DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 1/1887 str. 11 <-- 11 --> PDF |
~ 11 ^- Upozoriti nam je nadalje ovdje, da se prve ure dana (Kimah iza izhoda kao što i poslieđnje pred zapadom sunca (radi lamanja trakova) nadalje one bli^u podne (radi malene razlike u visini sunca) uemogu upotriebiti za točno iztra/.ivanje dobe. Ali i bez uporabe tablice L i bez velikog raćunanja dade se „Messknecht " upotriebiti za proraćunanje dobe dana; iiko u jednom te istom danu učinimo dva korespondentna opažanja a medjiitim to vrieme podiclimo sa 2. Na pr,; predpostaviv, da smo učinili prvo opažanje prije podne kod visine sunca od 15** a naša ura pokazala dobu od 9h 40´ {= 2h 20´ prije podne). U i4o doba posije podne točnosti radi opetujemo uase opažanje i pazimo na momenat, kada nam se na našem- „Messknechtu" opet pokaže visina sunca sa 15*^, pokaže li nam onda ura dobu od 2?* 25´, to sliedi pravo vrieme iz tih dvijuh opažanja s (2^ 20´ + 27^ 25´): ´2 =- 227./ minus i/.pravak za 30/XI sa 11´ jest srednja (građjanska) doba 2h 11´/s´ mi bi dakle morali našu uru za \3%´ reterirati. Ako li nam ruka nije dovoljno mirna za takova opažanja, onda ćemo dobro učiniti ako „Messknecht " pričvrstimo s odnosnim šarafom, kako ga predočuje slika 5, kojeg ako opažamo iz naše sobe, možeiuo zašarafiti u čep od flaše, te postavimo sve tako na prozor, na koji sunčani traci dopiru. Ofjažamo li pako na polju ili u šumi, tada zašarafimo „Messknecht " u jedan štapić, kojeg onda u zemlju zabodemo. Tim smo izcrpili temu, u koliko nam prostor ovog lista dopušta. Mi posjedujemo „Presslerov Messknecht" skupa sa t. z. „matemaiische Brieftasche", već ravnih 20 godina, te možemo reći, da smo ga tako obljubili, da ga obilazeć šumom često sobom ponesemo, te si njime, buduć prikladan za riešavanje raznih pitanja tako, mnogo interesantnih momenata priredjujemo i s njim vrieme ugodno prikratimo. G. Pausa . Procjena oblikovine. Iz francezkog preveo Pavle Barišić. „Echo Forestier" izvadio je ovu razpravicu iz djela jednoga francezkoga šunmmjera, a ja ju unašam radi njene zanimivost u naš list. Evo što 0 tom piše g, Noirot-Bonnet, pomenuti šumomjer ili kao što njemci kažu „Forstingenieur", označiv predhodno mjeru, koja se razumjeva pod oznakom kubičnoga metra i stera, ili kao što mi po njemačkoj terminologiji kažemo punog i prostornog metra. (Meni se mnogo zgodniji vide ovi francezki nazivi, pa ću ih ovdje i pridržati). Predmet ove i^azprave, govori pisac, radi 0 tom, kako da se iznadje koliko da oblica od stanovitoga promjera ili oboda može stati u okvir jednoga stei´a ili u okvir jodnoga pravokutnika sa stranicami od jednog metra dužine, |
| ŠUMARSKI LIST 1/1887 str. 12 <-- 12 --> PDF |
