih je više, skida se kora u pločama. Radnici se služe širokom sjekirom, koja nalikuje našoj bradvi, a ima u početku plosnato ^^ržalo, kojim se tuče po plutu, da se narahli i laglje guli. Popriečno daje jedno stablo pluta, koje vriedi 3 durosa ili 12 maraka. Iz skrižaljke, koju je složio L a m e y, razabiremo periodički prirast plutnjaka i korist od množine pluta. |
| ŠUMARSKI LIST 6/1903 str. 15 <-- 15 --> PDF |
— 261 — Srednja Periode Objam debla Težina Vriednost doba stabla žetve sa korom pluta pluta Godina Žetva m. kg. fran. 35—40 1 0-63 3.372 1-61 40—50 2 0-81 6.498 2-92 50—60 3 0-96 10.464 4-21 60—70 4 1-12 15.480 6-99 70—80 5 1-28 21.456 9-65 80 — 90 6 1-44 28.392 12-18 90-10 0 7 1-60 36.288 16-33 100—110 8 1-75 44.874 20-19 110—120 9 1-91 54.660 24-52 Ukupno 221.454 99 60 Kako nam odaje ova skrižaljka, iznosi druga žetva dva puta toliko, koliko prva. Poslije 120 godina dalo bi jedno stablo 221.454 kgr. pluta, koje bi vriedilo 99-60 franaka. Znajući, da plutnjak u 200 godina daje 12—15 žetava, vidimo, da je »najproduktivnije« stablo medju šumskim drvećem. Ovo nas je ponukalo, da smo napisali ovu radnju, služeći se pri tome sa razpravom dra. E. A. Miillera: Uber die Korkeiche (Quercus snber L. und Occidentalis Gay. Ein Beitrag zur Pflanzen- und Handelsgeographie. Mit einer Karte des Verbreitungsgebietes u. zwei Tafeln. Wien, 1900. (Svršit će se.) Šumarstvo u Srbiji. (Nastavak.) Postupanje sa općinskim šumama: Općinske*i seoske šume i šumska zemljišta podleže državnom nadzora, a taj nadzor vodit će šumske uprave onih šumskih okruga, kojima dotične šume budu pridodate kod zaokruženja okruga. Gospodarenje sa ovima šumama ima biti osnovano na potrajnom gospodarenju, u koju svrhu imadu sve općine i sela |