— 12 — Mi ćemo pređpostaviti u prvom računu, da je promjer svake obiice jednolik od 20 eentni. i daje svaka oblica pravi valj. Na temeljnicu jednoga stera može stati jedan red od 5 oblica, isto tako dolazi sa strane u vis 5 takovib oblica, te će se prema tome moći sadjennti u okvir stera 5 X 5 = 35 oblica. Ako izračunamo pravi volumen ovih 25 oblica, te ga odbijemo od kub. metra, onda ćemo saznati, kolika je ukupna praznina izmedju pojedinih oblica. Prvi račun. — Volumen svakog ovih valjeva jednak je proizvodu njihove obične dužine (1 met.) i temeljnice, ili površine okruga, od kog nam je promjer poznat. Mi znamo, da je površina jednog okruga jednaka kvadratu promjera pomnoženom sa brojem 0*7854, što predstavlja četvrtinu omjera, u kom stoji obod prema promjeru. Mi imademo ovdje kvadrat promjera — 0-04m^ što pomnoženo s 0"7854 daje 0-031416 nr. Ovo je povržlna od temeljnice naših valjeva (ili oblica). A kad istu pomnožimo ?a dužinom oblice od I met., onda dobijemo kao volumen jedne oblice opet 0.03141(5 nvl Ovaj broj pomnožen sa 25 daje ukupnu punu razpreminu od o.lSbi m^ i prema tom veličinu praznine, koja je predstavljena sa 0.2146 m.^ Drug i račun . — Hoćemo li da doznamo, koliko može stati u jedan ster oblica od 5 centinietnra promjera i sasvim valjkasta pravilna oblika. Jasno je, da ćo na osnovicu jednog stera stati takovih ´20 oblica i da jih se isto toMko može postrano poredati u vis, što daje ukupno 400 kom. Kvadrat promjera 0*0025 m^ pomnožen s omjerom 0*7854 m* površina okruga 0-0019635 m^ Zapremnina svakog valja od 1 metra dužine biti će 00019635 m´l Ovo pomnoženo sa 400 oblica, daje zapremninu od 0-7854 nr\ dakle isti rezultat, kao što smo ga dobili za onih 25 oblica. Treći raĆun. — Pređpostaviti ćemo sada, da je čitav ster izpunjen jednim jedinim ćutkom, kog je promjer ravno jt^dan metar. Mi ćemo potražiti zapreminu ovog tieia, smatrajuć ga kao pravilni \´alj. Kvadrat njegovog promjera ^ 1 m^ pomnoženo s omjerom - . . . 0*7854 površina okruga ...... . 07854 Pošto je dnžina čutka 1 met-, to je kubični sadržaj njegov 0*7853 m^ a praznine u okviru stera 0.2140. Iz ova tri računa vidi se, da se dobije svaki put ista proporcija izmedju punoće i praznine jednog stera, bilo koliko mu drago u njemu sadjevenili oblica 25—400 ili jedna jedina. Čvrsta zapremina ne prelazi (ako se ograničimo na prve dvie brojke) nikada 78 stotinica, ili blizu ^/s stera; a praznine sačinjavaju 22 stotinice ili oko Vs istog stera. |
| ŠUMARSKI LIST 1/1887 str. 13 <-- 13 --> PDF |
- IS — Iz ovog sliedi, da je dovoljno razdieliti jedinieu sa kvadratom promjera, da dobijemo broj oblica što se može sadjenuti u jedan ster. Ako uzmemo B 7.-A broj oblica, P za njihov pi-omjer, onda se to može izraziti u ovoj formuli Ako li nam je obod poznat, onda se dieli broj 9-8696 sa kvadratom 9*8696 oboda. Tu itnarao B = —-^—. Prcdleže nam dakle dvie formule, s kojimi se može sasvim lasno pronaći, koliko oblica od danog promjera ili oboda može stati u okvir jednog stera. Ali nesmijerao smetnuti s uma, da se naše kombinacije osnivaju na predpostavci, da su oblice posve pravilnog oblika pravi valjci; a poznato je, da takova pravilnost oblika u stvaii kod šumskih oblica nepostoji. Prema tome neimadu ni naše formule praktične važnosti. Tako se bar pričinja. Istina je, da su ove formule čisto abstraktne, ali je istina i to, da one mogu steći svoju uporabnu vriednost pomoćju izkustva i podataka, dobivenih u praksi, s kojimi se dadu rektificirati rezultati teoreticnog računa, kao što ćemo to pi-edstaviti u sljedeća dva primjera: Prv i primjer . — Ima se sadjeti jedan izvjestan broj oblica. Neka jim je ob´.d 80 cmt. Broj pravilnih oblica ovog oboda, koji može stati u okvir jednog stera dobit ćemo, ako razdielimo stalni broj 9´8696 sa 900, kvadratom od 30, što daje u količniku i09´0r> il: n cielom broju 110 traženih oblica. Ali u stvari pokazalo je jedno sadjevanje, da nemože stati u jedan ster više nego samo 99 oblica običnog oblika, a iz tog sliede članovi za ovu proporciju 110 : 99 --- 1 :a;. Izraz :r jest ovdje OiK), a to je faktor, kojim valja pomnožiti gornji teoret. broj lio , da se nadje efekti\ni broj 99. Drug i primjer . — Imada se sadjenuti oblice od 50 cm. oboda. Koliko će pravilnih oblica od te debljine stati u jedan ster? To ćemo doznati, ako konstantni broj 9-869G razdiehmo sa 2500, kvadratom od 50. Količnik će biti 39-5, No pri stvarnom sadjevanju oblica ove debljine i običnog oblika nije više stalo u okvir jednog stera do samo 37.5. Iz toga sliedi opet ova proporcija: 39.5 : 37.5 === i : rr. Izraz X jest ==0-95 a to je faktor, kojim valja pomnožiti teoretički broj 39.5, da se dobije stvarni broj 37.r. ili 38 u cjelo´uzet. Sadjevanjem oblica od ra/mih debljina dobiveni su faktoin za redukciju, te se vide u trećem stupcu sliedeće tablice, koja počima sa oblikovinom od 15 cmt. oboda (što još ne spada u kiće) a savršuje sa obiicami sa 60 cmt. u obodn, iznad koje se debljine oblice već u cjepanice kalaju. |
| ŠUMARSKI LIST 1/1887 str. 14 <-- 14 --> PDF |
— 14 — Tablica xa procjenu obli kovine. i´aktori za re Faktori za te-Broj oblica, koji Broj oblica, koji dukciju teoret. |>o teoriji staje dnkciju teoret po teoriji stoje brojvi oblica i^ia broja oblica na u U ster u ]. ster stvarni broj stvarni broj 0.93 15 43,9.0 0.77 38 0.78 f)5.o 0.93 16 386.0 ro 61 1 0,93 17 341.0 o.7y 40 0.93 58.7 18 SOo.o 0.80 41 56.0 0,93 19 273.0 0.8 i 42 0.91 5:^.4 20 246.0 0,82 43 094 51.0 ^1 224 0 0 83 44 48.7 0.94 22 204.0 0.84 45 0.91 46.0 2S 187 0 0.85 46 44.7 0.94 24 171.0 0.86 47 0.95 42-S 25 158.0 0.87 A% 41-0 0.95 26 14^.0 0,88 49 0.95 39.5 27 135.0 0.89 50 0.95 37.0 28 126.1) 0.89 h\ 36,0 0.96 29 117 0 0.90 52 0.96 30 110.0 0.90 f)3 36.0 0.96 34.U ai \m 0 0.91 51 0 96 32.0 :´>´´2 9s;.i 0.91 5r. 32.0 0.96 90.6 0.91 56 0.97 304 85.4 0.9L´ 57 30 H "0.97 ;-t5 80.G 0.92 58 0.97 28.1 76.2 0.92 59 27.4 0.97 ->7 72.0 0.93 60 Uporaba predstojeće tablice. — Hoćemo li da saznamo, koliko može stati oblica od 30 cmt. obodu od obične oblosti u jedan ster? Uzme se iz dnigog stupca ove tablice onaj broj, koji stoji prema obodu od 30 cmt. To je 100. Pomnoži ga sa faktorom 0-90, pa eto ti u rezultatu 99 kao traženi broj oblica. Ako su oblice pravnije nego obične, pa da ih može stati više u jedan ster, valja uzeti teoretićki broj 117, koji odgovara debljini (obodu od 29 cmt.) pa ga pomnožiti s faktorom 0 90 te se dobije 105 oblica. U protivnom slučaju, ako su najme oblice manje pravilne nego obično, uzme se teoretićki broj 103, koji odgovara obodu od 31 cmt.; pomnoživ ga faktorom O´Ol dobije se 93´7 ili u cijelom 94 oblice. Sliedećimi primjeri predpostavit ćemo, da su oblice od običnoga oblika, t. j . ni sve pravilne ni sve nepravilne, jednom rieći takove, kakove se dobivaju na sječini sitne šume. Prv i primje r — Hoćemo da saznamo, kfdiko stera mogu dati 1240 stabala ili odanaka od 6 met. srednje dužine i od 23 cmt. debljine (obode) u sredim debla? |
| ŠUMARSKI LIST 1/1887 str. 15 <-- 15 --> PDF |
— 15 — Ovih 1240 stabala dati će 7440 oblica, kojih debljina odgovara teoretič. broju 187. Množenjem ovog zadnjeg broja s faktorom 0´85 dobijemo lB9 oblica po steru- Razciieliv svih 7440 oblica s brojem 159, nadje se 46-8 stera kao traženi rezultat. Ako li hoćemo da saznamo pravu zapreminu jednoga stera složenog od odanaka 23 cmt. u obodu, pomnožit ćemo teoretičku zapreminu 0-7854 sa istiin faktorom 0*85 te ćemo dobiti 0´667 m^ ili prosto O´.B kub. met kao čvrstu zapreminu od 159 oblica. Drugi primjer. — Netko hoće da sazna, koliko bi se stera dobilo iz 650 debala od 12 met. razmjerne duljine od 57 cnit. poprečnog oboda. Ovih 650 stabala dati će 7800 oblica, kojih debljina odgovara teoretičk. broju 30*4; njuoženjem ovog broja s faktorom 0´97, dobijemo 29´5 oblica. Razdieliv svih 7800 oblica sa 29´5 izpostavlja 264´4 kao rezultat. Prava zapremlna stera ove vrsti naći će se, ako se teoretieka zapremina 0 7854 pomnoži s faktorom 0*97, sto daje čvrstu zapreminu od 070 najveću količinu, koja se može postići i kod oblica najpravilnijeg oblika. Iz ova dva primjera kao i iz svijuh, koji se mogu izvesti iz naše tablice, vidi se: 1. Da se u steru oblica razklika izmedju čvrste zapremine drva i prazne sve više približava teoretičkomu maximumu 0.7854 kub. metra, u koliko je manji broj oblica u steru, što predpistavlja deblje oblice. 2. Da je izmedju dva stera od jednako debelih oblica čvrsta zapi´emina ondje veća, gdje su oblice pravilnijeg oblika, te se više približuju pravome valju. 3. Da je kod dva stera, od kojih je jedan složen s debljmii a drugi s tanjimi oblicami, čvrsta zaj)rennna jednako velika, ako su samo oblice u oba stera jednako pravilne, iz čega sliedi. da se pri prispodabljanju vriednosti stera od oblikovine ima poglavito gledati na pravilnost oblica. Moji razmišljaji. Kao svaki drugi rad, tako i naš šumara povodi sobom uviek manje više umora. A da se čovjek malo odmori i r^izbije brigu, obično zadje u koju kavanu, i lista novine ili traži poznata družtva, da se proveseli. Tako i ja zalazim kavane, ne samo da čitam novine, nego da se i razdramam. Neznam kako kogau ali mene u kavani vanredno napadaju misli i mogu i^eći, da sve ovo, što ću ovdje pribelježiti, nije drugo nego pravi roj razmišljanja u kavani. Jednoć mi pade u pamet, da te misH pobilježim, i kad ih već podosta posakupim, da ih složim, te da se osvjedočim, neima li to razmišljanje kakove takove vriednosti. |